Kadınların Meme Kanseri Önleme Davranışlarını Etkileyen Faktörleri Belirleme Ölçeği’nin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

GİRİŞ ve AMAÇ: Meme kanserini önleyici davranışların kadınların sağlığı üzerinde önemli bir etkisi vardır. Bu çalışmanın amacı, Maryam Khazaee-Pool ve arkadaşları tarafından 2016 yılında geliştirilen "Kadınların Meme Kanseri Önleme Davranışlarını Etkileyen Faktörleri Belirleme Ölçeği"ni Türkçe’ye uyarlayarak, Türkçe versiyonunun geçerlik ve güvenirliğini belirlemektir. YÖNTEM ve GEREÇLER: Metodolojik tipte olan araştırma, 1 Temmuz-31 Aralık 2018 tarihleri arasında Adıyaman’da yürütüldü. Araştırmanın evrenini 7 no’lu Aile Sağlığı Merkezi’ne kayıtlı 4550 kadın oluşturmuş olup, örneklemine ise 30 yaş ve üzerinde olan, araştırmaya katılmayı kabul eden, iletişim kurulabilen, en az okur-yazar olan ve meme kanseri öyküsü bulunmayan 190 kadın alındı. Kadınların Meme Kanseri Önleme Davranışlarını Etkileyen Faktörleri Belirleme Ölçeği’nin geçerlik ve güvenirliği için açımlayıcı faktör analizi, doğrulayıcı faktör analizi, güvenirlik ve normallik analizi yapıldı. BULGULAR: Ölçeğin her bir faktörünün ayrı ayrı Cronbach alfa’ları hesaplandı. Ölçeğin Cronbach alfa katsayısı 0.76 ve alt boyutlarının ise 0.70’ ile 0.77’ arasında değiştiği belirlendi. Ölçeğin güvenirlik analizinde kullanılan bir diğer yöntem de yarıya bölme yöntemi idi. Yarıya bölme yöntemi ile ölçeğin iki yarısından elde edilen puanlar arasındaki ilişki hesaplandı ve her iki yarım arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olmadığı görüldü (p>0,05). TARTIŞMA ve SONUÇ: Bulgular, ölçeğin, kadınların meme kanseri önleme davranışlarını etkileyen faktörleri değerlendirmek için hem pratikte hem de gelecekte yapılacak çalışmalarda geçerli ve güvenilir bir araç olduğunu gösterdi.

Validity and Reliability Study of the Scale of Factors Affecting Women's Breast Cancer Prevention Behaviors

INTRODUCTION: Preventive behaviors of breast cancer have a significant impact on women's health. The aim of this study was to validity and reliability of the Turkish version by adapting to Turkish "The Scale to Determine Factors Affecting Women’s Breast Cancer Prevention Behaviors” developed by Maryam Khazaee-Pool et al. in 2016. METHODS: This study, which is a methodological type was conducted in Adıyaman between July 1 and December 31, 2018. The population of the study consisted of 4550 women registered in Family Health Center No 7 and the sample included 190 women aged 30 and over, who agreed to participate in the study, could be contacted, were at least literate, and had no history of breast cancer. For the validity and reliability of the Scale to Determine Factors Affecting Women's Breast Cancer Prevention Behaviors, explanatory factor analysis, confirmatory factor analysis, reliability and normality analysis were performed. RESULTS: Cronbach alphas of each factor of the scale were calculated separatelly. It was determined that the Cronbach alpha coefficient of the scale was 0.76 and its sub-dimensions ranged between 0.70’ and 0.77’. Another method used in the reliability analysis of its scale was the split-half method. The relationship between the scores obtained from the two halves of the scale was calculated by the halving method and there was no statistically significant difference between the two halves (p>0.05). DISCUSSION AND CONCLUSION: The results showed that this scale is a valid and reliable tool for evaluating the factors affecting women's breast cancer prevention behaviors both in practice and in future studies.

