Kars ve Erzurum illeri entansif sığır besi işletmelerinin ekonomik analizi

Bu araştırma, Kars ve Erzurum illeri entansif sığır besi işletmelerinde kaynak kullanım etkinliğini belirlemek ve aynı zamanda işletmelerin kârlılık ve verimliliğini araştırmak üzere yapılmıştır. Araştırmanın materyalini; Kars ve Erzurum illeri entansif sığır besi işletmelerinden 2009 ve 2010 yıllarında yüz yüze anket metoduyla sağlanan veriler ve EBK Erzurum Et Kombinası’nın TAR-ET projesine ilişkin verileri oluşturmuştur. Veriler Microsoft Excel ve SPSS 12.0 programları kullanılarak analiz edilmiştir. Verimlilik analizleri Cobb-Douglas tipi üretim fonksiyonu ile kârlılık analizleri ise rantabilite rasyoları ile değerlendirilmiştir. Araştırma kapsamında incelenen toplam 143 entansif sığır besi işletmesinde; kurulu kapasite 7554 baş, kapasite kullanım oranı %60.2±3.48, ortalama işletme büyüklüğü 31.8±2.06 baş, besi başı CA 200.7±2.44 kg, besi sonu CA 454.8±5.31 kg, günlük CAA 1123±9.55 g, besi süresi 225.8±3.05 gün, 1 kg CAA için kuru madde cinsinden yem tüketimi 8.981±0.10 kg, sıcak karkas ağırlığı 258.7±3.42 kg, karkas randımanı %61.7±0.16 olarak saptanmıştır. İşletmelerin tamamında masraflar genel toplamı içinde sırasıyla besi materyalinin payı %50.56, yem masrafının payı %27.33, işçiliğin payı %11.08, veteriner sağlık harcamalarının payı %1.23, bakım onarım masrafının payı %1.24, diğer masrafların payı %6.07, 1 kg karkas maliyeti 12.29 TL ($8.09), 1 kg CAA maliyeti 5.84 TL ($3.84), 1 kg CA maliyeti 6.99 TL ($4.60), mali rantabilite %11.26, ekonomik rantabilite %10.36, rantabilite faktörü %9.65, yem kısmi teknik verimliliği 0.117 kg karkas, işgücü kısmi teknik verimliliği 23.47 kg/gün karkas ve output/input oranı 1.11 olarak tespit edilmiştir. Araştırma kapsamında Cobb-Douglas üretim fonksiyonu sonuçlarına göre ölçeğin verimi 0.956, determinasyon katsayısı 0.97 olarak bulunmuştur. Araştırmada hesaplanan MDP değerleri besi materyalinde 0.5558 TL, yemde 2.9090 TL, işçilikte -1.0459 TL, veteriner sağlık harcamalarında 6.9290 TL ve diğer masraf unsurlarında 0.9546 TL’dir.

Anahtar Kelimeler:

toplam maliyet, sığır, karkas ağırlığı, sığır yetiştiriciliği, ekonomik analizler, tarım girdileri, yemler, besi, entansif hayvan çiftçiliği, çiftlik hayvanları işletmeleri, üretim maliyeti, karlılık, kar, veteriner ürünleri, Kars, Türkiye

Economic analysis of intensive cattle fattening enterprises in the provinces of Kars and Erzurum

