Safvetü’l- Beyân fî Tefsîri’l- Kur’ân’ın Kaynak, Özellik ve Muhteva Bakımından İncelenmesi

Osmanlı devletinin son dönem şeyhülislamlarından biri olan Musa Kâzım Efendi (1858-1920), İmparatorluğun en çalkantılı ve sıkıntılı zamanında beş yıl şeyhülislamlık görevini ifa etmiştir. Resmi görevinin yanında, çeşitli İslami ilim dallarında birçok eser vücuda getirmiştir. Bu eserlerden birçoğu ilim dünyası tarafından bilinmekte ve kendi dönemine ışık tutan önemli bilgiler sunmaktadır. Önemli eserlerinden biri “Safvetü’l-Beyan” adlı tefsiri ise maalesef ilim dünyası tarafından yeterince tanınamamış ve kazanması gereken itibara henüz sahip olamamıştır. Türkçe (Osmanlıca) kaleme aldığı tefsiri Safvetü’l- Beyân, ancak Bakara Sûresi 73. ayetine kadar olan kısmı oluşturur ve tek cilt halinde basılmıştır. Safvetü’l- Beyân, temel olarak “Rivayet” ve “Dirayet” ismiyle ikiye ayrılan mevcut tefsir çeşitlerinden ikincisine örnek olarak gösterilebilir. Musa Kâzım Efendi’nin diğer telifatlarına ve tercümelerine de başvurulduğunda tefsirde takip ettiği metodu, mevcut tefsirler arasındaki konumu ve dünya görüşü daha belirginleşmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Musa Kâzım Efendi, Safvetü’l- Beyân, Tefsir, Osmanlı Devleti

The Investigation Of The Quranic Commentary Safwat Al-Bayan In Terms Of Sources, Features And Content

Musa Kazim Affandi as the one of the Sheikh al-Islam of the last period of Ottoman Empire fulfilled the duty of the Sheikh al-Islam in the most turbulent and troubled time of the Empire for five years. Alongside his official duty he performed a lot of studies in various Islamic sciences. Most of the studies have been known by the community of science and these studies present important information that illuminate his own period. His one of the important study about the commentary of the Qur’an so-called “Safwat al- Bayân” unfortunately has not been well-known sufficiently by the community of science and it has not been possessed of a quality which considered to be worthy. The Commentary Safwat al- Bayân that written in Turkish (Ottoman) includes up to 73th verses of the Surah al-Baqara and was printed in one volume. Safwat al- Bayân could be put forward as an example for tafsir bi’l-dirayah.

Keywords:

Ottoman Empire, Interpretation, Musa Kazım Affandi, Safşat al-Bayan,

PDF

___

Kur’ân-ı Kerim Meâli. (2001). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Albayrak, Halis. (1992). Kur’an’ın Bütünlüğü Üzerine (Kur’an’ın Kur’an’la Tefsiri), İstanbul: Şule Yayınları,
Bilmen, Ömer Nasuhi. (1973). Büyük Tefsir Tarihi (Tabakâtü’l-Müfessirîn). İstanbul: Bilmen Yayınevi.
Bolelli, Nurettin. (1993). Belagat. Marmara Ünv. İstanbul: İlahiyat Fak. Yayınları.
Cerrahoğlu, İsmail. (1988). Tefsir Tarihi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
---------- (1985). Tefsir Usulü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Ceyhan, Abdullah, (1991). Sırat-ı Müstekîm ve Sebilürreşâd Mecmualarının Fihristi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Cömert, Derya. (2006). Şeyhülislam Musa Kâzım Efendi’nin Hayatı, Eserleri ve Tefsirdeki Metodu. Ankara: Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, GÜSBE.
Dini Kavramlar Sözlüğü. (2010). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Heyet. (1989). Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi. İstanbul: Çağ Yayınları.
Eş’arî, Ebu’l-Hasen. (ts.). Makâlâtü’l-İslamiyyîn ve’h-Tilâfu’l-Musallîn (Tah. M. Muhyiddin Abdulhamid). Kahire: Mektebetü’n-Nahdati’l-Mısriyye.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fida. (2000). Tefsiru İbn Kesîr. Kahire: Müessesetü Kurtuba.
İbn Teymiyye. (1988). Mukaddime fi Usuli’t-Tefsir. Beyrut.
İlmiye Sâlnâmesi. Osmanlı İlmiyye Teşkilatı ve Şeyhü’l-İslâmları. (1998). (Haz. S. A. Kahraman, A. N. Gültekin, C. Dadaş). İstanbul.
İslam Ansiklopedisi. (1978). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
Kâdı Abdulcebbâr. (1988). Şerhu’l-Usûli’l-Hamse, (Tah. Abdulkerim Osman). Kahire: Mektebe Vehbe.
Kara, İsmail. (1986). Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi. İstanbul: Risale Yayınları.
Koca, Ferhat. (2002). Şeyhülislam Musa Kâzım Efendi, Külliyat, Dini ve İctimâi Makaleler, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
Koca, Ferhat. (1999). “Musa Kâzım Efendi” DİA. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Kütübü Sitte. (1981). İstanbul: Çağrı Yayınları.
Mennȃu’l-Kattȃn. (1981). Mebȃhis fî Ulȗmi’l-Kur’an, Beyrut: Müessesetü’r-Risale.
Musa Kâzım Efendi. (1336). Safvetü’l-Beyân fi Tefsîri’l-Kur’an. İstanbul: Matbaa Amire.
------------ (1336). Külliyat, Dini ve İctimai Makaleler (Tercüman-ı Hakikat). Evkaf-ı İslamiye Matbaası.
------------ (1324). “İ’câz’ul-Kur’an”, Sırât-ı Müstakîm, VIII ve IX.
------------ (1319). Külliyat. “İslam ve Terakki” (İslam Mecmuası).
Sırat-ı Müstakim. c.7, sayı: 8.
Şehristanî, Ebu’l-Feth. (1976). el-Milel ve’n-Nihal (Tah. Muhammed Seyyid Kiylani). Mısır: Mektebe Mustafa el-Babi el-Halebî.
ez-Zehebî, Muhammed Hüseyin. (1976). et-Tefsir ve’l-Müfessirûn, Dâru’l-Kütübi’l-Hadîse. Mısır.
ez-Zemahşerî, Muhammed b. Ömer. (1987). el-Keşşâf an Hakâiki Ğavâmidı’t-Tenzil. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî.
ez-Zerkȃni, Muhammed Abdulazim. (ts.). Menȃhilü’l-İrfan fi Ulumi’l-Kur’an. Mısır: Dȃru İhyȃi’l-Kütübi’l-Arabiyye.
ez-Zerkeşî, Bedruddin. (1980). el-Burhân fi Ulûmi’l-Kur’an (Tah. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim). Beyrut: Daru’l-Fikr.
http://mkesmp.atauni.edu.tr/?sayfa=musa-kazim-efendi-kimdir