BAĞIMSIZLIKLARINI KAZANDIKTAN SONRA TÜRK CUMHURİYETLERİNİN DİL POLİTİKALARI VE TÜRKİYE İLE ORTAK DİL VE ORTAK ALFABE ÇALIŞMALARI

Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonra Türk Cumhuriyetlerinde bağımsızlığın ilk yıllarında Sovyetler Birliği, özellikle de Rusya’nın izlerini taşıyan birçok alanda değişiklik yapılmıştır. Bu değişikliklerin başında cumhuriyetlerin kendi anayasalarının kabul edilmesi, bayrak ve armalarının tespit edilmesi, kendi para birimlerinin belirlenmesi gibi değişiklikler gelmektedir. Ayrıca bu dönemde devlet dili, dil politikası, diğer Türk Cumhuriyetleri ile ortak bir yazı dili ve ortak alfabe konuları gündeme gelmiştir. Çalışmada Türk Cumhuriyetleri arasında oluşturulması planlanan ortak dil ve ortak alfabe çalışmaları, cumhuriyetlerin uyguladığı dil politikaları ve bu çalışmalarda günümüzde gelinen nokta değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Türk Cumhuriyetleri, Ortak Alfabe, Ortak Yazı Dili, Dil Politikaları, Ortak Türkçe

LANGUAGE POLICIES OF TURKIC REPUBLICS AFTER THEIR INDEPENDENCE AND THE WORKS WITH TURKEY ON COMMON LANGUAGE AND COMMON ALPHABET

After the collapse of Soviet Union, in the first years of independence in different fields there have been many changes which bear the traces of Soviet Union, especially of Russia, in Turkic Republics. Among those changes the most important ones are the changes such as the adoption of the constitutions of the republics, the identification of the flags and arcs, and the determination of their own currencies. Moreover, in that period, the topics like state language, language policy, a common written language and common alphabet with other Turkic Republics have come to the fore. This study will analyze the works of common language and alphabet planned to be created among Turkic Republics, the language policies applied in these republics and their current situation.

Keywords:

Turkic Republics, Common Alphabet, Common Written Language, Language policies, Common Turkic,

