Tarih Öğretmen Adaylarının Programdaki Değerlere İlişkin Değer Hiyerarşileri, Gerekçeleri ve Önerileri

Bireylerin tüm özel ve toplumsal davranış tercihlerinin sıralandığı bir değerler tipolojisi olduğu yaygın kabul görmektedir. Zamanla düşünce yerini, her insanın var olan değerlerden kendine has, kişisel ve esnek hiyerarşiler oluşturduğuna bırakmıştır. Bir kimsenin değerler sıralamasının birinci veya en üst sırasında bulunan değeri, onun temel değeri sayılabilir. Değerler bir kişiye verilip onların bir sıralaması yaptırıldığında, kişinin en yukarıya koyduğu değer onun en önemsediği değer olmaktadır. Birey bu tercihini yaparken içinde yaşadığı değer dünyasına göre bir sıralama yapmaktadır. Bu bağlamda araştırmada tarih öğretmen adaylarının programdaki değerlere ilişkin değer hiyerarşilerini nedenleri ile ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması kullanılmıştır. Çalışma grubunu, 2017-2018 eğitim-öğretim yılında bir devlet üniversitesinde pedagojik formasyon eğitimi alan tarih öğretmen adayları oluşturmaktadır. Araştırmada kullanılan yapılandırılmış görüşme formu açık uçlu 4 sorudan oluşmaktadır. Tarih Dersi Öğretim Programı’nda yer alan değerleri kendilerince önem derecesine göre (ilk 3 değer) sıralamaları ve gerekçelerini ifade etmeleri istenmiştir. Araştırma kapsamında elde edilen verilerin çözümlenmesinde içerik analizi türlerinden tümevarımcı analiz kullanılmıştır. Vatanseverlik, adalet ve dürüstlük değerleri öğretmen adayları tarafından ilk üç değer arasında sırlanmıştır. Öğretmen adayları ilk üç değerin çoğunlukla öğretmenden kazanılması gerektiğini ifade etmişlerdir. Bunların yanı sıra tarihi/dini karakterlerden ve edebi eserlerden de kazanılabileceği ifade edilmiştir. Bu değerlerin kazandırılmasında izlenecek yöntemler konusunda ise model olunması, örnekler verilmesi, uygulama yaptırılması, çeşitli tarihsel geziler yapılması, tarihsel film-belgesel izletilmesi ve öğretmen tarafından kavramsal olarak açıklama yapılması gibi öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

tarih öğretimi, öğretmen adayı, değer eğitimi, değer hiyerarşisi

Value Hierarchies, Reasons and Recommendations of Pre-Service History Teachers Regarding Value in the History Curriculum

It is widely accepted that individuals are a typology of values that rank all their preferences for private and social behavior. Over time, he left the place of thought as a way of creating individual, flexible hierarchies of each person's unique values. The value of a person's first or top rank of values can be counted as his or her basic value. When the values are given to one person and they are ordered, the value that the person places at the top is the value that he cares the most. The individual makes an order according to the value world they live in when making this choice. In this context, it was aimed to reveal the value hierarchies of the history teacher candidates about the values in the program. The case study was used in the research qualitative research methods. The working group constitutes history teacher candidates trained in pedagogical formation at a state university during the 2017-2018 academic year. The structured interview form used in the research consists of 4 open-ended questions. It is requested that the values in the History Course Curriculum be sorted according to their importance (the first 3 values) and to express their justifications. In the analysis of the data obtained from the research, the sample analysis was used from the content analysis types. The values of patriotism, justice and honesty are ranked among the first three values by prospective teachers. Teacher candidates stated that the first three values should be earned mostly from the teacher. In addition to these, it is stated that they can be won from historical / religious characters and literary works. On these methods, some suggestions such as modeling, giving examples, making applications, making various historical trips, watching historical films and documentaries and making conceptual explanations by the teachers have been introduced.

Keywords:

History teaching, pre-service teacher, value education, value hierarchies,

PDF

___

Acun, İ., Yücel, C., Önder, A. ve Tarman, B. (2013). Değerler: kim ne ka-dar değer veriyor? Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 191-206
Aktepe, V. ve Yel, S. (2009). İlköğretim öğretmenlerinin değer yargılarının betimlenmesi: Kırşehir ili örneği. Türk Eğitim Bilimle-ri Dergisi, 7(3), 607-622.
Aydın, M. (2003) Gençlerin değer algısı. Değerler Eğitimi Dergisi, 3,121-144.
Balcı, F. A. ve Yelken, T. Y. (2010). İlköğretim öğretmenlerinin "değer" kav-ramına yükledikleri anlamlar. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 81- 90.
Bartelds, B. F. and Debats, D. L. (1995). The structure of human values: a principal components analysis of therokeach value survey. British Journal of Social Psychology, 41, 77-86.
Çelikkaya, T. (2016). Sosyal bilgiler programındaki değerlere ilişkin sosyal bilgiler öğretmen adaylarının değer öncelikleri ve gerekçelerine iliş-kin görüşleri. The 2nd International Conference on the Changing World and Social Research (ICWSR’2016) October, 14-16, 2016, proceedings book s.945-962, Barcelona-SPAIN
Çelikkaya, T. ve Kürümlüoğlu, M. (2017). Veliler, öğrenciler ve sosyal bilgiler öğretmenlerinin 2005 programdaki değerlere ilişkin de-ğer hiyerarşileri, gerekçeleri ve önerileri. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(8), 243 – 264. http://dx.doi.org/10.20860/ijoses.338565
Çelikkaya, T. ve Öztürk Demirbaş, Ç. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sosyalbilgiler öğretim programındaki değerlere ilişkin görüşleri. The Journal of Academic Social Science Studies. 6(5), 527-556. Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/JASSS1617
Çelikkaya, T. ve Yakar, H. (2015). Sosyal bilgiler programında gazete, dergi ve internet haberlerinin kullanılması. Turkish Studies, 10(3), 251-270. Doi: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7652.
Demircioğlu, İ. H. ve Tokdemir, M. A. (2008). Değerlerin oluşturulma sürecinde tarih eğitimi: Amaç, işlev ve içerik. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(15), 69-88.
Demircioğlu, İ.H. (2010). Tarih öğretiminde öğrenci merkezli yaklaşımlar. Ankara: Anı Yayıncılık
Dewey, J. (2000). Temel eğitiminde tarihin amacı. (Çev: B. Ata), Milli Eğitim Dergisi, 147.
Dilek, D. (2007). Tarih derslerinde öğrenme ve düşünce gelişimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Doğan, İ. (2011). Eğitim sosyolojisi. Ankara: Nobel Yayınları.
Dönmez, C. (2006). Değerler eğitiminde kahramanların kullanımına bir örnek: Mustafa Kemal Atatürk. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 113-133.
Dönmez, C. ve Yazıcı, K. (2009). Atatürkçülüğün bir üst değer olarak öğretimi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29, 1467-1490.
Ergün, M. (1994). Eğitim sosyolojisine giriş. Ankara: Ocak Yayınları.
Fidan, N. K. (2009). Öğretmen adaylarının değer öğretimine ilişkin görüşleri. Kuramsal Eğitimbilim, 2 (2), 1-18
Gülmüş, R. (2015). İlkokul 4. sınıf sosyal bilgiler dersi tarih konularında değer öğretimine ilişkin sınıf öğretmeni görüşleri. Yüksek lisans tezi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur.
Gültekin, F. (2011). Tarih öğretiminde değerler. M. Safran (Ed.), Tarih Nasıl Öğretilir (s. 131- 137). İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
Güngör, E. (2000). Değerler psikolojisi üzerine araştırmalar. İstanbul: Ötüken Yayınları.
Halstead, J. M. and Taylor, M. J. (2000). Learning and teaching about values: A review of recent research. Cambridge Journal of Educa-tion. 30(2), s.169-202.
Karatekin, K., Gençtürk, E. ve Kılıçoğlu, G. (2013). Öğrenci, sosyal bilgi-ler öğretmen adayı ve öğretmenlerinin değer hiyerarşisi. Adıya-man Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(14) , 411-458.
Keskin, Y. (2008). Türkiye’de sosyal bilgiler öğretim programlarında değerler eğitimi: Tarihsel gelişim, 1998 ve 2004 programlarının etkililiğinin araştırılması. Yayınlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Keskin, Y. (2015). Tarih dersi öğretim programı ve ders kitaplarında de- ğerler eğitimi. TurkishStudies, 10(7), 659-674. Doi: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8234
Kolaç, E. ve Karadağ, R. (2012). Türkçe öğretmeni adaylarının "değer" kavramına yükledikleri anlamlar ve değer sıralamaları. İlköğretim Online, 11(3), 762-777.
Marshall, G. (2009). Sosyoloji sözlüğü. (Çev., Osman Akınhay ve Derya Kömürcü). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Memiş, A. ve Gedik, E. G. (2010). Sınıf öğretmenlerinin değer yönelim-leri. Değerler Eğitimi Dergisi, 8(20), 123-145.
