İZMİR'DE PLANLAMA-ARKEOLOJİ İLİŞKİSİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA: MODERNİST PLANLAMA ETKİNLİKLERİNİN BAŞLANGICINDAN GÜNÜMÜZE TARİHİ KENT MERKEZİNDE YER ALAN ARKEOLOJİK ALANLAR İÇİN GELİŞTİRİLEN PLAN KARARLARI
Önemli bir tarihsel birikime sahip olan İzmir kentinin arkeolojik ve tarihsel potansiyeli kentin modern planlama etkinlikleriyle tanıştığı 19. yüzyıldan günümüze kadar ulaşan süreçte planlama kararlarına konu olmak durumunda kalmıştır. Bu süreçler içerisinde modern planlama etkinliklerinin özellikle görünür, algılanabilir ve/veya tanımlanabilir durumda olan arkeolojik alan veya varlıklara karşı nasıl bir tavır sergilediği ve ne yönde plan kararları geliştirdiğini anlamak bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Bu kapsamda Antik Smyrna kentinin büyük kamusal unsurları olarak planlı dönemin başlangıcından bu yana kentte kısmen de olsa görünürlüğünü sürdüren Agora, Kadifekale, Antik Tiyatro ve Antik Stadyum arkeolojik alanları için geliştirilen plan kararları kronolojik bir sıra çerçevesinde incelenmiştir. Sonuç olarak planlama çalışmalarının söz konusu alanları otonom bölgeler olarak planlara işlediği, kente entegrasyonu ve korunmasına ilişkin karar üretme konusunda yetersiz kaldığı görülmüştür. Çalışmanın ortaya koyduğu sonuçlar doğrultusunda ülkemizde planlama ve arkeoloji disiplinleri arasındaki ilişkinin güçlendirilmesi konusundaki gereksinimin bir kez daha vurgulanması olanaklıdır.
Anahtar Kelimeler:
Arkeoloji, Planlama, İzmir, Çok Katmanlı Kent Merkezi, Antik Smyrna
AN INVESTIGATION ON THE RELATIONSHIP BETWEEN URBAN PLANNING AND ARCHAEOLOGY IN İZMİR: PLAN DECISIONS TAKEN FOR THE ARCHAEOLOGICAL SITES IN THE HISTORIC CITY CENTRE FROM THE BEGINNING OF THE MODERNIST CITY PLANNING ACTIVITIES TO PRESENT
The archaeological and historical potential of İzmir, which hosted many important civilizations, have been a subject of urban planning decisions since the 19th century, when the city was first introduced with the modern planning activities to the present day. Understanding the attitude of modern planning activities towards the visible, perceptible and/or identifiable archaeological sites and properties and the approach of planning decisions is the aim of this paper. In this respect, the plan decisions for Agora, Kadifekale, Ancient Theatre, and the Stadium which, as the great public architectural elements of Ancient Smyrna, continued their visibility since the beginning of city's urban life are investigated in a chronological order. As a result, it is observed that the planning activities rendered the sites in consideration in the plans as autonomous regions and failed in deriving decisions that enable their conservation and integration to the city. With respect to the results of the study, it is possible to emphasise the need for reinforcing the relationship between the disciplines of archaeology and planning in Turkey once again
Keywords:
Archaeology, Urban Planning, İzmir, Multilayered City Centre, Ancient Smyrna,
___
- AKURGAL, Ekrem. 2003 Anadolu Uygarlıkları, İstanbul: Net Turistik Yayınları.
- ARU, Kemal. Ahmet., 1955 İzmir'in İmar Planı Raporu. Kemal Ahmet Aru Arşivi.
- ATAY, Çınar. 1998 Osmanlı'dan Cumhuriyet'e İzmir Planları. Ankara: Ajans Türk Basın ve Basım A.Ş.
- BAYKARA, Tuncay. 1974 İzmir Şehirleri ve Tarihleri, İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.
- BEYRU, Rauf. 1994 Planlamada 1935-1950 Dönemi Le Corbusier İzmir'den Geçmişti. Ege Mimarlık: 1994/3. s.17-23. İstanbul: MAS Matbaacılık.
- BEYRU, Rauf. 2000 19. Yüzyılda İzmir'de Yaşam. İstanbul: Literatür Yayıncılık.
- BİLSEL, Cana. 1996 Ideology and Urbanısm during the early Republican Period: Two Master Plans for Izmir and Scenarios of Modernization. METU JFA volume 16. no1-2. s. 13-30
- BİNZET, Seyhun, Fikret YILMAZ ve Sabri YETKİN (editörler), 2003 İzmir Kartpostalları 1900. İzmir: Stil Matbaacılık.
