SÖZLÜKLERDE GÜVENİRLİK: TÜRKÇE SÖZLÜK’TE BEN, SEN, O, BİZ, SİZ, ONLAR

Sözlükler, insanların kelimelerle ilgili bilgi ihtiyacını karĢılayan eserlerdir. Bu yüzden kendilerine baĢvuran kiĢilere güvenilir bilgiler sunmalıdır. Güvenilir bilgi ise, sadece doğru bilgi sunmak olarak algılanmamalıdır. Sözlükler birer kelime listesi olduklarından bu listenin belli bir düzen içerisinde hazırlanmıĢ olması da güvenilirliğin kapsamına dâhil edilmelidir. Bu geniĢ bakıĢ açısı, güvenirliğin biri sözlüksel düzenlemeye, biri de sözlük içindeki bilgilerin tutarlılık ve doğruluğuna ait olmak üzere iki farklı boyutta tanımlamasını da beraberinde getirir. Güvenirlik, sözlüksel düzenleme açısından benzer durumlar için aynı iĢlemin uygulanmıĢ olmasıdır (tekrar edilebilirlik). Bilgi açısından ise tutarlı ve doğru Ģeylerin söylenmesidir. Türkçe Sözlük’ün ihtiva ettiği 92.292 sözün evrenini oluĢturduğu bu çalıĢmada, “Ben, Sen, O, Biz, Siz, Onlar” maddelerinin güvenilir bilgiler sunup sunmadığı araĢtırılmıĢtır. Örneklemi oluĢturan bu maddelere ait bilgiler, önce belge tarama yoluyla diğer sözlüksel unsurlar içinden seçilmiĢ ve sistemli bir Ģekilde bir araya getirilmiĢtir. Sonra bu maddeler, sözlük bilimi ilkeleri çerçevesinde güvenirlik açısından değerlendirilmiĢtir. Bu değerlendirme aynı zamanda iki problem cümlesinin de cevabı niteliğindedir. Bunlar “Türkçe Sözlük’te yazımı aynı olan madde başlarının dizimi tutarlı mıdır?” ve “Türkçe Sözlük’te eşdeğer tanımlar benzer dil bilgisel etiketlere sahip midir?” sorularıdır. AraĢtırma sonucunda Türkçe Sözlük’te bulunan “ben, sen, o, biz, siz, onlar” maddelerinde eĢ adlılık durumu söz konusu olduğunda sözlüğün bütüncül yapısının tüm maddeler için aynı iĢlemediği görülmüĢtür. Ayrıca madde içinde verilen dil bilgisel etiketler ile tanımlar arasında bir uyumsuzluk olduğu ve eĢdeğer tanımlamalar için farklı dil bilgisel etiketlerin verildiği tespit edilmiĢtir. Bu yüzden ilgili maddelerin tekrar elden geçirilmesi ve modern sözlük bilimi anlayıĢına uygun olarak yeniden yazılması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Güvenirlik, bütüncül yapı, parçacıl yapı, dil bilgisel etiket, eş adlı kelimeler, sözlüksel düzenleme

RELIABILITY IN DICTIONARIES: BEN, SEN, O, BİZ, SİZ, ONLAR IN TÜRKÇE SÖZLÜK

Dictionaries are works that meet people's needs for information about words. Therefore, they should provide reliable information to the person who applied to them. Reliable information should not be perceived as providing only correct information. Due to the dictionaries are word lists, their preparing in a certain order should also be included in the scope of reliability. This broad view leads to the definition of reliability in two different aspects, one for lexicological arrangement and the other for consistency and correctness of the information in the dictionary. Reliability is to apply the same process for similar situations in terms of lexicographical arrangements (repeatability). And from the point of knowledge, reliability is to say consistent and correct things. 92.292 words in Türkçe Sözlük (Turkish Dictionary) forms the population of this study in which it is researched whether "ben, sen, o, biz, siz, onlar" provide reliable information or not. The information of these articles which form the sample have first been chosen among the other lexicographical components through document scanning and systematically compiled. Then, these articles have been evaluated within the frame of lexicology principles in terms of reliability. At the same time, this evaluation is also a response to two problem statements. These are the questions such as "Is the sytagm of the headwords which have the same spelling in Türkçe Sözlük consistent?" and "Do the equivalent definitions in Türkçe Sözlük have similar grammatical labels?". As a result of the research, it has been seen that the macro structure of the dictionary is not the same for all the articles when there is homonymy in the articles "Ben, Sen, O, Biz, Siz, Onlar" in Türkçe Sözlük. It has also been found that there is a discrepancy between the grammatical labels given in the article and the definitions and it has been determined that different grammatical labels are given for equivalent definitions. Therefore, it is necessary to handle the related articles again and rewrite them in accordance with the modern lexicography understanding.

