Bu makale günümüz Kayseri Niğde ve Aksaray ili sınırlarında bulunan üç Geç Antik Çağ kentinin yerleşim arkeolojisini ve bu kentleri tanımlayan mimari kalıntıları konu almaktadır. Makale kapsamında ele alınan Caesarea, Tyana ve Mokissos kentleri ile ilgili tek tek yayınlar yapılmış ancak bu üç kentin mimari yapıları toplu şekilde değerlendirilmemiştir. Metropolis (başkent) statüsü almış bu yerleşimlerin kentsel mekân organizasyonları ve kentleri oluşturan yapı grupları ile ilgili bilgiler derlenerek sunulmaktadır. Tyana ve Mokissos kentlerinde döneme ait arkeolojik kalıntılar günümüze ulaşmış ancak Geç Antik Çağ Caesarea’sına ait arkeolojik bulgular yok denecek kadar azdır. Yerleşim yerlerini oluşturan yapılar ile ilgili bilgilere dönem kaynakları ve modern dönem araştırmaları aracılığıyla ulaşılmış, Tyana kentinde yürütülen arkeolojik kazı çalışmalarından ve Viranşehir’de yapılan yüzey araştırmalarından edinilen bulgulardan faydalanılmıştır. Makalenin amacı Geç Antik Çağ sürecinde Roma İmparatorluğunun Kapadokya kentleri üzerindeki etkilerinin ve kentlere ait yapıların tarihsel ve arkeolojik veriler ile incelenmesidir. İnceleme neticesinde idari merkez statüsündeki bu kentlerin kendine özgü yerleşim özelliklerinin Roma- Bizans mimari üslubu ile bir bütün olarak, dönemin sosyo-kültürel kent dokusunu yansıttığı görülmüş, farklı işlevlerdeki yapıların, dönem içerisinde gerçekleşen idari, siyasi ve dini olaylar ile birlikte şekillenerek önemli ölçüde değişime ve dönüşüme uğradığı gözlemlenmiştir.