İlk Kadın Romancımız Fatma Aliye'nin Yetiştiği Sosyal ve Kültürel Ortam

19. yüzyılın ikinci yarısında Ahmet Cevdet Paşa’nın kızı olarak dünyaya gelen Fatma Aliye, çok yönlü ve kültürlü bir babanın yanında yetişmiş ve çok erken yaşlarda Ahmet Mithat Efendi’nin desteğiyle edebiyat hayatına girmiştir. İlk önemli kadın yazarımız olarak geniş bir şöhrete ulaşmış, düşünceleri ve eserleri ile Osmanlı toplum hayatına çok önemli katkılarda bulunmuş ve Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş sürecinde pek çok yeniliğe öncülük etmiştir. Bu sebeple onun yetişme şartları, son dönemdeki sosyal hayatımızdaki değişme ve gelişmelerle çok yakından ilgilidir.

Anahtar Kelimeler:

Ahmet Cevdet Paşa, eğitim, Ahmet Mithat Efendi, kültür ve edebiyat, kadın romancı

THE SOCIAL AND CULTURAL ENVIRONMENT IN WHICH THE FIRST TURKISH FEMALE NOVELIST FATMA ALİYE LIVED

Fatma Aliye, who was born as the daughter of Ahmed Cevdet Pasha in the second half of the 19th century, was raised by a versatile and well-informed father and had entered the literary world with the support of Ahmet Mithat Efendi at a very early age. She reached a wide reputation as a first Turkish female writer and made important conrtributions to the Ottoman social life with her thoughts and works. She pioneered many innovations during the transition from the empire to the republic. Therefore, her growing conditions are very closely related to the changes and developments in our social life in the recent period.

Keywords:

Ahmed Cevdet Pasha, Ahmed Mithat Efendi, education, culture and literature, woman novelist,

PDF

___

Ahmet Mithat Efendi (1994). Fatma Aliye Hanım yahud bir Muharrire-i Osmaniye’nin Neş’eti (Fatma Aliye Bir Osmanlı Kadın Yazarın Doğuşu). hzl. Bedia Ermat. Sel yayıncılık, İstanbul.
Aşa, Emel (1993). Fatma Aliye Hanım, hayatı, Sanatı, Eserleri, Fikirleri. Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Aşa, Emel (1995). “Fatma Aliye Hanım”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 12, İstanbul.
Bursalı Mehmet Tahir (2000). Osmanlı Müellifleri I-II-III. Bizim Büro Basımevi, Ankara.
Canbaz, Firdevs (2005). Fatma Aliye Hanım’ın Romanlarında Kadın Sorunu. Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Çeri, Bahriye (2000). “Hayal ve Hakikat Muharrirleri Bir Kadın ve Ahmet Mithat Efendi”. Tarih ve Toplum. C.32, S.203, Kasım.
Ergin, Osman (1977). Türk Maarif Tarihi, Eser kültür yay., İstanbul.
Esen, Nüket (2000). “Bir Osmanlı Kadın Yazarının Doğuşu”, Journal of Turkish Studies, vol. 24/1, Cambridge.
Fatma Aliye (Bir kadın) – Ahmet Mithat Efendi (1309). Hayal ve Hakikat, İstanbul.
Fatma Aliye (1326). Muhâdarât, Dersaadet, İstanbul.
Fatma Aliye (1994). Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı, hzl. Metin Hasırcı, Pınar yay., İstanbul.
Halaçoğlu, Yusuf – Aydın, M. Akif (1993). “Cevdet Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi C. VII, İstanbul.
Karabıyık Barbarosoğlu, Fatma (2007). Fatma Aliye: Uzak Ülke, Timaş yay., İstanbul.
Kızıltan, Mübeccel (1993). Fatma Aliye Hanım, Yaşamı – Sanatı – Yapıtları ve Nisvân-ı İslâm, Mutlu yay., İstanbul.
Kızıltan, Mübeccel-Gençtürk, Tülay (1993). Fatma Aliye Hanım Evrakı Katalogu, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kütüphane ve Müzeler Müdürlüğü, İstanbul.
Kütükoğlu, Mübahat S. (1986). “Cevdet Paşa ve Aile İçi Münasebetleri”, Ahmet Cevdet Paşa Semineri, İstanbul Üniversitesi yay., İstanbul.
Ortaylı, İlber (2004). Osmanlı Toplumunda Aile, Pan yayıncılık, İstanbul.
Ortaylı, İlber (2006). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Alkım yayınları, İstanbul.
Ölmezoğlu, Ali (1988). “Cevdet Paşa”, İslam Ansiklopedisi C.III, MEB yay., İstanbul.
Özkan, Nevzat (2000). Ahmet Cevdet Paşa – Fuat Paşa Kavâ’id-i Osmaniye, TDK yay., Ankara.
Toros, Taha (1992). “Cevdet Paşa’nın Kızları”, Mazi Cenneti, İletişim yay., İstanbul.
Zihnioğlu, Yaprak (1999). “Erken Dönem Osmanlı Hareket-i Nisvanı’nın İki Büyük Düşünürü Fatma Aliye ve Emine Semiye”, Tarih ve Toplum, C.31, S.186, Haziran.