BELGESELLERİN TARİH ÖĞRETİM YÖNTEMLERİNE KATKILARI: KURAMSAL BİR BAKIŞ
Geçmişin bir daha yaşanma ve görülme şansının olmadığı düşünüldüğünde tarihe karşı olumlu tutum geliştirebilmek ve bilinçli vatandaş yetiştirilebilmek için öğretim yöntem ve araç çeşitliliğini arttırmak gerekmektedir. Bu açıdan görsel materyaller önemli ders araçları olarak somut olarak görünen ve algılanan şeylerin soyut kavramlara nazaran daha kolay öğrenilebilmesini sağlamaktadır. Neticede zihin gelişimi somuttan soyuta doğru bir gelişme gösterdiğinden eğitim çağındaki bireyler, derslerde kendilerine sunulan kavramlarla karşı karşıya getirilebildikleri ölçüde öğrenmeleri ve bilgiyi hatırda tutma düzeyleri artmaktadır. Bu durum görsel bir materyal olarak belgesellerin tarih öğretimine katkı sunabilecek ders araçları arasında yer almasını sağlamıştır. Belgesellerin, öğretim yöntemlerinden bağlantısız olarak kullanılmaması gerektiği düşünüldüğünde, özellikle planlama yapılırken materyalin yönteme katkısının belirlenmesi ders verimliliğini arttırabilecektir. Bununla birlikte yapılan çalışmalar tarih öğretiminde belgesel kullanmak için pek çok uygun yöntemin bulunduğunu fakat katkı ifade eden çalışmaların yeterli düzeyde olmadığı ve eğitimcilerin buna ihtiyaç duyduklarını göstermektedir. Çalışma bu noktadan hareketle belgesellerin tarih öğretim strateji ve yöntemlerine sağlayabileceği katkıları; sunuş, buluş, araştırma-inceleme stratejileri ile gezi-gözlem, örnek olay, soru cevap, tartışma, tarihsel empati, gösteri ve sözlü tarih yöntemleri üzerinden ele almış, yöntem-materyal ilişkisi ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Contributions of Documentaries to History Teaching Methods: A Theoretical Study
Considering that the past events cannot be experienced and seen again, it is necessary to increase the diversity of education methods and tools in order to develop a positive attitude towards history and to raise conscious citizens. In this respect, visual materials can be used to make the topics to be taught in a concrete way. As a result, since the human mind develops from concrete to abstract, students improve their learning and memory retention levels to the extent that they are confronted with the concepts presented to them in the lessons. This situation has made documentaries as a potential visual material to be used in the history teaching. It is stated that instructional films should not be used independently of teaching methods, and that determining their contribution to the lesson, especially while planning, will affect the efficiency of the lesson. However, studies show that there are many appropriate methods in regard to the use of documentary in history teaching, but the existing studies on teaching practices are not sufficient which should be expanded. From this point of view, the study aimed to uncover the contributions that documentaries can provide to history teaching methods such as the way of presentation, the way of invention, research-analysis, travel-observation, case study, question and answer, discussion, historical empathy, demonstration and oral history. In the research, the importance of the method-material relationship was tried to be revealed.
___
- Açıkgöz, K. (2006). Aktif Öğrenme. Biliş Yayınları.
- Akçalı, A. A. & Aslan, E. (2012). Tarih öğretiminin iyileştirilmesi yolunda alternatif bir yöntem: Sözlü tarih. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 669- 688.
- Arslan, M. (2010). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Anı Yayıncılık.
- Atayeter, Y. & Tozkoparan, U. (2015). Sosyal bilgiler öğretmenleri ile 6. sınıf sosyal bilgiler öğrencilerinin gezi gözlem yöntemi üzerine düşünceleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(5), 1-21.
- Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi (2001). 21. Yüzyıl Avrupa'sında Tarih Öğretimi. (Recommendation Rec (2001)15 of the Committee of Ministers to member states on history teaching in twenty-first-century Europe). https://wcd.coe.int/wcd/ViewDoc.jsp?id=234237, Erişim tarihi: 21.03. 2022.
- Avşar, A. (2013). Tarih yazıcılığına katkı olarak sözlü tarih belgeselciliği. Marmara İletişim Dergisi, 20, 152-176.
