Kadın Olgusunun Kültürel Gelişimi ve İslam’da Kadının Yeri Üzerine Tartışmalar

“Kadın” kavramı bir cinsiyet şekli olarak erkeğin eşiti iken onun kültürel bir olgu olarak şahsına özgü bir geçmişi vardır. Tarihsel süreç içerisinde kadın bazı toplumlarda özgürlük, esaret, bereket gibi anlamları temsil ederken bazılarında ezoterik mesajların iletildiği bir sembol olarak görülmüştür. Kültürel, dinsel ve geleneksel yaklaşımların ‘kadın’a yüklediği anlamın sürekli değişmesi kadının sadece bir cinsiyet olarak değil aynı zamanda toplumsal bir olgu olarak da tanımlanmasına yol açmıştır. “Kadın” olgusu üzerine yapılan çalışmaların bu olguyu toplum süreçleriyle paralel bir ilişki içerisinde ele alması bundandır. Bazı belgeler eski toplumlarda; kimi zaman kadının felaketin habercisi olarak görüldüğü, insan olup olmadığının tartışıldığı hatta bazılarında insandan sayılmadığını göstermektedir. Bundan yola çıkan bazı araştırmacılar kadın olgusuna yönelik tarihi bakış açısında İslam medeniyeti ile büyük ve olumlu bir kırılma yaşandığını ve kadının günümüz modern toplumlarında sahip olduğu hakların da bu kırılma sürecinin bir devamı olarak okunması gerektiğini ileri sürmüşlerdir. Bunlara göre Kur’an’da genel durumdan bahsedilirken kadın ile erkeğin eşit mesafede muhatap alınması ve bunun Sünnet aracılığıyla pekiştirilmesi, toplumda _kadın-erkek dengesinde_ eşitleyici bir geleneğin oluşması için başlangıç görevi görmüştür. İslam toplumlarında kadına yönelik olumsuz tutum ve davranışların nedeni ise Kuran ve Sünnet geleneğinin yanlış okunmasından kaynaklanmaktadır. Alan taramasına dayanan bu araştırma - yukarıdaki izleğe uygun olarak- ilk aşamada “kadın” olgusuna tarihsel süreçler ve kültürel farklılıklar içerisinde bakmayı deniyor. Bu bağlamda eski medeniyetlerde kadına yönelik düşüncelerden yola çıkıyor ve tarihsel bir süreç izleyerek İslam medeniyetine kadar geliyor. İkinci aşamada Müslüman toplumlarda kadına yönelik tutum ve davranışlar panoramik bir bakışla inceleniyor. Burada başta Kuran-ı Kerim olmak üzere İslam dininin temel kaynakları referans noktası olarak alınıyor ve toplumsal tutumlar ile referans noktaları arasındaki ayrışma çizgileri irdeleniyor. Metnin özgün noktasını ise kadın olgusuna bütün tarihsel süreçleri ve kültürel farklılıkları birleştirerek bakma çabası oluşturuyor. Burada, “kadına yönelik toplumsal tutumlarda doğrusal ve pozitif bir ilerleme süreci var mıdır ve İslam medeniyeti bu sürecin neresinde durmaktadır?” soruları araştırmanın ana temasını teşkil ediyor.

Anahtar Kelimeler:

Kadın, kültür, toplum, İslam

The Discussion on the Women Depicted in İslam and Cultural Development of fact of Women

Debates on the Cultural Evolution of “Women Phenomenon” and Place of Women in Islam While the concept “Woman”, as a gender form, is the equivalent of the “man”, it has a unique history as a cultural phenomenon. Within the historical process, while women have represented such meanings as liberty, slavery, fruitfulness in some societies, in some others they have been regarded as a symbol where esoteric messages are transmitted. The constant changes in the meaning attributed to the “woman” by the cultural, religious and traditional approaches have led the way in defining the “woman” not only as a gender but also as a social phenomenon. This is the reason why the studies conducted on the phenomenon of “Woman” addresses this phenomenon within a parallel relationship with the society processes. Some documents indicate that, in the ancient societies, the women were sometimes regarded as a doomsayer, were subjected to the discussions on whether they are human or not and even, in some of them, were deemed to be non-human beings. From this point of view, some researchers have suggested that there occurred a great and positive breaking in the historical perspective towards the woman phenomenon with the Islamic civilization and that also the rights possessed by women in today’s modern societies must be read as a continuation of this breaking process. According to these researchers, the fact that the Qur’an addresses the woman and man equally while mentioning the general status and its consolidation through Sunnah served as a starting pointing the formation of an equalizing tradition --- in the womanman balance --- in the society. The reason of the negative attitudes and behaviors towards woman in Islamic societies stems from the incorrect reading of the Qur’an and Sunnah tradition. Based on field survey, this research tries to look at the phenomenon of “woman” within the historical processes and cultural differences --- in accordance with the path above - -- at the first stage. In this context, it sets forth from the thoughts on the “women” in the ancient civilizations and comes up to Islamic civilization by following a historical process. At the second stage, the attitudes and behaviors towards women in Muslim societies are examined with a panoramic view. At this stage, the main sources of the Islamic religion, primarily including Qur’an, are taken as a reference point and the disintegration lines between social attitudes and reference points are discussed. The unique point of the text is constituted of the effort to look at the phenomenon “woman” by combining the whole historical processes and cultural differences. Herein, the questions “Is there a linear and positive progressing process in the social attitudes towards women?” and “where does the Islamic civilization stand at this process?” constitutes the main theme of the research.