PDF

___

1. Parlar T. Meme Kanseri Teşhis ve Prognozunda Radiomics ile Yapay Zeka Yöntemleri Kullanımı Hakkında Bir İnceleme. EJOSAT Özel Sayı. 2020; 300-306.
2. Sohbet R, Karasu F. Kadınların Meme Kanserine Yönelik Bilgi, Davranış ve Uygulamalarının İncelenmesi. GÜSBD. 2017; 6(4): 113-121.
3. T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri Yıllığı: Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü, 2017, [12 Eylül 2019]. Erişim: https://www.saglikaktuel.com/d/file/28310,saglik-istatistikleri-yilligi-2017pdf.pdf
4. Cancer Key Facts: World Health Organization (WHO), 2018, [10 Eylül 2019]. Erişim: https://www.who.int/cancer/about/facts/en/
5. ACS. Canver Facts and Figures 2015. Atlanta, Ga: American Canver Society, 2015, [12 Eylül 2019]. Erişim: https://www.cancer.org/content/dam/cancer-org/research/cancer-facts-and-statistics/annual-cancer-facts-and-figures/2015/cancer-facts-and-figures-2015.pdf
6. Türkiye Sağlık İstatistikleri Yıllığı, 2017, [15 Eylül 2019]. Erişim: http://sbu.saglik.gov.tr/
7. Yılmaz SM, Atak N. Meme Kanseri Riskinin Beslenme ile İlişkili Faktörler Açısından Değerlendirilmesi. Turk J Public Health. 2014; 12(1): 51-60.
8. Okur F. Meme kanseri risk faktörlerine sahip olma durumu ile mamografi çektirme davranışı arasındaki ilişki: retrospektif değerlendirme Menderes Üniversitesi; 2015. 10 p.
9. Açıkgöz A, Akal Yıldız E. Meme Kanseri Etiyolojisi ve Risk Faktörleri. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi. 2017; 5(1): 45-56.
10. Koçak S, Çelik L, Özbaş S, Dizbay Sak S, Tükün A, Yalçın B. Meme Kanserinde Risk Faktörleri, Riskin Değerlendirilmesi ve Prevansiyon: İstanbul 2010 Konsensus Raporu. J Breast Health. 2011; 7(2): 47-67.
11. Aydoğan T, Cakcak E, Şimşek O, Erginöz E, Aydoğan F, Hatipoğlu S, et al. Güncel Çevresel Risk Faktörlerinin Meme Kanserine Etkisi. Med J Bakirkoy. 2013; 9(4): 176-182.
12. Smeltzer SC, Bare B. Brunner and Suddarth’ s textbook of medical- surgical nursing. 10nd Ed. USA: Lippincott Williams and Wilkins; c2005. p.1445-84.
13. Parlar S, Kaydul N, Ovayolu N. Meme Kanseri ve Kendi Kendine Meme Muayenesinin Önemi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2005; 8(1): 72-83.
14. Erkal Aksoy Y, Çeber Turfan E, Sert E, Mermer G. Meme Kanseri Erken Tanı Yöntemlerine İlişkin Engeller. J Breast Health. 2015; 11: 26-30.
15. Yılmaz M, Durmuş T. Health Beliefs and Breast Cancer Screening Behavior Among A Group of Female Health Professionals in Turkey. J Breast Health. 2016; 12(1): 18-24.
16. Açıkgöz A, Çehreli R, Ellidokuz, H. Hastanede Çalışan Kadınların Meme Kanseri Konusunda Erken Tanı Yöntemlerine Yönelik Bilgi ve Davranışlarının Belirlenmesi, Uygulanan Planlı Eğitimin Etkinliğinin İncelenmesi. J Breast Health. 2015; 11: 31-38.
17. Andreeva VA, Pokhrel P. Breast Cancer Screening Utilization Among Eastern European İmmigrant Women Worldwide: A Systematic Literature Review and A Focus on Psychosocial Barriers. Psychooncology. 2013; 22(12): 2664–75.
18. Taymoori P, Moshki M, Roshani D. Facilitator Psychological Constructs for Mammography Screening Among Iranian Women. Asian Pac J Cancer Prevention. 2014; 15(17): 7309–16.
19. Harirchi I, Azary S, Montazeri A, Mousavi SM, Sedighi Z, Keshtmand G, et al. Literacy and Breast Cancer Prevention: A Population-Based Study from Iran. Asian Pac J Cancer Prevention. 2012; 13(8): 3927–30.
20. Hajian-Tilaki K, Auladi S. Health Belief Model and Practice of Breast Self-Examination and Breast Cancer Screening in Iranian Women. Breast Cancer. 2014; 21(4): 429–34.
21. Tümer A, Baybek H. Çalışan Kadınlarda Meme Kanseri Risk Düzeyi. J Breast Health. 2010; 6(1): 17-21.
22. Muslu A. Doğum beklentileri ve deneyimleri ölçeği’nin Türkçe geçerlilik güvenirlik çalışması Üniversitesi; 2018. 39 p.
23. Khazaee-Pool M, Majlessi F, Montazeri A, Pashaei T, Gholami A, Ponnet K. Development and Psychometric Testing of A New Instrument to Measure Factors Influencing Women’s Breast Cancer Prevention Behaviors (ASSISTS). BMC Women' s Health. 2016; 16:40.