PDF

___

Açık, F., (2008). “XX. Asrın Başlarında Türk Dünyasında Yaşanan Alfabe Değişikliklerinin Sebepleri, Gelişimi ve Sonuçları”, Başkent Üniversitesi ve Türk Dil Kurumu I. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumunda sunulan bildiri.
Akalın, Ş.H., (2002). “Türk Dünyasında Ortak İletişim Dili Üzerine”, Türk Dünyasında Ortak Dil Türkçe Bilgi Şöleni, (Açış Konuşması), Ankara: Türk Dil Kurumu. http://turkoloji.cu.edu.tr/CAGDAS%20TURK%20LEHCELERI/4.php, Erişim: 24.10.2017.
Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasası, http://www.anayasa.gen.tr/azerbaycan-aleskerli.htm, Erişim: 25.10.2017.
Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Kütüphanesi, http://files.preslib.az/projects/remz/pdf_ru/atr_dil.pdf, Erişim: 25.10.2017.
Buran, A., (2009). “Sovyet Türkolojisi ve Birinci Türkoloji Kurultayı”, Turkish Studies, cilt 4/3, s. 430-444.
Çağdaş Türk Alfabeleri Sempozyumu Sonuç Bildirisi”, (1992). Milletlerarası Çağdaş Türk Alfabeleri Sempozyumu (18-20 Kasım 1991), Yay. haz. Doç. Dr. Nadir Devlet, İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları.
Demir, N. ve Yazıcı, N., (2012). “En Güçlü Çağında Türk Dili: Genel Değerlendirme ve Beklentiler”, 21. Yüzyılda Sosyal Bilimler, sayı 1, s.175-197.
Ercilasun, A.B., “Alfabeye Stalin’den daha büyük kötülük” http://www.yenicaggazetesi.com.tr/alfabeye-stalinden-daha-buyuk-kotuluk-44425yy.htm Erişim: 28.10.2017.
Fatkulin, B., (2013). “Yazıkovaya Politika v Gosudarstvah Tsentral’noy Azii na Sovremennom Etape v Kontekste Tsivilizatsionnoy Geterogennosti”, İzvestiya Ural’skogo Federal’nogo Universiteta, Ser. 3, Obshestvennıe Nauki, №3 (118), s. 46-51.
“Kak vıglyadit proekt novogo Kazahskogo alfavita” https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/kak-vyiglyadit-proekt-novogo-kazahskogo-alfavita-326238/, Erişim: 27.10.2017.
“Kakoy Alfavit Predpoçtitel’nee dlya Kazahskogo Yazıka – Na Osnove Latinskoy, Arabskoy ili İskonnoy Orhonskoy Grafiki?”, http://www.zakon.kz/4541555-kakojj-alfavit-predpochtitelnee-dlja.html, 14.02.2013. Erişim: 26.10.2017.
Kara, M., (2009). “Türk Cumhuriyetleri ve Otuz Dört Harfli Ortak Latin Alfabesi”, Turkish Studies, cilt 4/3, s. 1301-1310.
Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Resmi Sitesi, http://www.akorda.kz/ru/legal_acts/decrees/o-perevode-alfavita-kazahskogo-yazyka-s-kirillicy-na-latinskuyu-grafiku, Erişim: 27.10.2017.
“Kazahstanskoe “Trehyazıçie” - Unikal’naya Formula Yazıkovoy Politiki”, http://newskaz.ru/comment/20110915/1896378.html.
“Kazahstan: Vlasti Priderjivayutsya Sderjannogo Podhoda k Yazıkovoy Politike”, http://russian.eurasianet.org/departments/insight/articles/eav072407ru.shtml.
Kutalmış, M., (2004). Tarihte ve Günümüzde Kazakistan’ın Alfabe Meselesi, Bilig, sayı 31, s. 1-21.
Korkmaz, Z., (1996). “Türk Dünyası ve Ortak Yazı Dili Konusu”, Uluslar arası Türk Dili Kongresi 1992, Ankara: TDK Yayınları., s. 189-197.
Landau, J.M. and Kellner-Heinkele, B., (2011). International Library of Central Asia Studies: Language Politics in Contemporary Central Asia: National and Ethnic Identity and the Soviet Legasy, London, New York: I.B. Tauris.
“Latinizatciya alfavita. Uzbekskiy opıt”, http://www.fergananews.com/articles/5092 Erişim: 03.11.2017.
Musabayeva, A., Problemı Kırgızskoy identiçnosti, yazıka, natsioalizma v obshestvennıh diskussiyah 2017 goda, http://caa-network.org/archives/10277 Erişim: 28.10.2017
“Nazarbayev podpisal ukaz o perevode kazahskogo alfavita na latinitsu” https://lenta.ru/news/2017/10/27/kazakhstan/ Erişim: 27.10.2017.
Osmongaziyeva, T., Vlasti Kırgızstana vzyalis’ razvivat’ gosudarstvennıy yazık, http://www.vb.kg/doc/234861_vlasti_kyrgyzstana_vzialis_razvivat_gosydarstvennyy_iazyk.html, Erişim: 29.10.2017.
Özbekistan Cumhuriyeti Anayasası, http://constitution.uz/ru/clause/index, Erişim: 03.11.2017.
Özbekistan Cumhuriyeti Devlet Dil Yasası (1995), http://nrm.uz/contentf?doc=5730_zakon_respubliki_uzbekistan_ot_21_10_1989_g_n_3561-xi_o_gosudarstvennom_yazyke_(novaya_redakciya_utverjdena_zakonom_ruz_ot_21_12_1995_g_n_167-i)&products=1_zakonodatelstvo_respubliki_uzbekistan, Erişim: 03.11.2017.
Soegov, M., (2013). Novıy Turkmenskiy alfavit: nekotorıe voprosı ego razrabotki i prinyatiya (iz lichnogo opıta), Akademik Bakış Dergisi, sayı 35, s. 1-7.
Şahin, E., (2012). “Orta Asya ve Bağımsız Türk Cumhuriyetlerinde Yeni Dil Politikaları Bağlamında Alfabe Değişimi”, Bağımsızlıklarının 20. Yılında Türk Cumhuriyetleri ve Türkiye, Ed. Doç. Dr. Okan Yeşilot, İstanbul: Ümraniye Belediyesi Kültür Yayınları: 32, s. 377-388.
Şahin, E., (2013). Türk Dünyasında Yazı Birliği: Latin Alfabesi Temelinde Yeni Türk Alfabeleri, Yeni Türkiye, sayı 53, s. 449-457.
“Tsentralnaya Aziya: Vzglyad na Yazykovuyu Politiku” http://russian.eurasianet.org/departments/insight/articles/eav012808aru.shtml.
Ulusal Devlet Dilini ve Kırgız Cumhuriyeti Dil Politikasını Geliştirme Programı http://www.president.kg/files/docs/proekt_natsprogrammyi_gosyazyika.pdf, Erişim: 29.10.2017.