Rûyânî ve Bahru'l-Mezheb Adlı Eseri

Şâfiî mezhebinin ikinci döneminde yer alan hicrî V. yy. da yetişen önemli simalardan biri Ebü’l-Mehâsin er-Rûyânî’dir. Dönemin önemli ilim merkezlerine seyahatler yaparak birçok Şâfiî fukahâsından ders alan Rûyânî, Şâfiî mezhebine derin bir vükufiyet elde etmiştir. Zamanın Şâfiî’si olarak anılan Rûyânî, medrese ve camilerde ders vererek çok sayıda âlim yetiştirmiştir. Bunun yanında Şâfiî fıkhına yönelik çalışmalar yaparak Şâfiî mezhebinin gelişiminde önemli katkılar sunmuştur. Bu çalışmaları arasında en çok dikkat çeken ise Baḥrü’l-meẕheb fî fürûʿı meẕheb adlı eseridir. Müellifinin ününü geçerek hak ettiği şöhrete ulaşan eserde, mezhep içi ihtilaflara yer verilmesinin yanında diğer mezheplerin görüşlerine de yer verilmiştir. Bu anlamda da eser, hem mezhep içi hem de mezhepler arası mukayeseli bir çalışma niteliğini kazanmıştır. Makalemizde Rûyânî’nin kısa biyografisinden sonra Baḥrü’l-meẕheb adlı eseri farklı açılardan incelenmiştir. Bu kapsamda eserin içerik ve tasnifine ana hatlarıyla değinildikten sonra istifade ettiği kaynaklar ve eserde izlenen metod tespit edilmeye çalışılmıştır. Ardından eserin mezhepteki konumu de ele alınmıştır.

Rūyānī and His Word Named Baḥr al-Madhhab

In the second period of the Shāfiʿī school, Ebü'l-Mehâsin al-Rūyānī is one of the important figures who grew up in the hijrī 5th century. Rūyānī, who took lessons from many Shāfiʿī scholars while traveling to the important science centers of the period, gained a deep knowledge of the Shāfiʿī school. Rūyānī, known as the Shāfiʿī of the time, trained many scholars by giving lectures in madrasahs and mosques. In addition, he made important contributions to the development of Shāfiʿī school by making studies on Shāfiʿī fiqh. The most striking among these works is Baḥr al- madhhab fī furūʿi madhhab al-Imām al-Shāfiʿī. In the work, which has achieved the fame it deserves by surpassing the fame of its author, the opinions of other sects are also included, as well as the conflicts within the school. In this sense, the work has gained the quality of a comparative study both within and between sects. In our article, after a short biography of Rūyānī, his work Baḥr al- madhhab has been examined from different perspectives. In this context, after mentioning the broad outlines of the content and classification of the work, we try to determine the sources he used and the method followed in the work. Then the position of the work in the school is also discussed.