24. Yurdugül H. Ölçek geliştirme çalışmalarında kapsam geçerliliği için kapsam geçerlilik indekslerinin kullanılması. Denizli: XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi Kitabı; 2005. s.1- 6.
25. Çapık C. Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmalarında Doğrulayıcı Faktör Analizinin Kullanımı. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2014; 17(3): 196-205.
26. Mulaik SA, James LR, Alstine JA, Bennet N, Lind S, Stilwell CD. Evaluation of Goodness-of-Fit İndices for Structural Equation Models. Psychological Bulletin. 1989; 105(3): 430-445.
27. McDonald RP, Ho MR. Sex-role İdentification in Neurosis: Psychoanalytic- Developmental and role The-Ory Predictions Compared. Psychological Methods. 2002; 7(1): 64-82.
28. Garver MS, Mentzer JT. Logistics Research Methods: Employing Structural Equation Modeling to Test for Construct Validity. J Bus Logist. 1999; 20(1): 33-57.
29. Brown TA. Confirmatory factor analysis for applied research. New York: The Guilford Press; c2006. 30. Iacobucci D. Structural Equations Modeling: Fit İndices, Sample Size, and Advanced Topics. J Consum Psychol. 2010; 20(1): 90-98.
31. Gerbing DW, Anderson JC. Monte Carlo Evaluations of Goodness of Fit İndices for Structural Equation Models. SMR. 1992; 21(2): 132-160.
32. Çokluk O, Şekercioğlu G, Büyüköztürk Ş. Sosyal Bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. 2nd ed. Ankara: Pegem Akademi; 2014.
33. Munro BH. Statistical methods for health care research. 5nd ed. Philadelphia: Lippincott Williams and Wilkins; 2005.
34. Hu LT, Bentler PM. Cutoff Criteria for Fit Indexes in Covariance Structure Analysis: Conventional Criteria Versus New Alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal. 1999; 6(1): 1-55.
35. Vieira AL. Preparation of the analysis. Interactive LISREL in practice. 1nd ed. London: Springer; 2011. p.13-4.
36. Kline RB. Hypothesis testing. Principles and practice of structural equation modeling. 3nd ed. New York: The Guilford Press; 2011. p.7,192-209,342.
37. Browne MW, Cudeck R. Single Sample Crossvalidation İndexes for Covariance Structures. Multivar Behav Res. 1989; 24(4): 445-55.
38. Byrne BM. Structural equation modeling with AMOS basic concepts, applications, and programming (multivariate applications series). New York: Routledge; 2011.
39. Dehon C, Weems CF, Stickle TR, Costa NM, Berman SL. A Cross-Sectional Evaluation of the Factorial İnvariance of Anxiety Sensitivity in Adolescents and Young Adults. Behaviour Research and Therapy. 2005; 43(6): 799–810.
40. Shevlin M, Miles JN. Effects of Sample Size, Model Specification and Factor Loadings on the GFI in Confirmatory Factor Analysis. Personality and Individual Differences. 1998; 25(1): 85-90.
41. Karayurt Ö. Champion Sağlık İnanç Modeli Ölçeği’nin Türkiye için uyarlaması ve kendi kendine meme muayenesi uygulama sıklığını etkileyen faktörlerin incelenmesi [Doktora Tezi]. [İzmir]: Ege Üniversitesi; 2003.
42. Gözüm S, Aydın İ. Champion’un Sağlık İnanç Modeli Skalası’nın Türkçe uyarlamasının geçerliliği. Antalya: 2. Uluslararası 9. Ulusal Hemșirelik Kongresi Kitabı; 2003. s67.
43. Büyüköztürk Ş. Sosyal Bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi; 2016.
44. Başak ŞC. Üniversite öğrencilerinde meme kanseri bilgi seviyesi: Geniş Kapsamlı Meme Kanseri Bilgi Testi’nin geçerlik ve güvenirlik çalışması [Yüksek Lisans Tezi]. [İstanbul]: Okan Üniversitesi; 2015. 31 p.
45. Çidem F, Ersin F. Kadınların Sosyal Destek ve Öz Etkililik Algılarının Meme Kanseri Erken Tanı Davranışlarına Etkisi. JERN. 2019; 16(3): 183-190.
46. Ahmadian M, Samah AA, Emby Z, Redzuan M. Instrument Development Forunder Standing Factors İnfluencing Mammography Compliance Among Iranian Women in Metropolitan Tehran, Iran. ASS. 2010; 6(10): 88-96.