This study was conducted for the purpose of determining the resource utilization effectiveness of intensive cattle fattening enterprises in the provinces of Kars and Erzurum and determining the profitability and productivity of these enterprises. The material of the study consists of data obtained in the year 2009 and year 2010 fattening periods from intensive cattle fattening enterprises in the provinces of Kars and Erzurum through the face-to-face questionnaire method and data pertaining to the TAR-ET project of the Meat and Fish Institution Erzurum Meat Combine. The data was analyzed through the utilization of the Microsoft Excel and SPSS 12.0 programs. Productivity analyses have been evaluated with the Cobb-Douglas type production function and profitability analyses have been evaluated through profitability rations. In a total of 143 intensive cattle fattening enterprises examined under the scope of the study, the established capacity was determined as 7554 head, capacity utilization rate as 60.2±3.48%, average enterprise size as 31.8±2.06 head, fattening initiation LW as 200.7±2.44 kg, fattening finalization LW as 454.8±5.31 kg, daily LWI as 1123±9.55 g, fattening period as 225.8±3.05 days, feed consumption in terms of dry substances for 1 kg in LWI as 8.981±0.10 kg, warm carcass weight as 258.7±3.42 kg, and carcass productivity as 61.7±0.16%. In all of the enterprises, within the overall total of costs the share of fattening costs have been determined respectively as 50.56%, feed costs as 27.33%, labor costs as 11.08%, veterinary health expenditure as 1.23%, maintenance repair expenditure as 1.24%, other expenditure as 6.07% and 1 kg carcass cost has been determined as 12.29 TL ($8.09), 1 kg LWI cost as 5.84 TL ($3.84), 1 kg LW cost as 6.99 TL ($4.60), financial profitability as 11.26%, economic profitability as 10.36%, profitability factor as 9.65%, partial feed technical productivity as 0.117 kg carcass, partial labor technical productivity as 23.47 kg/day carcass, and output/input rate as 1.11. Within the scope of the study, according to the Cobb-Douglas production function, the productivity of the scale has been determined as 0.956 and the determination coefficient has been determined as 0.97. For all of the enterprises, the calculated MVP values are 0.5558 TL for fattening material, 2.9090 TL for feed, -1.0459 TL for labor, 6.9290 TL for veterinary health expenditure, and 0.9546 TL for other cost elements.

Keywords:

total costs, cattle, carcass weight, cattle farming, economic analysis, farm inputs, feeds, finishing, intensive livestock farming, livestock enterprises, production costs, profitability, profits, veterinary products, Kars, Turkey,