PDF

___

Acar, H. İbrahim. “İddet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/466-471. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
Alî Cum„e, Muhammed Abdulvehhâb. el-Madḥal ilâ dirâsâti’lmezâhibi’l-fıkhiyye. Kahire: Dâru‟s-Selâm, 1422/2001.
„Askalânî, Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. ed-Dürerü’l-kâmine fî aʿyâni’l-miʾeti’s -s âmine. thk. Muhammed Abdülmuîd Han. 6 Cilt. Hindistan: Meclisu Dâireti‟l-Ma„âri‟l- „Usmâniyye, 1392/1972.
Aybakan, Bilal. “Şâfiî Mezhebi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/233-247. Ankara: TDV Yayınları, 2010. Bakkal, Ali. “Rûyânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/275. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
Beyhakī, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. Maʿrifetü’s-sünen ve’l-âs âr. thk. Abdulmu„tî Emîn Kal„acî. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Kuteybe, 1412/1991.
Kâtib Çelebi, Mustafa b. Abdillah. Keşfü’ẓ-ẓunûn ʿan esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. 2 Cilt. Beyrut: Dâru‟l-Kütübi‟l-İlmiyye, 1360/1941.
Hamevî, Ebû Abdillah Yâkût b. Abdillah. Mu‘cemü’l-büldan. 7 Cilt. Beyrut: Dâru Sadr, 1415/1995.
Harbî, Râdî b. Sayyâf. el-İmâm Ebü’l-Mehâsin er-Rûyânî ve ârâuhu’lusûliyye. Suudi Arabistan: Câmi„atu Ümmü‟l-Kurâ, Yüksek Lisans Tezi, 1426/2005.
İbn Abdilberr, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed en-Nemerî. el-İstiẕkârü’l-Câmiʿ li-meẕâhibi fuḳahâʾi’lemṣâr ve ʿulemâʾi’l-aḳṭâr fîmâ teżammenehü’l-Muvaṭṭaʾ min meʿâni’r-reʾy ve’l-âs âr. thk. Sâlim Muhammed „AtâMuhammed Alî Mu„avviz. 9 Cilt. Beyrut: Dâru‟l-Kütübi‟lİlmiyye, 1421/2000.
İbn Hallikân, Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm b. Ebî Bekr el-İrbilî. Vefeyâtü’l-aʿyân ve enbâʾü ebnâʾi’z-zamân mimmâ s ebete bi’n-naḳl evi’s-semâʿ ev es betehü’l-ʿayân. 7 Cilt. Beyrut: Dâru Sadr, 1318/1900.
İbn Kâdî Şühbe, Takıyyüddîn Ebû Bekr b. Ahmed b. Muhammed elEsedî. Ṭabaḳātü’ş-Şâfiʿiyye. thk. el-Hâfiz „Abdul„alîm Hân. 4 Cilt. Beyrut: „Âlemü‟l-Kütüb, 1407/1987.
İbn Kesîr, Ebu‟l-Fidâ İsmail b. Ömer ed-Dımaşkī. Ṭabaḳātü fuḳahâʾi’ş-Şâfiʿiyye.Mektebetü‟s-Siḳâfetü‟d-Dîniyye, 1423/1993.
İbn Kesîr, Ebü‟l-Fidâ‟ İsmâîl b. Ömer ed-Dımaşkī. el-Bidâye ve’nnihâye. thk. Alî Şîrî. 14 Cilt. b.y.: Dâru İhyâi‟t-Türâsi‟l-„Arabî, 1408/1988.
İbn Mâce, Ebu Abdullah Muhammed. es-Sünen. 2 Cilt. b.y.: Dâru İhyâi‟l-Kütübi‟l-Arabî, ts.
İbn Manẓûr, Muhammed b. Mukrim. Lisânü’l-‘arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sadr, 1414/1994.
İbnü‟r-Rif„a, Ebü‟l-„Abbâs Necmüddîn Ahmed b. Muhammed b. Alî. el-Kifâye fî şerḥi’t-Tenbîh (Kifâyetü’n-nebîh). thk. Mecdî Muhammed Sürûr Bâslûm. 21 Cilt. b.y.: Dâru'l-Kütübi'lİlmiyye, 1430/2009.
İbnü‟s-Salâh, Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Mûsâ eş-Şehrezûrî. Şerḥu müşkili’l-Vasîṭ. thk. „Abdulmün„im Halîfe Ahmed Bilal. 4 Cilt. Suudi Arabistan: Dâru Künûz, 1432/2011.
İbnü‟s-Salâh, Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Mûsâ eş-Şehrezûrî. Fetâvâ ve mesâʾilü İbni’ṣ-Ṣalâḥ. Beyrut: „âlemü‟l-Kütüb, 1407/1987.
İsnevî, Cemâlüddîn Abdürrahîm b. el-Hasen b. Alî el-Ümevî. elMühimmât fî şerḥi’r-Râfiʿî ve’r-Ravża. 9 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1430/2009.
İsnevî, Cemâlüddîn Abdürrahîm b. el-Hasen b. Alî el-Ümevî. elHidâye ilâ evhâmi’l-Kifâye. thk. Mecdî Muhammed Sürûr Bâslûm. b.y.: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1430/2009.