- Aydın, M. Z. (2001). Aktif öğretim yöntemlerinden buldurma (Sokrates) yöntemi. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5(1), 55-80.
- Barth, L. J. & Demirtaş A. (1997). İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretimi. Öğretmen Eğitim Dizisi.
- Bederida, F. (2001). Tarihçinin Toplumsal Sorumluluğu. (A. Tartanoğlu ve S. Aydın, Çev.), İmge Kitabevi.
- Beydoğan, H. Ö. (2007). Öğrenme öğretme süreci. (Edt: G. Ocak), Öğretim İlke ve Yöntemleri içinde (s. 99-135), Pegem A Yayınları.
- Bruner, J. (2008). Eğitim Süreci. (T. Öztürk, Çev.). Pegem Akademi (Orijinal eserin yayın tarihi: 1960)
- Can, A. & Evecen G. ( 2017). Belgesel filmde anlatı-anlatıcı ilişkisi: "Grızzly Man" belgesel filmi örneği. Selçuk İletişim, 10(1), 282-294.
- Cereci, S. (2011). Belgesel film ve zaman ilişkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 0(4), 135-144.
- Çakırlar Altuntaş, E. (2021). Belgesel Temelli Artırılmış Gerçeklik Uygulamalı Çevre Eğitiminin Etkililiği Üzerine Bir Çalışma. Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Demircioğlu, İ. H. (2005). Tarih Öğretiminde Öğrenci Merkezli Yaklaşımlar. Anı Yayıncılık.
- Demircioğlu, İ. H. (2006). Lise öğrencilerinin tarih dersinin amaçlarına yönelik görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(2), 153-162.
- Demircioğlu, İ. H. ( 2007). Tarih öğretiminde filmlerin yeri ve önemi. Bilig (Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi), 0(42), 77-93.
- Demirel, Ö. (2003). Öğretimde Planlama ve Değerlendirme: Öğretme Sanatı. Pegem A yayıncılık.
- Dere, İ. & Dinç, E. (2018). Yapılandırmacı bir öğrenme ve öğretme yöntemi olarak sözlü tarihin sosyal bilgiler derslerine entegrasyonu. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 115-127.
- Derelioğlu Y. & Şar, E. (2010). The use of films on history education in primary schools: Problems and suggestions. Procedia Social and Behavioral Sciences, 0(9), 2017–2020.
- Dilek, D. (2000). Öğrencilerde tarih düşüncesinin gelişimi: Tarih derslerinde öğrenme ve anlama. Milli Eğitim Dergisi, 0(145), 50-54.
- Dilek, D. (2002). Tarih Derslerinde Öğrenme ve Düşünce Gelişimi. Pegem A Yayıncılık.
- Doğaner, Y. (2005). Yükseköğretimde Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi dersi öğretiminde karşılaşılan problemler ve yeni yaklaşımlar-Hacettepe Üniversitesi Örneği. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 21(62), 589-612.
- Dönmez, C. , Yazıcı, K. & Uslu, S. (2015). Tarih öğretmenlerine göre hatıratların eğitim-öğretim sürecinde kullanılabilirlik durumları. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 255-270.
- Ergün, M. & Özdaş, A. (1997). Öğretim İlke ve Yöntemleri. http://mustafaergun. com.tr/wordpress/wp-content/uploads/2016/01/oiy.pdf, Erişim tarihi: 28.09.2021
- Erol Şahin, A. N. (2014). Tarih Öğretiminde Analoji Yönteminin Kullanılmasının Ortaöğretim Öğrencilerinin Tutumlarına, Başarılarına ve Tarihsel Düşünme Becerilerine Etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Evecen, G. (2017). Belgesel Sinemada Bakış Açısı ve Anlatıcı. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Ferro, M. (1995). Sinema ve Tarih (T. Ilgaz ve H. Tufan, Çev.), Kesit Yayıncılık (Orijinal eserin yayın tarihi: 1984).
- Florescano, E. (2001). Tarihin toplumsal işlevi. Derleyen: François Bedarida, Tarihçinin Toplumsal Sorumluluğu (A. Tartanoğlu ve S. Aydın, Çev.), İmge Kitapevi.