Miles, M, B. and Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded source book. ThousandOaks, CA: Sage.
Mutluer, C., (2015). Tarih derslerinin değer eğitimindeki yeri: tarih öğretmenlerinin görüşleri. Turkish Studies, 10(15), 649-666. Doi: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8949, p.
Nichol, J. (1996). Tarih eğitimi. (Çev. M. Safran) Ankara: Çağrı Matbaası. Nichol, J. and Dean, J., (1997). History 7-11 developing primary teaching skills. London: Routledge.
Paykoç, F. (1998). Tarih öğretiminde duyuşsal alanın rolü. Salih Özbaran (Ed.), Tarih Öğretimi ve Ders Kitapları (s. 85-93). İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
Safran, M (2006). Tarih eğitimi makale ve bildiriler. Ankara: Gazi Kitabevi. Safran, M. (1993). Tarih oğretiminin eğitimsel amacları. Belleten, 57(220), 827-842.
Tezcan, M. (1999). Eğitim sosyolojisi. Ankara
Tokdemir, A. (2007). Tarih öğretmenlerinin değerler ve değerler eğitimi hakkındaki görüşleri. Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniver-sitesi, Trabzon.
Tokdemir, A. ve Demircioğlu İ. (2008). Değerlerin oluşması sürecinde tarih öğretimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(15), 69-88.
Tokdemir, M.A. (2016). Değerler mi beceriler mi: Tarih öğretiminin amaçlarına ilişkin tarih öğretmen adaylarının görüşleri. Turkish Studies, 11(3), 2225-2242.Doi:http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9027
Ulusoy, K. (2003). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin tarih ve ahlak eğitimi ilişkisi üzerine görüşleri. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
Ulusoy, K. (2005) Tarih derslerinde ahlaki değerlerin aktarımı: Bir oku-ma parçası örneği. Milli Eğitim, 168, 126-133.
Ulusoy, K. (2007a). Lise tarih programında yer alan geleneksel ve demokratik değerlere yönelik öğrenci tutumlarının ve görüşlerinin çeşitli değişken-ler açısından değerlendirilmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
Ulusoy, K. (2007b). Sosyal bilgiler oğretmenlerinin tarih ve ahlak eğitimi ilişkisi uzerinegoruşleri (Sakarya il orneği). Değerler Eğitimi Dergisi, 5(13), 155-177.
Ulusoy, K. (2007c). Lise tarih programında yer alan geleneksel ve demokratik değerlere yönelik öğrenci tutumlarının ve görüşlerinin çeşitli değişken-ler açısından değerlendirilmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Ulusoy, K. (2010). Değer eğitimi: Davranışçı ve yapılandırmacı yak-laşıma göre hazırlanan tarih programlarında değer aktarımı. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 32-51.
Ulusoy, K. (2016). Sosyal bilgiler öğretiminde değer aktarımı ve e-okuma. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 17(1), 401-418.
Yaşar ve Çengelci (2012). Sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimine ilişkin bir durum çalışması. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 3(9), 1-23.
Yazıcı, F. (2011). Cumhuriyet dönemi tarih ders kitaplarında tarihyazı-mı.V. Engin ve A. Şimşek. (Ed.), Türkiye'de Tarihyazım (s. 197-219). İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
Yazıcı, K. (2006). Değerler eğitimine genel bir bakış. Türklük Bilimi Araş-tırmaları, 19, 499–522.
Yeşil, R. ve Aydın, D. (2007). Demokratik değerlerin eğitiminde yöntem ve zamanlama. TSA, 11(2), 65-84.
Yiğittir, S. ve Öcal, A. (2011). Lise tarih öğretmenlerinin değerler ve değerler eğitimi konusundaki görüşleri. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 13(20),117-124.
Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntem-leri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yıldırım, K. (2009). Values education experiences of Turkish class teach-ers: A phenomonological approach. Eurasian Journal of Educational Research, 35, 165-184.
Yıldırım, T. (2016). Tarih ders kitaplarında kimlik söylemi. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
Yıldırım, T. (2017). Yeni ortaöğretim tarih ders programları ve 9. sınıf tarih ders kitabında değerler eğitimi. Turkish Studies, 12(33), 557-572 DOI Number: ttp://dx.doi.org/10.7827/turkishstudies.12533
Yılmaz, E. (2009). Öğretmenlerin değer tercihlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(17), 109-128.
Yılmaz, F., Göçen, S. ve Yılmaz, F. (2013). Sokakta çalışan ve çalışmayan ilköğretim öğrencilerinin sosyal bilgiler programındaki değerlere ilişkin algıları. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 82-99
Yılmaz, S. (2013). Sosyal bilgiler dersinde kazandırılması amaçlanan değerlere ilişkin öğretmen adayı görüşleri. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(14), 645-680.
Yin, R. K. (2003). Case study research: Design and methods. London: Sage Publi-cations.