Muhammed Meşhud HAKÇIOĞLU, Mehmet Şirin ÇINAR

Sîbeveyh’in Varsayımsal Cümleler Üzerine Gramer Kuralı İnşa Etme Metodu

Arapça’nın sahip olduğu imkân ve yeteneğin büyüklüğü karşısında insanın şaşkınlığını gizlemesi mümkün değildir. Dil bilginleri bu dilin daha iyi anlaşılması için büyük çabalar sarf etmiş ve bu yönde övgüye layık birçok eser ortaya koymuştur. Sîbeveyh de Arap gramer ilmini kayıt altına almaya çalışmış, bu uğurda büyük emek sarf etmiş ve sonuçta nahivde en önemli şahsiyetlerden biri olmuştur. Onun telif ettiği eser, Arap mirasının övünç kaynaklarından biri olmuştur. Sîbeveyh, eserinde konuları tanzim ve tahlil ederken bazen varsayımsal cümleler kullanmış bazen de diyalog metodunu seçmiştir. Bu diyalog bazen Sîbeveyh ile gerçek kişiler arasında gerçekleşirken bazen de farazi kişilerle olmuştur. Bu durumda muhatabın ismini zikretmemiş, iftirâzî/varsayımsal cümleler ve sorular kullanmıştır. Bu da öğrencinin veya okuyucunun anlamadığı veya gözünde canlanmadığı bir konunun olması ihtimaline binaen onun kolay ve anlaşılır bir anlatımla dil kaidesini karşısındakine iletmeyi amaçladığına delalet etmektedir. Bu çalışmada Sîbeveyh’in varsayım metodunu kullandığı bazı yerler ve bu metodu kullanım amaçları ele alınmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Arap Dili, Sîbeveyh, el-Kitâb, İftirâz/Varsayım, Cümle

Sıbeveyh's Method For Buıldıng A Grammar Rule On Hypothetıcal Sentences

It is not possible for a person to hide his astonishment at the greatness of the possibilities and abilities that Arabic has. Linguists have made great efforts to better understand this language and have produced many works worthy of praise in this direction. Sîbeveyh also tried to record the Arabic grammar, made great efforts to this end, and ultimately became one of the most important figures in syntax. While arranging and analyzing the subjects in his work, Sîbeveyh sometimes used hypothetical sentences and sometimes chose the dialogue method. This indicates that the student or reader aims to convey the language rule to the other person in an easy and understandable way, due to the possibility that there is a subject that the student or reader does not understand or visualize. In this study, some places where Sîbeveyh used the assumption method and the purposes of using this method will be discussed.

Keywords:

Arabic Language, Sîbeveyh, el-Kitâb,

PDF

___

Câhiz, Ebû Osmân Amr b. Bahr. Kitâbu’l-Hayvân. thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn. 8 Cilt. Ürdün: Mektebetu’l-Câhiz, 3. Basım, 1965.
Curcânî, Ali b. Muhammed es-Seyyid eş-Şerîf. Mu‘cemu Te‘rîfât. thk. Muhammed Sıddîk el-Minşâvî. Kahire: Dâru’l-Fedîle, ts.
Delâbîc, Muhammed Fadl Selcî. “et-Tasavvuru’l-iftirâdî fî binâi’l-kâ‘ideti’n-nahviyye fî Kitâbi Sîbeveyh”. Mecelletu Ebhâsi Kulliyyeti’t-Terbiyyeti’l-Esâsiyye, Ürdün 10/2 (30 Haziran 2010), 309-325.
Ebu’l-Mukârim, Ali. el-Hazf ve’t-takdîr fi’n-nahvi’l-‘Arabî. Kahire: Dâru Ğarîb, 2008.
Enis, İbrahim. min Esrâri’l-luġati’l-‘Arabiyye. Kahire: Mektebetu’l-Encelû el-Mısriyye, 6. Basım, 1978. Hadîsî, Hatice. Kitâbu Sîbeveyh ve şurûhuh. Bağdâd: Dâru’t-Tedâmun, 1967.
Kılıç, Halil. “Ebû Hanîfe’nin Hukuk Düşüncesinde Farazî Fıkıh”. Muş Alparslan Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 4/1 (30 Haziran 2021), 108-127.
Halvânî, Muhammed Hayr. el-Mufassal fî tarîhi’n-nahvi’l-‘Arabî kable Sîbeveyh. 2 Cilt. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1979.
Hasan, Abdullah Ahmed Câd. “Lemha ‘ani’l-iftirâdi’n-nahvî ve esnâfih”. el-Elûke.
Hassân, Temmâm. el-Luġa beyne’l-mi‘yâriyye ve’l-vasfiyye. Kahire: ‘Âlemu’l-Kutub, 4. Basım, 2001.
Huseyn, Abdulkadir. Eseru’n-nuhât fi’l-bahsi’l-belâğî. Mısır: Dâru Nahda, 1975.
İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Osman. el-Hasâis. thk. Muhammed Ali en-Neccâr. Kahire: el-Mektebetu’l-‘İlmiyye Dâru’l-Kutubi’l-Mısriyye, ts.
İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemaluddîn el-Ensârî. Lisânu’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdir, 1967.
İbn Rebî’a, Muhelhil. Dîvânu Muhelhil b. Rebî’a. thk. Talâl Harb. Kahire: ed-Dâru’l-‘Âlemiyye, ts. ‘İtâbî, Necâh Haşîş. el-Faradiyyât ve âsâruhâ fî ahkâmi’n-nahvi’l-‘Arabî. Irak: Câmi‘atu Bağdâd, Yüksek Lisans Tezi, 2002.
Muğâzî, Hasan Ahmed. Zâhiretu’l-iftirâdi’n-nahvî devâfi‘uhâ ve netâicuhâ dirâse tahlîliyye nakdiyye fi’l-menhec ve’t-tatbîk. Kahire: Dâru’l-Ulûm, 1999.
Muhammed İbrahim, Eymen Mahmud. “Eseru’s-suâli’l-iftirâdî fî binâi’t-terkîb ve’t-tevcîhi’n-nahvî ‘inde Sîbeveyh”. Mecelletu Câmiati’l-Bâhe li’l-‘Ulûmi’l-İnsâniyye 16 (2018), 298-312.
Salîbâ, Cemîl. el-Mu‘cemu’l-felsefî. 2 Cilt. Lübnan: Dâru’l-Kitâbi’l-Lubnânî, 1982. Seyyid, Abdurrahman. Medresetu’l-Basrati’n-nahviyye neş’etuhâ ve tetavvuruhâ. Mısır: Dâru’l-Me‘ârif, 1968.
Sîbeveyh, Ebû Bişr ‘Amr b. Osman. el-Kitâb. thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn. 5 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Hâncî, 3. Basım, 1988.
Sîrâfî, Ebû Sa‘îd el-Hasen b. Abdillâh. Şerhu ebyâti Sîbeveyh. thk. Muhammed er-Rayh Haşim. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1996.
Sîrâfî, Ebû Sa‘îd el-Hasen b. Abdillâh. Şerhu Kitâbi Sîbeveyh. thk. Ahmed Hasan Mehdilî, Ali Ali Seyyid. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2008.
Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân. el-İktirâh fî Usûli’n-nahv. Beyrut: Dâru’l-Beyrûtî, 2. Basım, 2006. Tâî, Zeyd el-Hayl. Şi‘ru Zeyd el-Hayl et-Tâî. thk. Ahmed Muhtâr el-Bezre. Beyrut: Dâru’l-Me’mûn, 1988. Zeccâcî, Ebu’l-Kâsım Abdurrahmân b. İshâk. el-Îdâh fî ‘ileli’n-nahv. thk. Mâzin el-Mubârek. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 1979.