- Gazel A. A. & Yazıcı S. (2011). Tarih öğretiminde belgesel film kullanılmasına ilişkin öğretmen adaylarının görüşleri. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 0(4), 97-110.
- Gömleksiz, M. N. & Kan, A. Ü. (2010). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme dersinin materyal hazırlama ilkelerini kazandırmadaki etkiliğine ilişkin öğretmen adaylarının görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (32), 1-16.
- Hilburn, J., Buchanan, L.B. & Journell, W. (2021). Positioning documentaries as vehicles for developing preservice teachers’ analytic skills. The Journal of Social Studies Research. https://doi.org/10.1016/j.jssr.2021.09.001
- Jordan, A.M. (1937). Use of motion pictures in ınstruction. The High School Journal, 20(5), 188-193, 200 (7 sayfa).
- Kabapınar, Y. (2018). “Gençler Üsküdar’ın tarihini yazıyor, belgeselini çekiyor”: Tüm süreçleriyle bir yerel ve sözlü tarih projesi. Turkish History Education Journal, 7(2), 532-554.
- Karasu, B. (2019). Ortaokul Fen Bilimleri Derslerinde İşlenen Bilim İnsanlarına Yönelik Formüllü Tişört Yönteminin Akademik Başarıya Etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
- Kaya, F. İ (2021). Sosyal Bilgiler Dersinde Tartışma Tekniklerinin Akademik Başarıya Etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Keçe, M. (2015). Tarihsel düşünme becerileri ile tarih okuryazarlığı becerilerinin karşılaştırılması. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 7(3), 108-122.
- Kubat, U. (2018). Soru varsa, öğrenme de vardır. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(68), 1585-1598.
- Kütükoğlu, M. (1988). Tarih Araştırmalarında Usul. Kubbealtı Neşriyat.
- Marcus, A. S. & Stoddard, J. D. ( 2009). The Inconvenient truth about teaching history with documentary film: strategies for presenting multiple perspectives and teaching controversial ıssues. The Social Studies, 100(6), 279-284.
- Maskun, M., Sumargono, S., Adi Pratama, R. & Maydiantoro, A. (2021) The effectiveness of historical documentary films as ınformation technology in ımproving student learning outcomes. Internatıonal Journal of Educatıon and Informatıon Technologıes, 15(1), 183-190.
- Ocak, G. (2007). Yöntem ve teknikler. G. Ocak (Ed.), Öğretim İlke Ve Yöntemleri içinde (s. 215-289). Pegema Yayıncılık.
- Ocak, G. & Selimoğlu, S. (2016). Tarih öğretiminde tarih dizilerinin kullanımına ilişkin öğrenci görüşleri-nitel bir analiz. Kastamonu Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(1), 431-452.
- Özden, M. Y. (2004). Bilgi-beceri-davranış kazanma süreci olarak derslerin yeni anlamı: problem çözme temelli; senaryo-proje destekli eğitim. AB Sürecinde Eğitimde Reform İhtiyacı Sempozyumu Bildirileri Kitabı içinde (s. 65-71). Eğtim Bir Sen Yayınları.
- Öztaş, S. (2008). Tarih öğretimi ve filmler. Kastamonu Eğitim Dergisi, 16(2), 543-556.
- Öztaş, S. (2014). Tarih öğretiminde filmlerin kullanımı. İ. H. Demircioğlu ve İ. Turan (Ed.), Tarih Öğretiminde Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı içinde (s.163-182), Pegem Akademi.
- Öztaş, S. (2018). Tarih derslerinde bir öğretim materyali: Edebî ürünler. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 0(11), 27-41.
- Warmington, P. , Van Gorpb A. & Grosvenora I. (2011). Education in motion: Uses of documentary film in educational research. Paedagogica Historica, 47(4), 457–472.
- Paykoç, F. (1991). Tarih Öğretimi. Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları.
- Pembecioğlu, N. (2005). Başlarken: Neden belgesel film. N. Pembecioğlu (Ed.), Belgesel Film Üstüne Yazılar içinde ( s.1-10), Babil Yayıncılık.
- Peters W. (2020). Film in history education: A review of the literature. The Social Studies, 111(6), 275-295.