PDF

___

1. TC Resmi Gazete: 22 Eylül 2002 tarih ve 2002/4720 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, 2002.
2. DPT: İllerin ve bölgelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması. http://www.dpt.gov.tr/DocObjects/view/14197/BASIN_AÇIKLAMASI sege_2011-v6.pdf, Erişim tarihi: 01.06.2012.
3. Günlü A, Atasever M, Karakaya Y: Erzurum ili hayvancılığının yapısal özellikleri ve yakın gelecekteki durumu üzerine genel değerlendirme. Atatürk Üniversitesi Vet Bil Derg, 1 (3-4): 55-68, 2006.
4. TÜİK: Türkiye İstatistik Kurumu, Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları. http://tuikapp.tuik.gov.tr/adnksdagitapp/adnks.zul, Erişim tarihi: 10.03.2012.
5. TÜİK: Türkiye İstatistik Kurumu. İşgücü istatistikleri. http://www.tuik.gov.tr/isgucuapp/ isgucu.zul, Erişim tarihi: 10.03.2012.
6. Işık S, Kaya İ: Vejetasyon döneminin mera kalitesi ile merada otlayan Tuj Irkı koyun ve kuzuların besi performansı üzerine etkileri. Kafkas Univ Vet Fak Derg, 17 (1): 7-11, 2011.
7. TÜİK: Türkiye İstatistik Kurumu, Hayvancılık istatistikleri. http://www.tuik.gov.tr/hayvancilikapp/hayvancilik.zul, Erişim tarihi: 10.03.2012.
8. TÜİK: Türkiye İstatistik Kurumu, Tarım sayımları. http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?tb_id= 44&ust_id=13, Erişim tarihi: 10.03.2012.
9. Sakarya E: Besi işletmelerinde kârlılığı etkileyen faktörler. Vet Hek Der Derg, 64, 42-47, 1993.
10. Sakarya E, Günlü A: Limuzin x Jersey (F1) melezi ve Holştayn Irkı tosunlarda optimal besi süresinin tespiti üzerine bir araştırma. Ankara Üniv Vet Fak Derg, 43, 113-120, 1996.
11. EBK Erzurum Et Kombinası: Et ve Balık Kurumu Erzurum Et Kombinası TAR-ET Projesine İlişkin Veriler, 2011.
12. TC Resmi Gazete: 29 Haziran 2010 tarih ve 2006/509 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, 2010.
13. Leadtools: SPSS 12.0 for Windows, Version 2.0. Champaign, IL: Lead Technologies, Inc., 2003.
14. Çiçek H: Afyon ili sığır besiciliği işletmelerinde kârlılık ve verimlilik analizleri. Doktora Tezi, Ankara Üniv. Sağlık Bil. Enst., 2002.
15. İmik H, Günlü A, Tekerli M, Koçak S: Afyon ilinde yapılan sığır besiciliğinin ekonomik analizi ve kârlı bir besicilik için alınması gerekli önlemler. Lalahan Hay Araşt Enst Derg, 40 (2): 1-15, 2000.
16. Sakarya E: Eskişehir ili sığır besi işletmelerinde besi maliyet ve kârlılıkları üzerinde bir araştırma. Doktora Tezi, Ankara Üniv Vet Fak., 1982.
17. Aydın E, Can MF, Aral Y, Cevger Y, Sakarya E: Türkiye’de canlı hayvan ve kırmızı et ithalatı kararlarının sığır besicileri üzerine etkileri. Vet Hek Der Derg, 81 (2): 51-57, 2010.
18. Barker-Neef JM, Buskirk DD, Black JR, Doumit ME, Rust SR: Biological and economic performance of early-weaned Angus steers. J Anim Sci, 79, 2762-2769, 2001.
19. Cevger Y, Güler H, Sarıözkan S, Çiçek H: The effect of initial live weight on technical and economic performance in cattle fattening. Turk J Vet Anim Sci, 27, 1167-1171, 2003.
20. Arpacık R, Nazlıgül A, Beyhan Z, Atasoy F: Esmer ırk danalarda besi başı ağırlığının besi performansı ve besi ekonomisine etkisi. Lalahan Hay Araşt Enst Derg, 34 (1-2): 79-89, 1994.
21. Topçu Y: Erzurum ili sığır besiciliği işletmelerinde girdi kullanımı ve üretim maliyeti üzerine bir araştırma. Atatürk Üniv Ziraat Fak Derg, 35 (1-2): 65-73, 2004.
22. Yanar M, Tüzemen N, Aksoy A, Vanlı Y: İki ayrı yaşta besiye alınan esmer tosunlarda besi performansı, optimum besi süresi ve karkas özelliklerinin saptanması üzerine bir araştırma. Doğa-Tr J Vet Anim Sci, 14, 239-246, 1990.
23. Berthiaume R, Mandell I, Faucitano L, Lafreniere C: Comparison of alternative beef production systems based on forage finishing or grain-forage diets with or without growth promotants: 1. Feedlot performance, carcass quality, and production costs, J Anim Sci, 84, 2168-2177, 2006.
24. Çiçek H, Cevger Y, Tandoğan M, Şahin EH: Estimation of optimum fattening period by cattles of Brows Swiss hybrid (F1) fattening. Kafkas Univ Vet Fak Derg, 16 (1): 63-67, 2010.
