Osmanlı devleti’nin son döneminde ereğli kömür havzası (1829- 1920)

Ereğli Kömür Havzası, kömürün bulunuşundan günümüze değin önemini hep korumuştur. 1829 yılında kömürün Zonguldak Ereğli’de bulunmasıyla başlayan bu süreç, gerek kömürün işletilmesi, gerekse kömürün iç ve dış piyasalara satışı sırasında da devam etmiştir. Osmanlı Dönemi’nde havzada, yerli ve yabancı sermayedarlar aracılığıyla kömür üretimi yapılmış, ancak bunda istenen üretim hedefine ulaşılamamıştır. 1867 yılında Dilaver Paşa Nizamnamesi uygulamaya konarak ocaklarda zorunlu çalışma dediğimiz “mükellefiyet” uygulaması yapılmış, fakat yine de hedeflenen sonuç elde edilememiştir. Bahriye Nezareti zamanında ise üretilen kömürün % 40’nın satışına izin verilmesi üzerine havzaya hem sermaye akını olmuş hem de kömür üretimi artmıştır. Fakat yabancı sermaye sahipleri kömür havzasında her zaman kendi çıkarlarına göre hareket ettiği için arzulanan kömür üretimi hep düşük seviyede kalmıştır.

Ereğli coal basin in the late Ottoman empire (1829-1920)

The Ereğli Coal Region has always kept its importance since its discovery in 1829. The period starting with the discovery of coal in Zonguldak Ereğli, has continued with the processing of the coal as well as marketing it to domestic and foreign markets. During the Ottoman period, the production of coal was done by means of domestic and foreign investors but the target production goal could not be reached. Although in 1867 the Dilaver Pasa Regulation required obligatory work until the target production goal was met, the result did not change. Once the Ottoman Ministry of the Navy permitted the sale of 40% of the coal production, both the capital flow and the production of coal increased. Nevertheless, the foreign capital owners have always acted according to their own benefits and the coal production remained low.

PDF

___

BCA, (Fon Kodu. 030.18.1.1. / Yer No. 8.44.19.) 9.1.340 (1924)
ALTUNBAY, Mustafa,“Klasik Dönem Osmanlı‟da Madencilik”, Türkler Ansiklopedisi, cilt 10, Ankara:Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
Cumhuriyetin On Yılında Zonguldak ve Maden Kömürü Havzası, Zonguldak: Zonguldak Ticaret ve Sanayi Odası, 1933.
ÇATMA, Erol, Asker İşçiler, İstanbul: Ceylan Yayınları, 1998.
ÇATMA, Erol, Erol, Zonguldak Taşkömürü Havzası Tarihi Birinci Kitap(1840-1865), Ankara: Sistem Ofset Yayıncılık, 2006, s. 115
ÇILADIR, Sina, Zonguldak Havzasında Emperyalizm 1848-1940, Ankara: Aydınlık Yayınları, 1970.
ÇILADIR, Sina, Sina, Zonguldak Havzasında İşçi Hareketlerinin Tarihi 1848-1940, Ankara: Yeraltı Maden-İş Yayınları, 1977.
ÇILADIR, Sina, Sina, Taşkömürü Havzası’nın Devletçilik Dönemi, Kdz.Ereğli: Yaman Matbaası, 1999
ELDEM, Vedat, Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomisi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1994.
ELDEM, Vedat, Vedat, Osmanlı İmparatorluğu’nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, Ankara: TTK Basımevi, 1994, ss.155-159
ENVER, Sadreddin, Zonguldak Kömür Havzası, Ankara: Etibank Yayınları, 1941.
ERTOSUN, Yakup, Zonguldak Kıvırcıkları, Ankara: Kanarya Matbaası, 1994.
GENÇ, Hamdi, “Zonguldak Kazası”, Zonguldak Kent Tarihi’05 Bienali Bildiriler Kitabı, Zonguldak: Zonguldak Eğitim ve Kültür Vakfı, 2006.
GENÇ, Hamdi, “Ereğli Kömür Madenleri (1840-1920)”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2007.
GÜRBOĞA, Nurşen, “Zonguldak Kömür Havzasında Amele Köyleri Projesi”, Toplumsal Tarih, sa.164, Ağustos 2007, s.28-35
İMER, Hüseyin Fehmi, Ereğli Maden Kömürü Havzası Tarihçesi, Zonguldak: C.H.P.Zonguldak Halkevi Yayınları, 1944.
ÖĞRETEN, Ahmet, “Ereğli Kömür Madeni Havzası‟nda Kurulan İlk İirket Ereğli Kömür Madeni Kumpanyası”, Zonguldak Kent Tarihi’05 Bienali Bildiriler Kitabı, Zonguldak: Zonguldak Eğitim ve Kültür Vakfı, 2006.
ÖĞRETEN, Ahmet, “Ereğli Kömür Havzasında Bahriye Nezareti Döneminde Madenler Ve Madenciler (1865-1908)”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, c.3, sa. 5, 2007, s.139-178
ÖZEKEN, Ahmet Ali, Ereğli Kömür Havzası Tarihi Üzerinde Bir Deneme, İstanbul: Kenan Matbaası, 1944.
ÖĞRETEN, Ahmet Ali, Türkiye Kömür Ekonomisi Tarihi, İstanbul: Milli Mecmua Basımevi, 1955.
QUATAERT, Donald, “19.yy‟da Osmanlı Devleti‟nde Madencilik”, çev. Ahmet Günlük, Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, cilt 4, İstanbul: İletişim Yayınları, 1985.
QUATAERT, Donald, Quataert, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Madenciler ve Devlet Zonguldak Kömür Havzası 1822-1920”, İstanbul:Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2009.
SAVAŞKAN, Bahri, Zonguldak Maden Kömürü Havzası Tarihçesi, Zonguldak: İlkadım Matbaası, 1993. TAK, İsa, Osmanlı Döneminde Ereğli Kömür Madenleri, Basılmamış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Erzurum 2001.
SAVAŞKAN, Bahri,, İsa, “Zonguldak Limanı”, Zonguldak Kent Tarihi’05 Bienali Bildiriler Kitabı, Zonguldak: Zonguldak Eğitim ve Kültür Vakfı, 2006, s.325-340
TIZLAK, Fahrettin, “Ereğli Kömür Madeni Nizamnamesi”, Türk Tarih Belgeleri Dergisi, c.
XIX, sa. 23, TTK Basımevi, Ankara 1998, s.123-146
Uluslar Arası Evrensel Sergisi, Uluslar Arası Jüri Raporları, 11.Grup – Madenler ve Metalurji, Paris: Paris Ulusal Matbaası, 1900,
VARLIK, M. Bülent, “Osmanlı Devleti‟nde Madenlerde Çalışma Koşulları”, Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, c.4, İstanbul: İletişim Yayınları, 1985, s.917-922
YORULMAZ, Şerife, “Türkiye'de Kömürün Keşfi Ve Kömür İşletme İmtiyazları (1829- 1937)”, Türkiye 11. Kömür Kongresi Bildiriler Kitabı, Ankara: Kozan Ofset, 1998.
ZAMAN, Ekrem Murat, Zonguldak Kömür Havzasının İki Yüzyılı, Ankara: TMMOB Maden Mühendisleri Odası Yayını, 2004. İnternet Kaynakları http://web.inonu.edu.tr/~dogan/sunular/realizm2.ppt (ET: 06.05.2009).