Cumhuriyet Dönemindeki Koruma ve Onarım Süreçlerine İstanbul’daki Anıtsal Yapılar Üzerinden Bir Bakış

Bu makalede, Türkiye’nin anıtsal yapı mirasını koruma alanında sahip olduğu yaklaşımlar ve 1923’ten günümüze 90 yıllık süreçte bunları şekillendiren etkenler ele alınmaktadır. Çalışma, İstanbul’daki anıtsal yapıların Cumhuriyet’in ilanından günümüze farklı dönemlerde geçirdikleri onarım süreçlerini uluslararası koruma ilkeleri ışığında kuramsal açıdan incelemeyi hedeflemektedir. Araştırmada İstanbul’da bulunan anıtsal yapıların koruma ve onarım süreçleri değerlendirilmesi amacıyla kent siluetinde etkin olan dört yapı/yapılar topluluğu seçilmiştir. Buna göre, Ayasofya Müzesi, Fatih Camii, Topkapı Sarayı Müzesi ve Dolmabahçe Sarayı Muayede Salonu’nun 1930’lu yıllardan günümüze geçirdikleri koruma ve onarım süreçleri kısaca aktarılmakta ve bu onarımlarda tercih edilen restorasyon yön- temleri ışığında, Türkiye için koruma alanında var olabilecek dönemsel eğilimler tespit edilmeye çalışılmaktadır. Makalenin sonuç bölümünde Türkiye’de anıt eser korumasında yaşanan çıkmaz ve sorunlar başlıklar halinde ortaya konulmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Anıtsal binalar, Topkapı Sarayı, Ayasofya Müzesi, Dolmabahçe Sarayı, Fatih Camii, Cumhuriyet Dönemi koruma tarihi

In this article, it is aimed to identify the general approaches and tendencies in the field of monumental building heritage conservation in Turkey in the last 90 years since the foundation of Turkish Republic in 1923. It is intended that this article will make a contribution to the studies on the history of architectural conservation in Turkey by focusing monumental buildings in ‹stanbul. In order to evaluate conservation and the restoration processes of the monumental buildings in ‹stanbul, four buildings/building complexes which are dominant on the skyline of the city have been chosen as the case study of this research. Accordingly, the conservation approaches for the Hagia Sophia Museum, Fatih Mosque, Topkapi Palace Complex and Dolmabahçe Palace Ceremony Hall are briefly represented and studied. Guided by the conservation methods preferred at these restorations, the periodical tendencies which are possible to exist in conservation field. The results of the article aim to set forth the existing problems and the controversiries of monumental building conservation in Turkey

Keywords:

Monumental buildings, Topkapı Palace, St. Sophia Museum, Dolmabahçe Palace, Fatih Mosque, Republican Period conservation history,