Kallek, Cengiz. “Kaffâl, Muhammed b. Ali”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/146-148. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
Karaman, Hayrettin vd. Kur‟an-ı Kerim meâli. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınlar, 2017.
Kavâsımî, Ekrem Yusuf Ömer. el-Madẖal ilâ mezhebi’l-imâm eş-Şâfiî. Ürdün: Dâru‟n-Nefâis, 1423/2003.
Mâtin, Abdulkadir. el-Fürûḳü’l-fıkhiyye li’l-İmam el-Mâverdî fi’l- ‘ibâdât. Cezayir: Câmi„atü‟l-Cezâir Külliyetü‟l-„Ulûmi‟lİslâmiyye, 1433/2012.
Mâverdî, Ebü‟l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. el-Ḥâvi’lkebîr. thk. Târik Fethî es-Seyyid. 19 Cilt. b.y.: Dâru'lKütübi'l-İlmiyye, 1430/2009.
Münâvî, Muhammed Abdürraûf b. Tâcil„ârifîn b. Nûriddîn Alî elHaddâdî. Feyżü’l-ḳadîr şerḥu’l-Câmiʿi’ṣ-ṣaġīr. 6 Cilt. Mısır: elMektebetü‟t-Ticâriyye el-Kübrâ, 1356/1938.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Tehẕîbü’l-esmâʾ ve’lluġāt. 4 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, ts.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahya b. Şeref b. Mürî. el-Mecmû‘ Şerhü’lMühazzeb. 20 Cilt. b.y.: Dâru‟l-Fikr, ts.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahya b. Şeref b. Mürî. Ravḍatü’t-ṭâlibîn ve ‘umdetü’l-müftîn. thk. Zuhayr eş-Şâvîş. 12 Cilt. Beyrut: elMektebü‟l-İslâmî, 1412/1991.
Özel, Ahmet. “Büveytî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/500-5001. Ankara: TDV Yayınları, 1992.
Özen, Şükrü. “Müzenî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/246-250. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
Rûyânî, Ebü‟l-Mehâsin Abdülvâhid b. İsmâîl b. Ahmed. Ḥilyetü’lmüʾmin ve iḫtiyâru’l-mûkin, thk. Fahrî b. Berîkân b. Berkî elKarşî. Suudi Arabistan: Câmi„atu Ümmü‟l-Kürâ, Yüksek Lisans Tezi, 1428/2007.
Rûyânî, Ebü‟l-Mehâsin Abdülvâhid b. İsmâîl b. Ahmed. Ḥilyetü’lmüʾmin ve iḫtiyâru’l-mûkin. thk. Muhammed b. Metar b. Alî el-Mâlikî. Suudi Arabistan: Câmi„atu Ümmü‟l-Kürâ, Yüksek Lisans Tezi, 1428/2007.
Rûyânî, Ebü‟l-Mehâsin Abdülvâhid b. İsmâîl b. Ahmed. Baḥrü’lmeẕheb fî fürûʿı meẕhebi’l-İmâm eş-Şâfiî. thk. Ṭârıḳ Fetḥî esSeyyid. 14 Cilt. b.y.: Dâru‟l-Kütübi‟l-İlmiyye, 1430/2009.
Sabri Erturhan, “Mâverdî ve el-Hâvi‟l-Kebîr” Adlı Eseri”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3/1 (1999), 471-490.
Safedî, Salâhuddîn Halîl b. „İzziddîn Aybeg. el-Vâfî bi’l-vefeyât. thk. Ahmed el-Arnavut-Türkî Mustafa. 29 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi‟t-Türâs, 1420/2000.
San„ânî, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi„ el-Himyerî. elMuṣannef fi’l-ḥadîs . thk. Habîburrahman el-A„zamî. 11 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü‟l-İslâmî, 1403/1983.
Sübkî, Ebû Nasr Tâcüddîn Abdülvehhâb b. Alî b. Abdilkâfî. Ṭabaḳātü’ş-Şâfiʿiyyeti’l-kübrâ. thk. Mahmûd Muhammed etTanâhî–Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. 10 Cilt. b.y.: Daru Hicr li‟t-Tabâ„e ve‟n-Neşr, 1413/1992.
Şevkânî, Muhammed b. Ali. el-Bedru’ṭ-ṭâli‘ bi mahâsini men ba‘de’lḳarni’s-sâbi‘. 2 Cilt. Beyrut: Dâru‟l-Ma„rife, ts.
Yâfiî, Ebû Muhammed Afîfüddîn Abdullāh b. Es„ad b. Alî b. Süleymân. Mirʾâtü’l-cenân ve ʿibretü’l-yaḳẓân fî maʿrifeti ḥavâdis i’z-zamân. 4 Cilt. Beyrut: Dâru‟l-Kütübi‟l-İlmiyye, 1417/1997.
Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman el-Fârikī. Teẕkiretü’l-ḥuffâẓ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru‟l- Kütübi‟l-İlmiyye, 1419/1998.
Ziriklî, Hayrüddîn b. Mahmud. el-A‘lâm. 8 Cilt. b.y.: Dâru'lİlim li‟l-Melâyîn, 1423/2002.