TÜRKİYE’DE MİMARİ MİRASIN KORUNMASINDA ÇALIŞAN GELENEKSEL YAPI USTALARININ ÖNEMİ VE UYGULAMA ELEMANLARININ EĞİTİMLERİ ÜZERİNE GÜNCEL BİR DEĞERLENDİRME

Kültür varlığı yapıların özgün değerleriyle korunarak geleceğe aktarılması, söz konusu yapılara yapılacak koruma ve restorasyon müdahalelerinin niteliğiyle ve dolayısıyla da bu müdahaleleri gerçekleştirecek uygulama elemanlarının eğitimi ve donanımıyla doğrudan ilişkilidir. Özel deneyim ve uzmanlık gerektiren bu alanda nitelikli iş gücü vazgeçilmez bir zorunluluktur. Bu anlamda, geleneksel mimari, yapım teknikleri ve malzemeleri ile ilgili bilgi, beceri ve deneyime sahip geleneksel ustaların varlığı, tanınırlığı, gelecek nesillere bu birikimi aktarabilmeleri ve genç nesillerin kalifiye uygulama elemanları olarak yetişmesi büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada, geleneksel yapı zanaatları somut olmayan kültürel miras bağlamında değerlendirilmekte, mevcut geleneksel yapı ustalarının belirlenmesi ve tanınırlıklarının sağlanması konusu gündeme getirilmekte, örgün ve yaygın eğitimler çerçevesinde yeni nesillerin yetiştirilmesi çabaları ele alınmakta, mesleki yeterliliklere ilişkin yaşanan sorunlar ortaya konularak çerçeve öneriler sunulmaktadır. Çalışmada, bulgular konuya ilişkin yasal çerçevelere, ilgili kurumların açıklamış olduğu verilere ve yazarların bizzat görev almış olduğu girişimlerden edinilen birikime dayandırılmaktadır. Sunulan bulgular sonucunda, geleneksel yapıların ve yapı zanaatlarının korunmasının, öncelikle mevcut geleneksel yapı ustalarının tanınırlıklarının sağlanması ve deneyimlerini aktaracakları ortamın güvence altına alınması, örgün eğitimlerinin uygulama ağırlıklarının arttırılması, yaygın eğitimlerin sürekliliğinin sağlanması ve uygulamalarda mesleki yeterliliğe sahip usta ve ara elemanların görev almasıyla sağlanabileceği öngörülmektedir. Kültür varlığı niteliği taşıyan yapıların restorasyon uygulamalarında görev alan kişilerin eğitimlerini ve geleneksel yapı ustalığının sürekliliğini konu alan bu çalışmanın mimari koruma alanında geleceğe ışık tutması ümit edilmektedir

A CURRENT EVALUATION ON THE IMPORTANCE OF TRADITIONAL BUILDING MASTERS AND THE TRAINING OF RESTORATION PRACTITIONERS WORKING IN THE CONSERVATION OF ARCHITECTURAL HERITAGE IN TURKEY

Preservation of the cultural assets with their authentic values and their transfer to the future is directly related to the quality of the conservation and restoration interventions, and therefore to the training and knowledge of the implementers who carry out these interventions. Qualified workforce is an indispensable necessity in this field, which requires special experience and expertise. In this sense, the existence and recognition of traditional masters -who have knowledge, skills and experience in traditional architecture, construction techniques and materials-, their ability to transfer this knowledge to future generations, and the training of young generations as qualified practitioners are of great importance. In this study, traditional construction crafts are evaluated in the context of intangible cultural heritage, the issue of identifying existing traditional building masters and ensuring their recognition is brought to the agenda, efforts to raise new generations within the framework of formal and non-formal education are discussed, problems related to professional qualifications are presented and framework suggestions are presented. In the study, the findings are based on the legal frameworks on the subject, the data announced by the relevant institutions and the experience gained from the initiatives in which the authors themselves took part. As a result of the findings presented, it is foreseen that the preservation of traditional buildings and construction crafts can be achieved primarily by ensuring the recognition of existing traditional construction masters and securing the environment in which they can transfer their experiences, increasing the application weight of formal education, ensuring the continuity of non-formal education, and employing professionally qualified masters and intermediate staff in practices. It is hoped that this study, which focuses on the education of the people involved in the restoration practices of the cultural assets and the continuity of traditional building mastery, will shed light on the future in the field of architectural conservation.

