TÜRKÇE VE KOMŞU DİLLERDE ORTAK BİR MECAZLAŞMA ÖRNEĞİ

Anlamlarına göre sözler, somut ve soyut olarak ikiye ayrılır. İnsan zihninde soyut olarak bildiğimiz kavramlar ise somut bir anlamdan doğarlar. Ancak bu anlam geçişi mecaz yolla sağlanır. Somut bir kelime çeşitli yollarla ilişkilendirilerek başka bir kavramı belirtebilir. Böylece mecaz anlam doğar. Mecaz anlamın temel / somut anlamla ilişkisi hissedilir. Ancak bazı kavramlar, mecazlaştıktan sonra temel / somut anlamla ilgisini kaybeder. Böylelikle soyutlaşır. Dillerde ilk bakışta bu tür soyut anlamların temel / somut anlamla ilgisini hissedemeyiz. Ancak söz varlığı çalışmalarında bu anlamları ortaya çıkarabiliriz. Hatta kimi somut kavramların farklı dillerde ortak şekilde mecazlaşıp soyutlaştığı görülmektedir. ‘Sis, duman, buhar’ anlamlarına gelen kelimeler, Arapça, Farsça ve Rusçanın yanı sıra Türkçede de ‘üzüntü, keder, sıkıntı’ anlamlarını belirtebilirler. Türkçenin tarihî ve bugünkü söz varlığında tespit ettiğimiz iki söz ‘busuş’ ve ‘buñ’ sözleri bu tür mecazlaşmış soyut sözlerdir.

Anahtar Kelimeler:

Mecaz, Soyut, Somut, Türkçe, Anlam, Busuş, Bun

PDF

___

(BTH) AGİŞEV, İ. M. vd. (1993). Başkort Télénéñ Hüzlégé I-II. Moskova: Russkiy Yazık.
(KETS) Kazak Edebiy Tilinin Sözdigi -15 Tomlık. (2011). Almatı: Til Bilim İnstitutı.
(TTAS) MAHMUTOVA, L. T. vd. (1977-1979-1981). Tatar Télénéñ Añlatmalı Süzlégé I-II-III. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
ARIKOĞLU, E. ve KUULAR, K. (2003). Tuva Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
Derleme Sözlüğü I-X. (1965). Ankara: TDK Yayınları.
ERDAL, M. (1991). Old Turkic Word Formation: A Functional Approach to the Lexicon, Otto Harrassowıtz, Wiesbaden.
GOLDEN, P. B. (2006). Türk Halkları Tarihine Giriş. Çorum: Karam Yayıncılık.
GÜRSOY, N. E. ve DURANLI, E. (1999). Altayca-Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
HAİM, S. (2010). Farhang Moaser English-Persian Persian-English Dictionary. Tehran: Farhang Moaser Publishers.
KARAAĞAÇ, G. (2012). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
KERİM, A. ve KERİM, L. (1996). Türkçe Tatarca Romence Sözlük. Köstence: Editura Kriteria.
KORKMAZ, Z. (2007). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
NADELİAEV, V. M. vd. (1969). Old Turkic-Russian Dictionary. Leningrad.
ORTONY, A. (1979). Some Psycholingustic Aspects of Metaphor. Illinois University.
ÖNER, M. (2009). Kazan-Tatar Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
PAÇACIOĞLU, B. (2016). Türkçenin VIII-XVI. Yüzyıllar Arasında Sözcük Dağarcığı. İstanbul: Kesit Yayınları.
PEKAÇAR, Ç. (2011). Kumuk Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
RÄSÄNEN, M. (1969). Versuch Eines Etymologischen Wörterbuchs Der Türksprachen. Helsinki: Suomalais-Ugrilainen Seura.
SEVORTYAN, E. V. (1978). Etimologiçeskiy Slovar Tyurskih Yazıkov / Obşçetyurskie i mejtyurkskie osnovı na bukvu “b”. Nauka, Moskva.
ŞÜKUN, Z. (1996). Farsça-Türkçe Lûgat I-II-III. Ankara: MEB Yayınları.
TEKİN, T. (1988). Orhon Yazıtları. Ankara: TDK Yayınları.
VASİLİEV, Y. (1995). Türkçe-Sahaca (Yakutça) Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
https://en.glosbe.com/ar/en/%D9%83%D8%AF%D8%B1
http://dictionary.sensagent.com/%D9%83%D8%AF%D8%B1/ar-en/
http://www.almaany.com/en/dict/ar-en/%D9%83%D8%AF%D8%B1/
http://www.arabdict.com/en/english-arabic/%D9%83%D8%AF%D8%B1
http://en.bab.la/dictionary/arabic-english/%D9%83%D8%AF%D8%B1
https://vasmer.lexicography.online/%D1%82/%D1%82%D1%8C%D0%BC%D0%B0.