- CADOUX, C.J. 2003 İlkçağ'da İzmir, çev. Umar Bilge. Kentin En Eski Çağlardan İ.S. 324'e Kadar Tarihi. İstanbul: İletişim yayınları/İzmir Dizisi.
- DERİN, Zafer. 2009 Tarih Öncesi Dönemde İzmir, İçinde İzmirli Olmak Sempozyum Bildirileri, BMS Matbaacılık, Ankara.
- DOĞER, Ersin, Nezih AYTAÇLAR, Akın ERSOY ve Murat TOZAN (editörler), 2014 İzmir Kent Ansiklopedisi Eski Çağ ve Orta Çağ Arkeolojisi. s. 416-480. İzmir: Mediform Ambalaj. Matbaacılık Reklamcılık San. Tic. Ltd. Şti.
- DOĞER, Ersin. 2011 İzmir'in Smyrna'sı. İstanbul: İletişim Yayınları.
- GÖKÇEN DÜNDAR, Dokuz Eylül Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi Basımı, İzmir.
- GOFFMAN, Daniel. 2000 İzmir ve Levanten Dünya. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- GÖKSU, Emel, ALTINÖRS ÇIRAK, Ayşegül. 2012 İzmir'in Modernite ile İkinci Buluşması: 1951 İzmir İmar Planı Proje Müsabakası, İTÜ Kemal Ahmet ARU Sempozyumu, İstanbul.
- GÖKSU, Emel. 2005 Yeni Yasal Düzemlemelerin Koruma Eylemleri Açısından Taşıdığı Riskler ve Fırsatlar. Kent Planlama ve Koruma Etkinlikler I . Koruma Sempozyumu Diyarbakır.s. 94-99. Ankara: Mattek Matbaacılık Basım Yayın Tanıtım Tic. San. Ltd. Şti.
- İzmir Şehri İmar Planı Milletlerarası Proje Müsabakası Programı. 1952 Arkitekt Dergisi 1952-05-08. s.139-143.
- İzmir Belediyesi İzmir Şehri Milletlerarası İmar Planı Müsabakası Jüri Raporu. tarihsiz. İzmir Belediyesi Neşriyatı. İzmir.
- KAYIN , Emel. 2013 İzmir'in Kentsel ve Mimari Gelişiminin Anahatları, İzmir Kent Ansiklopedisi Mimarlık 1. Cilt: s.40. İzmir: İmaj Basım Yayın Reklamcılık ve Ticaret Ltd. Şti.
- Kentsel Bölge Nazım İmar Planı Çalışma Ekibi GÖKSU, Sezai, ALTINÇEKİÇ KILIÇ, Funda. 2006 1/25000 Ölçekli İzmir Kentsel Bölge Nazım İmar Raporu Temmuz 2006. s 63-69. İzmir Büyükşehir Belediyesi İmar İşleri Daire Başkanlığı Plan Program Koordinasyon Şube Müdürlüğü
- KUBAN, Doğan. 2001 Türkiye'de Kentsel Koruma. s.50-105. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- ÖZCAN, Koray. 2006 Tanzimat'ın Kent Reformları: Türk İmar Sisteminin Kuruluş Sürecinde Erken Planlama Deneyimleri (1839-1908). Osmanlı Bilimi Araştırmaları VII/2 Dergisi: s.150-180.
- ISSN: 1304-2440
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2003
- Yayıncı: Türkiye Bilimler Akademisi
Sayıdaki Diğer Makaleler
19. YÜZYIL ENDÜSTRİ MİRASI ÖRNEĞİ OLARAK TİRİLYE'DE BİR ZEYTİNYAĞI FABRİKASI
Elif Acar BİLGİN, Özlem Köprülü BAĞBANCI
Ayşegül Altınörs ÇIRAK, Hatice Ecem DEMİRDEN, Deniz HEKİMOĞLU, Ezgi Yekbun CENGİZ
TARSUS BÖLGESİ'NDE GELENEKSEL KIRSAL MİMARİ VE YAŞAM
Betül KURTULUŞ, Neriman ŞAHİN GÜÇHAN
19. YÜZYILDAN GÜNÜMÜZE DEĞİŞEN VE DÖNÜŞEN BİR KÜLTÜR MİRASI OLARAK KONYA ALÂEDDİN TEPESİ