PDF

___

AİKAWA-FAURE, N. , 2014. “Excellence and Authenticity: ‘Living National (Human) Treasures’ in Japan and Korea”, International Journal of Intangible Heritage, 9, s.37-51.
DENİZ, M.Ş., 2009. “İstanbul Büyükşehir Belediyesi Koruma Uygulama ve Denetim Müdürlüğü Tanıtımı”, Kagir Yapılarda Koru- ma ve Onarım Sempozyumu 1 Bildiri Kitabı, s.5-12, İstanbul.
GÜÇHAN, N. Ş., 2001. “Türkiye’de Restorasyon Eğitiminin Sorunları”, Mi- marlık ve Eğitim Kurultayı 3-4-5 Aralık 2001, TM- MOB Mimarlar Odası Yayını, s. 213-224, İstanbul.
KARAKUL, Ö., 2014. “Geleneksel Mimaride Kültürel Anlatımların Korunma- sı: Yaşayan İnsan Hazineleri Sistemi”, (Ed). Karakul, Ö., Geleneksel Mimarinin Yaşayan İnsan Hazineleri, Grafiker Yayınları, 134, s. 13-36, Ankara.
KARAKUL, Ö., 2015. “A Conservation Approach To The Knowledge and Skills of Traditional Building Masters”, Milli Folklor, 107, s. 149-160.
KUBAN, N., KÂHYA, Y., 2016. “Mimari Mirasın Korunmasında Uygulama Elemanları- nın Yetiştirilmesine Yönelik Yaygın Eğitim Uygulamala- rı”, Metu Journal of The Faculty of Architecture, 33, s.147-167.
KUBAN, N., 2013. Mimari Koruma Alanında Kalifiye Ara Eleman Ye- tiştirilmesi İçin Bir Yöntem Önerisi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilim- leri Enstitüsü, İstanbul.
SAYIN, S., 2013. “Koruma Alanında Mesleki Gelişim Programları”, (Eds.) Nardereli, İ., Atay, F., Kagir Yapılarda Koruma ve Onarım Sempozyumu 3 Bildiri Kitabı, s.43-46, İs- tanbul.
SÜRÜCÜ, D., 2012. “Ahşap Yapılarda Koruma ve Onarım Eğitim Progra- mı”. (Eds.) Sürücü, D., Kudde, E. Ahşap Yapılarda Koruma ve Onarım Sempozyumu 1 Bildiri Kitabı, s. 12-15, İstanbul.
URL 1, 12.04.2022: https://teftis.ktb.gov.tr/TR-264414/ somut-olmayan-kulturel-mirasin-korunmasi-sozlesmesi. html
URL 2, 12.04.2022: https://www.telifhaklari.gov.tr/ resources/uploads/2019/10/15/UNESCO-2005-KIFA- C-SOZLESMESI-TURKCE.pdf
URL 3, 12.04.2022: https://ich.unesco.org/doc/sr- c/00031-EN.pdf
URL 4, 12.04.2022: https://aregem.ktb.gov.tr/TR-12929/ yasayan-insan-hazineleri-ulusal-envanteri.html
URL 5, 12.04.2022: https://aregem.ktb.gov.tr/TR-50839/ somut-olmayan-kulturel-miras-envanter-calismalari. html
URL 6, 12.04.2022: https://aregem.ktb.gov.tr/TR- 165986/muammer-semih-irtes.html
URL 7, 12.04.2022: https://aregem.ktb.gov.tr/TR- 258788/tahsin-kalender-1928-2020.html
URL 8, 12.04.2022: https://mardinhaber.com.tr/ha- ber/9597563/geleneksel-ahlat-tas-isciligi-unesco-yolun- da
URL 9, 12.04.2022: https://aregem.ktb.gov.tr/TR-93482/ sanatci-tanitma-karti.html
URL 10, 12.04.2022: http://mtegm.meb.gov.tr/kurum- lar/?ara (inşaat teknolojisi / mimari restorasyon)
URL 11, 12.04.2022: https://yokatlas.yok.gov.tr/onli- sans-program.php?b=30036
URL 12, 12.04.2022: http://www.mimarlikdergisi. com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=437&Re- cID=5447
URL 13, 12.04.2022: https://youngmastersproject.com/ URL 14, 12.04.2022: http://www.icomos.org.tr/Dosya- lar/ICOMOSTR_en0554308001587380045.pdf
URL 15, 12.04.2022: https://www.kastamonu.bel.tr/v2/ ahsap-restorasyon-kursu-acildi/