Keywords:

Women, culture, society, Islam,

PDF

___

Ağçoban, s. (2013), Türkiye’de Kadın ve Çocuklara Hizmet Veren Bir Kurum Olarak Cami,
Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Allouche-Benayoun, J. (2012), Fransa’da Kadın Hakları ve Liberal Yahudilik, çev: Ramazan
Adıbelli, Bütün Yönleriyle Yahudilik, 18-19 Şubat 2012 (Uluslararası Sempozyum) Dinler
Tarihi Araştırmaları VIII, s. 599-614. Altındal, A. (1991), Türkiye’de Kadın, Anahtar Kitapları Yayınları, İstanbul.
Arat, N. (1980), Kadın Sorunu, Edebiyat Fakültesi Matbaası İstanbul.
Armaner, N. (1961), Hadîslere Göre Kadının Sosyal Durumuna Umumi Bir Bakış, Ankara
Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: IX, s. 131-139. Arsel, İ. (1989), Şeriat ve Kadın, 3. Baskı. İstanbul.
Arslan, H. (2014), Budizm’de Kadının Konumu, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
Dergisi, cilt: I, sayı: 39, s. 147-179
Akdemir, S. (1991). Tarih Boyunca ve Kur’an-ı Kerim’de Kadın, İslami Araştırmalar, 5(4),
Avcı, M. (2010), İslam Öncesi Türk Devletlerinin Sosyal Hayatında Kadının Rolü,
(Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul. Bilgiseven, A. K. (1989), İslamiyet’in Kültürel Özellikleri ve İslami Kavramlar, Filiz Kitabevi, İstanbul.
Batuk, C. (2008), İsa Mesih Kadınları da Kurtaracak mı? -Hıristiyanlıkta Kadın Sorununa
Genel Bir Bakış- Dinî Araştırmalar, cilt: XI, sayı: 31, s. 19-48. Bilgin, B. (1997), İslâm’da ve Türkiye’de Kadınlar, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
Dergisi, cilt: XXXVI, s. 29-43. Can, S. (2008), Selçuklular Döneminde Kadın, Ufuk Ötesi Yayınları, İstanbul.
Canan, M. Z. (1977), İslam Tarihi, c.1, İstanbul.
Canan, İ. (2008), Hz Peygamber’in (Sav) Sünnetinde Terbiye, Işık Akademi Yayınları, İzmir.
Çağıl, N. (2011), İslam Öncesi Mekke Toplumunda Kadın, Kur’an’ın Anlaşılmasına Katkısı
Açısından Kur’an Öncesi Mekke Toplumu, 1-3 Temmuz 2011 İstanbul, s. 199-224.
Dursun, T. (1991), Tabu Can Çekişiyor: Din Bu, 3. Baskı, Kaynak Yay. İstanbul.
Gökalp, Z. (2005), Türkçülüğün Esasları, Sadeleştiren: Yalçın Toker, Toker Yayınları, İstanbul.
Gürhan, N. (2011), Kadın Bakış Açısıyla Kur’an’ı Yeniden Okuma Denemesi -Amina
Wedud- Kur’an ve Kadın-, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, cilt: III, sayı: 6, s. 112-124. Harman, Ö. F. (2001), “Kadın”, İslâm Ansiklopedisi, c.24, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul. https://tr.wikipedia.org/wiki/Amina_Wadud, 06.04.2016.
Ilgaz, A. (2000), Felsefi Bir Problem Olarak Kadın: Kadının Varlık Yapısı Üzerine Bir
Çalışma, Türkiye’nin çağdaşlaşma problemi ve İslam [Sempozyum: 3-4 Mayıs 1997 İzmir], s. 94.
Muhammed, Ş. A. (20159, İslam, Hristiyanlık ve Yahudilik’te Kadın, Misbah: İslamî
Düşünce ve Araştırma Dergisi, cilt: IV, sayı: 10, s. 195-228. Okiç, M. T. (1981), İslamiyet’te Kadın Öğretimi, DİB Yayınları, Ankara.
Syed, M. A. (2004), The Position of Women in Islam: A Progressive View. Albany: State
University of New York Press. Tarhan, N. (2010), Kadın Psikolojisi, Nesil Yayınları, İstanbul.
Umari, J. A. (1990). Woman in Islam. Aliyarh, 19. http://www.islamicstudies.info/literature/Woman_and_Islam.pdf.
Ünal, A. (2013), Yahudilik’te Kadın Algısı, Kur’an ve Kadın Sempozyumu 4-5 Haziran 2010 Ankara, s. 48-54.