- Rosenstone, A. R. (2018). Gerçek tarih olarak tarihsel film. (Y. Lüleci, Çev.). Sinecine, 9(1), 159-181. (Orijinal eserin yayın tarihi: 1995).
- Russell W. B. (2012). Teaching with film: A research study of secondary social studies teachers use of film. Journal of Social Studies Education Research. 3(1), 1-14.
- Rotha, P. (2000). Belgesel Sinema (İ. Şener, Çev.). İzdüşüm Yayınları (Orijinal eserin yayın tarihi: 1952) .
- Savaş, B. & Arslan, Ö. (2014). T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersinin öğretiminde filmlerin kullanımına ilişkin öğrenci görüşleri. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 3(8), 129-147.
- Stine, M. D. & Hepp, J.H. (2014). The art of the documentary meets oral history. “Culture, Time and Passion: The Fibres of Art”. The Warnborough College Annual Conference on the Arts took place from August 18th to 21st in Canterbury.
- Stradling, R., (2003). 20. Yüzyıl Avrupa Tarihi Nasıl Öğretilmeli? (A. Ünal, Çev.), Türkiye ekonomik ve toplumsal tarih vakfı yayınları.
- Şahin, A. (2007). Temel öğretme öğrenme yaklaşımları. Edt. G. Ocak. Öğretim İlke ve Yöntemleri içinde (s.173-210). Pegem A Yayınları.
- Şahin, M. (2015). Buluş yoluyla öğretim yaklaşımının öğrenci başarısına etkisi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(9), 68-80.
- Şahin, S., Atasoy, B. & Somyürek, S. (2010). Öğretmen eğitiminde örnek olay yöntemi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 253 -277.
- Tağ Kalafatoğlu, Ş. (2019). Belgesel drama filmlerin eğitsel amaçlarla kullanımı. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 9(2), 391-403.
- Tekeli, İ. ( 2002). Yaratıcı ve Çağdaş Bir Tarih Eğitimi İçin. Tarih vakfı yayınları.
- Türker, H. & Arslan, Ö. (2008). İlköğretim 8. sınıf Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretiminde belgesel filmlerin kullanımını. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 92-104.
- Türkoğlu, A. (2005). Avrupa birliği sürecinde eğitimi etkileyen faktörler. Milli Eğitim Dergisi, 33(167).
- Uçar, A. & Karakuş, U. (2017). 6. sınıf sosyal bilgiler dersi çevre konularının öğretiminde belgesel kullanımının öğrencilerin akademik başarı ve tutumlarına etkisi. KEFAD, 18(3), 992- 1009.
- Ulusoy, K. (2009). Lise öğrencilerinin tarih dersinin işlenişi ile ilgili düşünceleri (Ankara örneği). Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 417–434
- Ulutak, İ. (2001). Sözlü tarih ve belgesel sinema. Kurgu Dergisi, 18, 91-100.
- Vella, Y. (2001). Yaratıcı tarih öğretimi. (B. Ata, Çev.). Milli Eğitim Dergisi, 150. https://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/ 150/vell a_ata.htm, Erişim tarihi: 02.12.2021
- Wagner, A. D. (2018). Teachers’ use of film in the history classroom: A survey of 19 high school teachers in Norway. Nordidactica: Journal of Humanities and Social Science Education, 1, 22-44.
- Wenger, K. (2003). Tarihin tele-vizyonu (B. Yediyıldız, Çev.). Tarihler ve yorumları içinde (s. 72-75), Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Winarski, D. L., (1997). Susan Jeffers: Art of A Thousand Words. Teaching K-8, 27(4), 36–38.
- Yakar, H. G. (2013). Sinema filmlerinin eğitim amaçlı kullanımı: Tarihsel bir değerlendirme. HAYEF Journal of Education, 10(1), 21-36.
- Yalavuz, G. (2006). Türkiye’de tarih öğretiminde aktif yöntemin uygulanışı. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Yeşil, R. (2010). Tarih eğitiminde soru sorma temelli öğrenme. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 11(2), 119-137.
- Yüksel, C. (2006). Belgesel sinemanın doğruya ulaşma yolları. Selçuk İletişim, 4 (2), 199-211.