URL 16, 12.04.2022: http://www.kastamonugazetesi. com.tr/mimari-mirasi-canli-tutacak-yeni-adim/
URL 17, 12.04.2022: http://www.irfangazetesi.com/ haber/3524/kaymakamligin-destegiyle-yeni-tas-ustala- ri-yetisiyor.html
URL 18, 12.04.2022: https://www.mardinsoz.com/ha- ber/midyat-ta-ojeli-eller-tas-ve-gumus-isleyecek-14988. html
URL 19, 12.04.2022: https://www.milliyet.com.tr/ye- rel-haberler/kayseri/melikgaziden-tas-restoratoru-kur- su-12416442
URL 20, 12.04.2022: https://dogruhaber.com.tr/ha- ber/263272-batmanda-dogal-taslari-isleme-kursu/
URL 21, 12.04.2022: http://koruprojesi.org/?p=yetis- kin-egitimi&id=45&title=tas-ustalari
URL 22, 12.04.2022: https://sondevir.gaste24.com/arsiv/ bitliste-tas-ustaligi-yeniden-canlandirilacak-h187040. html
URL 23, 12.04.2022: https://www.milliyet.com.tr/ye- rel-haberler/kastamonu/kastamonuda-is-garantili-ah- sap-egitimi-kursu-10136077
URL 24, 12.04.2022: https://www.sondakika.com/yerel/ haber-mardin-de-tas-isleme-kursu-2652733/
URL 25, 12.04.2022: https://www.mardinlife.com/mid- yatin-tas-ustalari-kizlari.html
URL 26, 12.04.2022: http://koruprojesi.org/?p=yetis- kin-egitimi&id=45&title=tas-ustalari#g1-31
URL 27, 12.04.2022: https://www.mimarizm.com/ha- berler/muzeden-yapiya-kulturel-mirasin-korunmasi-egi- timi-gercege-donusuyor_117038
URL 28, 12.04.2022: https://www.istka.org.tr/medi- a/1115/2010-y%C4%B1l%C4%B1-mal%C4%B1-des- tek-programlar%C4%B1-desteklenen-projeler.pdf
URL 29, 12.04.2022: https://kudeb.ibb.istanbul/
URL 30, 12.04.2022: https://kudeb.ibb.istanbul/tas-egi- tim-atolyesi/
URL 31, 12.04.2022: https://kudeb.ibb.istanbul/ahsap-e- gitim-atolyesi/
URL 32, 12.04.2022: https://www.resmigazete.gov.tr/es- kiler/2014/04/20140415-7.htm
URL 33, 12.04.2022: https://kuramlonca.fsm.edu.tr/
URL 34, 12.04.2022: https://www.aa.com.tr/tr/sirketha- berleri/guncel/kaybolmaya-yuz-tutan-sanat-ve-zanaat- lar-kuram-loncada/653906
URL 35, 12.04.2022: http://kmkd.org/
URL 36, 12.04.2022: https://drive.google.com/file/d/ 1YUW5neM-1L08HIONchx8rtJL3TBYzIJx/view
URL 37, 12.04.2022: https://drive.google.com/file/d/12_ 2C4JlsmQfVGZ6Cl6H_W8enX8-eazsX/view
URL 38, 12.04.2022: https://revetproject.eu/tr/
URL 39, 12.04.2022: https://portal.myk.gov.tr/in- dex.php?dl=Yeterlilik%2F668%2FSON_TASLAK_ PDF_20180925_142756.pdf&fileName=13UY0120-4+- Rev+00+Tarihi+Eser+Koruma+ve+Restorasyon+Ele- man%C4%B1&option=com_yeterlilik
URL 40, 12.04.2022: https://portal.myk.gov.tr/in- dex.php?dl=Yeterlilik%2F669%2FSON_TASLAK_ PDF_20180925_142758.pdf&fileName=13UY0120-5+- Rev+00+Tarihi+Eser+Koruma+ve+Restorasyon+Ele- man%C4%B1&option=com_yeterlilik
URL 41, 12.04.2022: https://kumid.net/storage/zUjEQA- anccIKx6qKXH01ympAMyyGk3B.pdf
URL 42, 12.04.2022: https://kuramvoctest.fsm.edu.tr/
URL 43, 12.04.2022: http://www.icomos.org.tr/Dosya- lar/ICOMOSTR_en0487125001587380902.pdf
URL 44, 24.06.2022: https://www.istesob.org.tr/kaybol- maya-yuztutmus-meslekler-listesi/
URL 45, 24.06.2022: https://www.istesob.org.tr/konu/ ilin-ahileri/