İran’ın Nükleer Enerji Programı’nın Sınırlandırılmasına İlişkin Kapsamlı Ortak Eylem Planı (2015) ve İran-Rusya İlişkileri
11 Eylül sonrası İran’ın nükleer enerji programı uluslararası bir krize dönüşmüştür. Ancak İran, uluslararası kamuoyunda kendisine yönelik baskılara rağmen nükleer enerji programından vazgeçmemiştir. 2000’li yılların başlarından itibaren ortaya çıkan bu kriz Rusya İran ilişkilerinde olumsuz bir etkiye neden olmamıştır. Rusya İran’a nükleer programını geliştirmesi için yaptığı yardımlara devam etmiştir. 2015 yılında P5+1 ülkeleri ve İran arasında imzalanan Kapsamlı Ortak Eylem Planı’nın (KOEP) temel noktalarından biri İran’ın nükleer enerji gelişimini on yıllık bir süre için sınırlandırmış olmasıdır. Ancak İran on yılın sonunda kendisine yönelik yaptırım ve ambargolardan kurtulmuş bir ülke olarak Rusya’ya özellikle enerji ve gaz ihracı noktasında bölgesel bir rakip olabilecektir. Bu bağlamda çalışmanın odak noktası, bütün bunlar göz önünde bulundurularak iki ülkenin KOEP sonrası iyi ilişkilerinde değişme olup olmayacağını analiz etmektir. Çalışma belli sorulara cevap aramaktadır: Rusya KOEP’e nasıl bakmaktadır? Rusya neden kendisine rakip olabilecek bir İran’ı göze almaktadır? 2015 sonrası dönemde Rusya-İran ilişkilerinde değişiklik olmuş mudur? Ortaya çıkan sonuçlara göre KOEP'in Rusya-İran ilişkilerine herhangi bir olumsuz etkisi olmamıştır.
Anahtar Kelimeler:
İran, Rusya, Kapsamlı Ortak Eylem Planı, Nükleer Enerji, NPT
Joint Comprehensive Plan of Action (2015) on Restricting Iran’s Nuclear Program and Russia-Iran Relations Century
After 11 September, Iran's nuclear energy program turned into an international crisis. However, Iran did not give up its nuclear energy program despite the pressure on it in the world public opinion. This crisis, which occurred in the early 2000s, did not cause a negative impact on relations between Iran and Russia. Russia continued to help Iran to develop its nuclear program. One of the main points of the Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA) signed between P5+ 1 countries and Iran in 2015 is that Iran limited its nuclear energy development for ten years. However, Iran could be a regional rival for Russia, especially in terms of energy and gas exports, after a decade. In this context, the focus of the study is to analyse whether there was any change in the good relations between the two countries after JCPOA. The study seeks answers to specific questions: How does Russia look at JCPOA? Why does Russia stand for a rival Iran? Are there any changes in the relations between Russia and Iran in the post-2015 period? According to the results, JCPOA did not have any negative effect on Russia-Iran relations.
Keywords:
Iran, Russia, Joint Comprehensive Plan of Action, Nuclear Program, NPT,
___
- Afrasiabi, K. ve Maleki, A. (2003). Iran's Foreign Policy After 11 September. The Brown Journal of World Affairs, 9 (2), 255-265.
- Aras, B. ve Özbay, F. (2006). Dances with Wolves: Russia, Iran and the Nuclear Issues. Middle East Policy, 13 (4).
- Bayar, M. (2016). Kapsamlı Ortak Eylem Planı ve İran’ın Nükleer Programının Geleceği. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 13 (51), 81-97.
- BBC, ABD Başkanı Trump İran nükleer anlaşmasından çekildiklerini açıkladı, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-44033 357.
- BBC, İngiltere Dışişleri Bakanı Johnson'dan Trump'a çağrı: İran ile nükleer anlaşmadan çekilme, https://www.bbc.com /turkce/ haberler-dunya-44029064.
- BBC, İran'la nükleer anlaşma: Taraf ülkelerden ABD'ye tepki, anlaşmaya destek, https://www.bbc.com/ turkce/haberler-dunya-4160796.
- Dündar, H. U. (2018). Yeni Hegemonya Anlayışı Çerçevesinde Bush Doktrini Üzerine Bir İnceleme. Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmaları Dergisi, 9 (2).
- Ekinci, A. C. (2009). İran Nükleer Krizi. Karınca yayınları, Ankara.
- Erkan, S. (2014). Sovyet-İran İlişkileri (1979-1989). Akademik Orta Doğu Dergisi, 8(2), 161-182.
- İşbilen, E. (2008). İran ve Nükleer Silahlanma Politikası. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi- Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Jane, M. (2017). İran’ın Nükleer Politikasının Gelişimi ve Uygulanan Ambargo ve Yaptırımların Dış Politikasına Etkilerinin Analizi. Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 1 (2), 264-314.
- Kalehsar, O. S. (2017). İran-Rusya Eenerji İşbirliği. Bilgesam Analiz, 1379, 1-10.
- Kaltz, M. N. (2012). Russia and Iran. Middle East Policy, 19 (3).
- Kanapiyanova, Z. (2017). İran’ın “Ortak Kapsamlı Eylem Planı” Sonrası Enerji Politikaları Üzerine Çıkarımlar. Ege Akademik Bakış, 17 (4), 553-564.
- Ketenci, A. (2018). Rusya- İran Enerji İşbirliği “Kapsamlı Ortak Eylem Planı” Sonrası Değişen Dengeler. Bilge Strateji, 10(1), 75-92.
- Kibaroğlu, M. (1999). İran bir Nükleer Güç mü Olmak İstiyor?. Bilkent Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Avrasya Dosyası, 5(3).
- Köse, T. (2008). İran Nükleer Programı ve Orta Doğu Siyaseti Güç Dengeleri ve Diplomasinin İmkanları. SETA Yayınları.
- Pekar, Ç. (2017). Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması Çerçevesinde Nükleer Teknolojinin “İki Yüzlü” Yapısı. Yönetim Bilimleri Dergisi, 15 (29), 319-337.
- Sarıkaya, Y. (2007). Nükleer Tartışmanın İran Milliyetçiliğine Etkileri. 38. ICANAS: 1181.
- Mousavian, S. H. ve Mousavian, M. M. (2018). Building on the Iran Nuclear Deal for International Peace and Security. Journal for Peace and Nuclear, 1( 1).
- Simbar, R. ve Sheikhneshin, A. G. (2011). Iran and Russia: Strategic Energy Relationship. Journal of US-China Public Administration, 8 (11).
- Tabatabai, A. (2017). Negotiating the “Iran talks” in Tehran: the Iranian drivers that shaped the Joint Comprehensive Plan of Action. The Nonproliferation Review, 24:3-4.
- Tarock, A. (1997). Iran and Russia in `strategic alliance’. Third World Quarterly, 18 (2), 207- 223.
- Teer, J. ve Wangi, S. (2018). Sino-Iranian Asymmetrical Interdependence in Light of the Iran Nuclear Issue. Asian Journal of Middle Eastern and Islamic Studies, 12 (2).
- United Nations, Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons (NPT), https://www.un.org/disarmament/wmd/nuclear/npt/text.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2018
- Yayıncı: Özgür TÜFEKÇİ