TARİHÇİ THEOPHANES CONFESSOR VE ESERİNİN TÜRK TARİHİ AÇISINDAN EHEMMİYETİ

VIII. asrın ortalarında dünyaya gelen tarihçi Theophanes, tarihi eseri Chronographia'yı, 810/811 yılında ölen çok yakın dostu Georgios Synkellos'un teşvik ve arzusuyla onun yarım kalan kroniğini devam ettirmek için yazmış ve M.S. 284–813 yılları arasını kapsayan kitabını 810–814 arasında tamamlamıştır. Theophanes'in kronolojik olarak şekillendirdiği Dünya Tarihi, Roma İmparatoru Dieocletianus'un tahta çıktığı 284 yılından başlar ve Bizans İmparatoru I. Mikhail Rangabe'nin tahtan düşürülmesi (811–813) ile V. Leon'un İmparator olmasıyla(813–820) son bulur. Theophanes Batı Ortaçağı için mühim olan eserini halkın konuştuğu Grekçe ile kaleme almıştır. Dil ve ruh bakımından avam seviyesinde kalmış olan Chronographia Bizans'ta çok tanınmış ve daha sonraki dönemlerde kronik edebiyatı derinden etkilemiş, kendisinden sonra yazılan kronolojilere kaynak olmuştur. Theophanes'in kroniği Doğu Avrupa Türk tarihi için önemli kaynaklardan birisidir. Hunlar, Sabirler, Eftalitler (Ak-Hunlar), Avarlar, Hazarlar, Bulgarların siyasi tarihleri yanında, Hazarların ve Bulgarların sosyal hayatlarına, adetlerine dair izahatlar bulunmaktadır. Kaybolmuş kaynakları kullanması ve çok eski kaynaklara ulaşması nedeniyle özellikle 7–8. yüzyılların aydınlatılması için oldukça önemlidir.

THE SIGNIFICANCE OF HISTORIAN THEOPHANES CONFESSOR AND HIS WORK IN TERMS OF TURKISH HISTORY

Theophanes the historian, born in mid-VIIIth century, completed his historical work  Chronographia for his intimate friend Georgios Synkellos dying in 810/811 encouraged and demanded him to scribe. Then, successfully completed his book covering AD 284-813 in 810-814. The World History which Theophanes shaped chronologically begins with Roman Emperor Dieocletianus' succeeding to the throne in 284 and end with the dethronement of Byzantium Emperor Mikhail the First (811-813) and the elevation to the throne of Leon the Fifth. Theophanes wrote his crucial work in terms of Middle Age of the West in Greek Language spoken by the folk. By means of language and spirit, Chronogrphia remains in the level of hoipolloi and this work became well-known in Byzantium and effected deeply the Chronological Literature and became a source for following chronologies written afterwards. Chronicle of Aristophanes is one of the remarkable sources for Turkish History of East Europe. In addition to the political histories of Huns, Sabirs, Eftalits, Avars, Caspians, Bulgarians, there are explanations on the social lives and traditions of Bulgarians and Chazars. For it consists of work lost and reaches to the old sources, it is significant for enlightening of the 7. and 8. Centuries.