İSTANBUL VE GALATA HENDEKLERİNDE KENTSEL TOPRAK KULLANIMI
İstanbul ve Galata sur yapısının savunma hatlarından birisi olan hendekler,İstanbul’un fethini müteakip askeri niteliğini yitirmiş ve üretimin icra edildiği alanlarşeklinde kullanılmıştır. Osmanlı döneminde İstanbul kara surları hendeklerininbostan ve Galata surları hendeklerinin halatçı esnafının imalat alanı olarak kullanımıbilinçli bir tercihin sonucudur. Sur dibinde yapılaşmayı engellemek adına geliştirilenbu yöntem bir yandan üreten bir kent ortaya çıkarıyor diğer yandan ise sur duvarınabir koruma bandı yerleştiriyordu. Çalışmada hendeklerde toprak kullanımı konuedinilmiş, Galata surlarının yıkıldığı dönemde İstanbul’un kentsel gelişim dinamikleriirdelenmiştir.
URBAN LAND USE IN THE MOATS OF ISTANBUL AND GALATA LAND WALLS
After the conquests of İstanbul, the moats of İstanbul and Galata Land Walls losttheir military nature and became productive sites. During the Ottoman period, theuse of the moat of İstanbul Land Walls as market gardens, and that of the Galata assite of rope-spinning manufacturers were a result of deliberate decision. The attemptto prevent housing at the foot of the walls contributed towards creating productionsites which served as the protection zone for the land walls. This study examinesthe land-use in the moats, and the dynamics of urban development at the time of thedemolishing of Galata Land Walls.
___
- Arşiv Kaynakları
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
Defterler
Bab-ı Asafî
Divan-ı Hümayun Kalemi (A.DVN.d), 831.
Mühimme Defterleri (A.{DVNSMHM.d), 3, 7, 51, 58, 112.
Mühimme Zeyli Defterleri (A.{DVNSMHM.ZYL.d), 3.
Bab-ı Defteri Başmuhasebe Kalemi Arpa Eminliği Defterleri (D.BŞM.
APE.d), 14503
Evkaf-ı Hümayun
Defterleri (EV.d), 18103, 17974
Haremeyn Muhasebesi Defterleri (EV.HMH.d), 242, 7665.
Maliyeden Müdevver Defterler (MAD), 8947, 9982
Evrak
Sadaret Mektubi Kalemi
Mühimme Kalemi Evrakı (A.MKT.MHM)
Nezaret ve Devâir Evrakı (A.MKT.NZD)
Meclis-i Vala Evrakı (A.MKT.MVL)
Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO)
Cevdet Tasnifi
Belediye (C.BLD)
Zaptiye (C.ZB)
Bab-ı Defteri
Başmuhasebe Kalemi (D.BŞM)
Başmuhasebe Kalemi Bina Eminliği (D.BŞM.BNE) 7/53
Hatt-ı Hümayun Tasnifi (HAT)
Hariciye Nezareti
Mektubi Kalemi (HR.MKT)
Tercüme Odası Kalemi (HR.TO)
İrade
Dahiliye (İ.DH)
Meclis-i Vâlâ (İ.MVL)
Hariciye (İ.HR)
Meclis-i Vâlâ (MVL)
Yıldız Tasnifi Mütenevvi Maruzat (Y.MTV)
59
İSTANBUL VE GALATA HENDEKLERİNDE KENTSEL TOPRAK KULLANIMI
Atatürk Kitaplığı
Pertevniyal Valide Sultan Evrakı.
Yayınlanmış Eserler
Ağır, Aygül, İstanbul’un Eski Venedik Yerleşimi ve Dönüşümü, İstanbul
Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, İstanbul 2009.
Ahmed Lûtfî Efendi, Vak’a-Nüvis Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi, yay. Münir
Aktepe, Türk Tarih Kurumu (TTK), X-XI, Ankara 1988, 1989.
Ahunbay, Metin, “İstanbul Karasurları: Tarih, Yapım Tekniği ve Koruma”,
Uluslar arası Karasurlarının Korunması İçin Uygun Yaklaşım ve Yöntemler Sempozyumu:
İstanbul, 20-22 Ocak 2007, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları,
İstanbul 2007, s. 28-31.
Ahunbay, Zeynep, “Kuram ve Uygulama”, Uluslar arası Karasurlarının
Korunması İçin Uygun Yaklaşım ve Yöntemler Sempozyumu: İstanbul, 20-22
Ocak 2007, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İstanbul 2007, s. 67-70.
_____________, İstanbul’da Kentsel Mimari, İstanbul Bilgi Üniversitesi
Yayınları, İstanbul 2011.
Akın, Nur, 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Galata ve Pera, Literatür Yayınları,
İstanbul 2011.
Arseven, Celal Esad, Eski Galata ve Binâları, Çelik Gülersoy Vakfı İstanbul
Kütüphanesi Yayınları, İstanbul 1989.
Bulunur, Kerim İlker, Osmanlı Galatası (1453-1600), Bilge Kültür Sanat,
İstanbul 2014.
Çelik, Zeynep, 19. Yüzyılda Osmanlı Başkenti-Değişen İstanbul, çev. Selim
Deringil, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2010.
Eldem, Edhem, “Istanbul: From Imperial to Peripheralized Capital”,
The Ottoman City Between East and West: Aleppo, Izmir, and Istanbul, ed. E.
Eldem-D. Goffman-B. Masters, Cambridge University Press, New York 1999, s.
135-206.
Erdoğan, Batuhan Burhan, Galata Kent Surları ve Koruma Önerileri, İstanbul
Teknik Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ekim 2011.
Evliya Çelebi b. Derviş Mehemmed Zilli, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi,
Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 304 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-
Dizini, I, ed. Robert Dankoff-Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı, Yapı Kredi Yayınları,
İstanbul 2006.
Eyice, Semavi, Galata ve Kulesi, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu,
İstanbul 1969.