PDF

___

Ahunbay, Zeynep. 2012. Ayasofya’y› Nas›l Korumal›y›z?. 22 fiubat 2012, Kültür Miras›na Yaklafl›mlar-1. Konferans› düz.: Europa Nostra Türkiye, ‹TÜ Taflk›flla.
Akar, Tuba. 2009. The Role Of Vak›f Institution In the Conservation of Vak›f Based Cultural Heritage. Yay›nlanmam›fl Doktora Tezi, ODTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Restorasyon Program›. Akyürek, Gökhan. 2011. Tanzimat Döneminde Mimarl›k, Bilgi ve ‹ktidar. ‹stanbul: Tarih Vakf› Yurt Yay›nlar›.
Alt›ny›ld›z, Nur. 1997. Tarihsel Çevreyi Koruman›n Türkiye’ye Özgü Koflullar› (‹stanbul 1923- 1973). Yay›nlanmam›fl Doktora Tezi, ‹TÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Restorasyon Program›.
Anhegger, Mualla. 1986. Topkap› Saray›’nda Padiflah Evi Harem. ‹stanbul: Sandoz yay›nc›l›k,.
Arel, Arel. 1975. 18. Yüzy›l ‹stanbul Mimarisinde Bat›l›laflma Süreci. ‹stanbul: ‹TÜ Mimarl›k Fakültesi Bask› Atölyesi.
Bayrak, Orhan. 1996. Topkap› Saray› ve Harem. Sümer Kitabevi, ‹stanbul.
Batur, Afife. 1995. Befliktafl Saraylar›. ‹stanbul 15: 60-73. Beflkonakl›, Jale. 2010. Dolmabahçe Saray›’nda Endirekt Koruma Yöntemleri. Yay›nlanmam›fl Doktora Tezi, ‹TÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Restorasyon Program›.
Beflkonakl›, Jale ve Ersen, Ahmet. 2011. Tarihi Miras›n Korunmas›nda Endirekt-Önleyici Koruma ve Önleyici Bak›m. Dolmabahçe Saray›’nda Endirekt- Önleyici Koruma. Restorasyon Konservasyon Çal›flmalar›. 8, Ocak-fiubat-Mart 2011.
Binan, Can. 1994. Türkiye’de Koruma Konusundaki Temel Çeliflkiler ve Toplumsal Yans›malar› Üzerine Saptamalar›. Ulusal Koruma Planlamas› Semineri II, ICOMOS Türkiye Milli Komitesi, ‹stanbul: YTÜ Mimarl›k Fakültesi Yay›n›.
Binan, Can. 2001. Türkiye’de An›tsal Mimari Miras›n Restorasyonu ve Özgünlü¤ünün Korunmas› ile ‹lgili Riskler. TAÇ Vakf› 25. y›l Kitab›, 109- 117, ‹stanbul: TAÇ Vakf› Yay›nlar›,.
Binan, Can. 2005. Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Mimari Koruma Üzerine Yorumlar. Sinan Genim’e Arma¤an, 197-208. ‹stanbul: Ege Yay›nlar›.
Binan, Can.2011. Bo¤aziçi.Ahflap..Rekonstrüksiyon..Haf›za!. Arredamento Mimarl›k 02: 57-60.
Can, Cengiz. 2006. Dolmabahçe’nin Hangi Kültürü Temsil Etti¤i Önemlidir. 150. y›l›nda Dolmabahçe
Saray› Uluslararas› Sempozyumu, 561-564. ‹stanbul: TBMM Milli Saraylar yay›n›,.
Caner, Ça¤la ve Yoncac›, Pelin. 2006. Bir ‹mparatorluk Sahnesi: Dolmabahçe Saray› Muayede Salonu. 150. y›l›nda Dolmabahçe Saray› Uluslararas› Sempozyumu, 2006, 95-112. ‹stanbul: TBMM Milli Saraylar yay›n›.
Coflkun, Burcu Selcen. 2012. ‹stanbul’daki An›tsal Yap›lar›n Cumhuriyet Dönemindeki Koruma ve Onar›m Süreçleri Üzerine Bir Araflt›rma. Yay›nlan mam›fl Doktora Tezi, MSGSÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Restorasyon Program›.
Çandar, Tuba. 2003. Hitit Günefli Mualla Eyubo¤lu Anhegger. ‹stanbul: Do¤an Kitap.
Diker, F›rat. 2010. Belgeler Ifl›¤›nda Ayasofya’n›n Geçirdi¤i Onar›mlar. Yay›nlanmam›fl Doktora Tezi, MSGSÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Program›.
Do¤an, Sema. 2011. Ayasofya ve Fossati Kardefller (1847- 1858). ‹stanbul: Arkeoloji ve Sanat yay›nlar›.
Eldem, Sedad Hakk› ve Akozan, Feridun. 1982. Topkap› Saray›, Bir Mimarî Araflt›rma. Ankara: Kültür Bakanl›¤›.
Eldem, Edhem. 1992. Bat›laflma, Modernleflme ve Kozmopolitizm: 19. Yüzy›l Sonu ve 20. Yüzy›l Bafl›nda ‹stanbul, Osman Hamdi Bey ve Dönemi Sempozyumu 17-18 Aral›k 1992, 12- 26, ‹stanbul: Tarih Vakf› Yay.