Keywords:

Reliability, macro structure, micro structure, grammatical label, homonym, lexicographical arrangements,

PDF

___

ATKINS, B. T. S. ve RUNDELL, M. (2008). The Oxford Guide to Practical Lexicography. Oxford: Oxford University Press.
AYDIN, M. (2007). Dilbilim El Kitabı, İstanbul: 3F Yayınları.
AYVERDİ, İ. (2011). Misalli Büyük Türkçe Sözlük (Tek Cilt). İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
BANGUOĞLU, T. (2007). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumları Yayınları.
BASKIN, S. (2014). Türkiye ve Dünyada Sözlük Bilimi: Tanımı, Kapsamı ve Diğer Bilimlerle İlişkisi. International Journal of Language Academy, 2(4), 445-457.
BAYKUL, Y. (2000). Eğitimde ve Psikolojide Ölçme: Klasik Test Teorisi ve Uygulaması. Ankara: ÖSYM Yayınları.
BEJOINT, H. (2000). Modern Lexicography. New York: Oxford University Press.
BİLGİN, M. (2002). Anlamdan Anlatıma Türkçemiz. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
DELİCE, H. İ. (2012a). Sözcük Türleri. Sivas: Asitan Yayınları.
DELİCE, H. İ. (2012b). Sözcük Türleri Nasıl Tasnif Edilmelidir? Turkish Studies, 7(4), 27-34.
http://www.turkishstudies.net/Makaleler/1822563236_DeliceH.%C4%B0brahim_S-prof-27-34.pdf (Erişim Tarihi: 24.04.2016).
DERZHANSKI, Ivan A. (2009) Bi- and Multilingual Electronic Dictionaries: Their Design and Application to Low and Middle Density Language. Language Engineering for Lesser-studied Languages (ed.Sergei Nirenburg), 117-135. Amsterdam: IOS Press.
DURMUŞ, İ. (2010). Arapça Sözlük Yazımı: Farklı Yöntem ve Türler. Türkiye’de ve Dünya’da Sözlük Yazımı ve Araştırmaları Uluslar Arası Sempozyumu Bildirileri, 334-343, İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
EKER, S. (2011). Çağdaş Türk Dili. Ankara: Grafiker Yayınları.
ERGİN, M. (1998). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım Yayın.
GIBBON, D. (2012). Resources for Technical Communication Systems. Handbook of Technical Communication (ed. Alexander Mehler, Laurent Romary, Dafydd Gibbon), Berlin ve Boston: Walter de Gruyter GmbH.
GOUWS, R., H. (2015). Wie is die teikengebruikers van eentalige aanleerderwoordeboeke?, Tydskrif vir Geesteswetenskappe, 55(3), 343-355. doi. 10.17159/2224-7912/2015/v55n3a2
GÜLER, N., Kaya Uyanık, G., ve Taşdelen Teker, G. (2012). Genellenebilirlik Kuramı. Ankara: Pegem Akademi.
HARTMANN, R. R. K. (2001). Teaching and Researching Lexicography. Essex: Pearson Education Limited.
HARTMANN, R.R. ve James, G. (1998). Dictionary of Lexicography. London: Routledge.
JACKSON, H. (2002). Lexicography: An Introduction. London: Taylor & Francis Routledge.
KARAAĞAÇ, G. (2012). Türkçenin Dil Bilgisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
KARAAĞAÇ, G. (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumları Yayınları.
KIRKNESS, A. (2004). Lexicography. The Handbook of Applied Linguistics (ed. A. Davies & C. Elder), 54–81. Oxford: Blackwell.
KOCAMAN, A. (1998). Dilbilim, Sözlük, Sözlükçülük. Kebikeç, 6, 111-114.
KOMİSYON (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
KORKMAZ, Z. (2007). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dili Kurumu.
KORKMAZ, Z. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri - Şekil Bilgisi. Ankara: Türk Dili Kurumu.
LANDAU, I., S. (2001). Dictionaries: The Art and Craft of Lexicography. Cambridge: Cambridge University Press.
NIELSEN, S. (1990). Lexicographic macrostructures. HERMES-Journal of Language and Communication in Business, 3(4), 49-66.
SVENSEN, B. (2009). A Handbook of Lexicography: The Theory and Practice of Dictionary-Making. Cambridge: Cambridge University Press. TEKİN, H. (2009). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme. Ankara: Yargı Yayınevi.
TRIPPEL, T. (2006). The Lexicon Graph Model: A Generic Model for Multimodal Lexicon Development. Almanya: AQ-Verlag
TRIPPEL, T. (2010) Representation Formats and Models for Lexicons. Linguistic Modeling of Information and Markup Languages: Contributions to Language Technology (ed. Andreas Witt, Dieter Metzing), 165-184. Mannheim: Springer.
USTA, H. İ. (2010). Sözlükçülük ve Sözlük Araştırmacılığı. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 7(2), 92-101.
YAVUZARSLAN, P. (2010). Tarihi ve Çağdaş Türkçe Sözlüklerde Homonymous (eşadlı) ve Homographic (eşyazımlı) sözcükler. Türkiye’de ve Dünya’da Sözlük Yazımı ve Araştırmaları Uluslar Arası Sempozyumu Bildirileri, 66-72, İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
YENER, M. L. (2007). “Türk Dilinde Sözcük Türleri Tasnifi Sorunu Üzerine”, Turkish Studies, 2 (3), 606- 623.
http://turkishstudies.net/sayilar/sayi5/yenermustafalevent.pdf (Erişim Tarihi: 27.10.2016).
YULE, G. (2010). The Study of Language. Cambridge: Cambridge University Press.
ZÜLFİKAR, H. (2008). Dünden Bugüne Türkçe. Türk Dili, 681, 224-229.