25. Fiems LO, CampeneereS, Boever JL, Vanacker J M: Performance of double-muscled bulls affected by grazing or restricted indoor feed intake during the growing period followed by finishing up to two different slaughter weights. Livestock Production Science, 77 (1): 35-43, 2002.
26. Hill WJ, Secrist DS, Owens FN, Gill DR: Effect of limit feeding on feedlot performance and carcass characteristics. Okla Agric Exp Sta Misc Pub, 951, 137-143, 1996.
27. Özlütürk A, Esenbuğa N, Yanar M, Ünlü N, Macit M, Kopuzlu S: The effect of duration of finishing period on the performance, slaughter, carcass and beef quality characteristics of Eastern Anatolian Red Bulls. Turk J Vet Anim Sci, 32 (6): 441-448, 2008.
28. Aydın E, Aral Y, Can MF, Cevger Y, Sakarya E, İşbilir S: Türkiye’de son 25 yılda kırmızı et fiyatlarındaki değişimler ve ithalat kararlarının etkilerinin analizi. Vet Hek Der Derg, 82 (1): 3-13, 2011.
29. Altuntaş M, Arpacık R: Farklı yaşlarda besiye alınan Simental tosunlarda besi performansı ve optimum kesim ağırlıkları. Lalahan Hay Araşt Enst Derg, 44 (1): 7-16, 2004.
30. TCMB: Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası. Ortalama yıllık döviz kurları. http://www.tcmb.gov.tr, Erişim tarihi: 15.07.2011.
31. Dunne W, O’Neil R, Mcevoy O: Economics of Cattle Production Systems Post CAP Reform. Rural Economy Research Centre, University College Dublin. http://www.teagasc.ie/research/reports/ruraldevelopment/4017/eopr-4017.pdf, Erişim tarihi: 31.05.2011.
32. Lawrence J, Shouse S, Edwards W, Loy D, Lally J, Martin RE: Iowa State University, Iowa Beef Center, Beef Feedlot Systems Manual. http://www. extension.iastate.edu/Publications/PM1867.pdf, Erişim tarihi: 01.07.2011.
33. Umar ASS, Alamu JF, Adenjini OB: Economic analysis of small scale cow fattening enterprise in Bama local government area of Borno State, Nigeria. Production Agriculture and Technology, 4 (1): 1-10, 2008.
34. Güneş H, Kaygısız F, Koçak Ö, Pekgöz M, Gör M: Siyah-Alaca ırkından erkek sığırların besi performansları üzerinde araştırmalar ve ekonomik analizler. İstanbul Üniv Vet Fak Derg, 27 (1): 243-253, 2001.
35. Köknaroğlu H, Yılmaz H, Demircan V: Afyon ili besi sığırcılığı işletmelerinde kesif yem oranın besi performansı ve kârlılığa etkisi. Süleyman Demirel Üniv Ziraat Fak Derg, 1 (1): 41-51, 2006.
36. Şahin A, Miran B, Yıldırım İ, Önenç A, Alçiçek A: Fattening costs of beef breeds reared under controlled conditions and the determination of optimum fattening period. Turk J Vet Anim Sci, 33 (6): 485-492, 2009.
37. Yıldırım İ: A comparison of profitability and economic efficiencies between native and culture-breed cattle fattening farms in East Part of Turkey. Pakistan J Biol Sci, 9 (6): 1061-1067, 2006.
38. Yücel S: Ankara ili tarım işletmelerinde sığır besiciliği üretim faaliyetinin teknik ve mali analizi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniv. Fen Bil. Enst., 2007.
39. Polat BK: Ankara ili sığır besi işletmelerinde kârlılık ve verimlilik analizleri. Doktora Tezi, Ankara Üniv. Sağlık Bil. Enst., 1997.
40. Karakaş E: Bursa-Yenişehir ilçesi sığır besi işletmelerinde teknik üretim parametreleri ve ekonomik verimlilik, Uludag Üniv J Fac Vet Med, 21 (1-2-3): 83-88, 2002.
41. TC Resmi Gazete: 26 Aralık 2006 tarih ve 2006/11422 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, 2006.
42. TC Resmi Gazete: 24 Şubat 2011 tarih ve 2011/1430 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, 2011.
43. Wolfova M, Wolf J, Zahradkova R, Pribyl J, Dano J, Kica J: Main sources of the economic efficiency of beef cattle production systems. Czech J Anim Sci, 49 (8): 357–372, 2004.
44. Albayrak AS, Eroğlu A, Kalaycı Ş, Küçüksille E, Ak B, Karaatlı M, Keskin H Ü, Çiçek E, Kayış A, Öztürk E, Antalyalı ÖL, Uçar N, Demirel H, İşler DB, Sungur O: SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Editör: Şeref KALAYCI, Asil Yayın Dağıtım, 2005.