Eyice, Semavi, Tanman, Baha ve Tunay, Mehmet. 1977. Foto¤raflarla Fatih [Semti] An›tlar›. ‹stanbul: Fatih Belediyesi yay›n›.
Eyice, Semavi. 1995. Fatih Camii ve Külliyesi. Türkiye Diyanet Vakf› ‹slam Ansiklopedisi, Cilt: 12, 244, ‹stanbul: Türkiye Diyanet Vakf› yay›nlar›.
Göncü, Cengiz. 2006. Modernleflme Sürecinde Muayede Törenleri ve Dolmabahçe Saray›’nda Uygulan›fl›. Milli Saraylar 3: 37-55.
Gül, Murat. 2000. Erken Dönem Cumhuriyet Mimarisinin ‹mparatorluk ve Cumhuriyet Devri Ça¤dafllaflma Çabalar›n›n ‹liflkisi Bak›m›ndan ‹ncelenmesi. Cumhuriyet’in Mekanlar›/ Zamanlar› /‹nsanlar›, der.: Altan Ergut, E. ve ‹mamo¤lu B., 275-287. Ankara: Dipnot yay›nlar›.
Karahasan, Ümran. 2005. Topkap› Saray› Müzesi Cumhuriyet Dönemi Restorasyonlar›. Yay›nlanmam›fl Doktora Tezi, YTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Restorasyon Program›.
Kay›n, Emel. 2008. Cumhuriyet Dönemi Mimarl›¤›, Türkiye Koruma Tarihindeki K›r›lmalar. Mimarl›k 343. Köseo¤lu, Cengiz. 1979. Harem. ‹stanbul. Topkap› Saray› Müzesi yay›n›, no: 2.
Kuban, Do¤an. 1988. An›tsal Restorasyon Sorunlar›. Yap› 84: 26-29.
Kuban, Do¤an. 1994. Menderes ve ‹stanbul. ‹stanbul Ansiklopedisi 5: 389-392. ‹stanbul: Tarih Vakf› Yay›nlar›.
Kuban, Do¤an. 2000. Tarihi Çevre Koruman›n Mimarl›k Boyutu: Kuram ve Uygulama. ‹stanbul: YEM Yay›nlar›.
Madran, Emre. 2002. Tanzimat’tan Günümüze Cumhuriyet’e Kültür Varl›klar›n›n Korunmas›na ‹liflkin Tutumlar ve Düzenlemeler: 1800-1950. Ankara: Ortado¤u Teknik Üniversitesi Mimarl›k Fakültesi yay›n›.
Madran, Emre ve Özgönül, Nimet. 2005. Kültürel ve Do¤al De¤erlerin Korunmas›. Ankara: TMMOB Mimarlar Odas›.
Mutlu, Mehmet Ünal. 2006. Dolmabahçe Saray›’n›n Onar›m›. 150. Y›l›nda Dolmabahçe Saray› Uluslararas› Sempozyumu, 23-26 Kas›m 2006, 363-370. Ankara: TBMM Bas›mevi.
Necipo¤lu, Gülru. 1992. The Life of an Imperial Monument: Hagia Sophia After Byzantium. Hagia Sophia From the Age of Justinian to the Present, der. Robert Mark ve Ahmet Çakmak, 195-225. ABD: Cambridge University Press.
Necipo¤lu, Gülru. 2007. 15. ve 16. yy.’da Topkap› Saray›, Mimari, Tören ve ‹ktidar. ‹stanbul: Yap› Kredi Yay›nlar›.
Ortayl›, ‹lber. 1992. Osman Hamdi’nin Önündeki Gelenek. 1. Osman Hamdi Bey Kongresi, 2-5 Ekim 1990, 123-131. ‹stanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Yay›n›.
Öz, Tahsin. 1949. Topkap› Saray› Müzesi Onar›mlar›. Güzel Sanatlar Dergisi 6: 2-71.
Sakao¤lu, Necdet. 2002. Tarihi, Mekanlar›, Kitabeleri ve An›lar› ile Saray-› Hümayun-Topkap› Saray›. ‹stanbul: Creative Tan›t›m ve Yay›nc›l›k Ltd. Tanman, Baha. 2006. ‹stanbul’da Tarihi Eser Kayb›. Mimarist 20: 17-22.
Tanyeli, U¤ur. 2007. Mimarl›¤›n Aktörleri Türkiye 1900- 2000. ‹stanbul: Garanti Galeri Yay›n›. Tekeli, ‹lhan ve ‹lkin, Selim. 1997. Mimar Kemalettin’in Yazd›klar›. Ankara: fievki Vanl› Mimarl›k Vakf› Yay›nlar›.
Tekeli, ‹lhan. 1998. Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde Kentsel Geliflme ve Kent Planlamas›. 75 Y›lda De¤iflen Kent ve Mimarl›k, 1-24. ‹stanbul: Tarih Vakf› Yay›nlar›.
Ülgen, Ali Saim. 1943. An›tlar›n Korunmas› ve Onar›lmas›- I. Ankara: Maarif Vekilli¤i. Yerasimos, Stefanos. 2005. Tanzimat’tan Günümüze Türkiye’de Kültürel Miras› Koruma Söylemi. ‹stanbul 54: 41-55.
Yücel, ‹. ve Öner, S. 1995. Dolmabahçe Saray›. ‹stanbul: TBMM Milli Saraylar Daire Baflkanl›¤›.