Melikü’l-Mansûr Ebî Bekr b. Muhammed Dönemi Memlûk Türk Devleti Tarihi (Elli Dokuz Günlük Saltanat)

Memlûk Türk Devleti sultanı Melikü’n-nâsır Muhammed b. Kalavun’un ölümünden sonraoğulları Ebî Bekr, Küçük, Ahmed, İsmail, Şâbân, Hacı, Hasan ve Sâlih sırayla saltanat icrâetmişlerdir. 1341-1361 yılları arası süren bu dönem, Bahrî Memlûkleri’nin 1382’de yönetimikaybetmeleriyle sonuçlanan sürecin başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Bahrî Memlûkleriningörece inkıraz süreci olarak da adlandırabileceğimiz bu döneminde Melikü’n-nâsır Muhammed’intahta çıkan sekiz oğlundan İsmâil hariç diğerleri emirler tarafından öldürülmek suretiyle ortadankaldırılmışlardır. Devlet-bürokrasi çatışmasının zirve yaptığı bu dönemde, sultanlar merkezîotoriteyi tesis etmeye çalışırken emirler devletin geleneksek yönetim anlayışı olan monarşiksistemde ısrar etmişlerdir. Melikü’n-nâsır Muhammed’in vasiyeti üzerine saltanat makamına geçenilk oğlu olan Ebî Bekr, genel olarak babasının politikalarına bağlı kalmış ve bu uğurda önce tahtınıardında da hayatını kaybetmiştir. Makalemizde, Bahrî Memlûklerinin inkıraz sürecinin başlangıcıolarak gördüğümüz bu ilk döneminde tahta çıkan Ebî Bekr ve onun başta Emir Kavsûn olmak üzerediğer emirlerle olan mücadelesi dönemin kaynakları ışığında değerlendirilmiştir.

The History of Mamluk Turkish State in the period of Malik al-Mansūr Abū Bakr b. Muhammad (Fifty-nine days of Reign)

After the death of The Mamluk Turkish State Sultan Malik al-Nāsir Muhammad b. Qalāwūn, the his sons of Abū Bakr, Kujuk, Ahmad, Ismāʿil, Shaʿbān, Hājjī, Hasan and Sālih had reign in turn. This period between the years 1341-1361 is regarded as the beginning of the process which resulted in the loss of rule of the Circassian Mamluks in 1382. In this period which we can also call the immovable process of the Circassian Mamluks, the eight sons of Malik al-Nāsir Muhammad were removed from the throne by being killed by amirs, except Ismāʿil. In this period when the clash of state-bureaucracy was at its peak, while the sultans tried to establish the central authority, the amirs insisted on the monarchical system, which is the traditional management mentality of the state. Abū Bakr, the first son of Malik al-Nāsir Muhammad, in general, adhered to his father's policies and lost his life and the throne for these policies. In our paper, Abū Bakr’s struggle, who ascended the throne during this first period which we see as the beginning of the disintegration process of the Circassian Mamluks, firstly with Amir Qawsūn and oder amirs is evaluated, in the light of the resources that blongs to the period.

PDF

___

AYALON, David, Memlûk Ordusunun Yapısı Üzerine Araştırmalar, Çev.: Abdullah Mesut Ağır, TTK., Ankara 2015.
AYAZ, Fatih Yahya, “Memlük Sultanlarından Seyfeddin Ebûbekir ve Alaeddin Küçük Dönemlerinde (741-742/1341) Büyük Emirler Arasındaki Mücadeleler”, Dinî Araştırmalar, IX, S. 27, s.247-273.
BAUDEN, Frederic, “The Sons of al-Nāsir Muhammad and the Politics of Puppets: Where Did It All Start?”, Mamluk Studies Review, C. XIII, 1, 2009, s. 53-81.
ÇETİN, Altan, Memlûk Devleti’nde Askerî Teşkilât, İstanbul 2007.
HABİB EL-HALEBÎ, Tezkiretü’n-nebih fî Eyyâmü’l-mansûr ve’l-benih, Tahkik: Dr. Muhammed Muhammed Emin-Dr. Sâid Abdülfettâh Âşûr, C. 2, Kahire 1982, s. 325.
HABİB EL-HALEBÎ, Tezkiretü’n-nebih fî Eyyâmü’l-mansûr ve’l-benih, Tahkik: Dr. Muhammed Muhammed Emin-Dr. Sâid Abdülfettâh Âşûr, C. 3, Kahire 1986.
HOLT, P. M. “An-Nāsir Muhammad b. Qalawun (684-741/1285-1341): his Ancestry, Kindred and Affinity”, Egypt and Syria in The Fatimid, Ayyubid and Mamluk Eras, Ed. U. Vermeulen and D. De Smet, Leuven 1995, s. 313-324.
İBN BATTÛTA, İbn Battûta Seyahatnâmesi, Çev.: A. Sait Aykut, C. 1, İstanbul 2004.
İBN DOKMÂK, el-Cevherü’s-semîn fî Seyrü’l-hulefâ ve’l-Mülûk ve’s-Selâtîn, Tahkik: Dr. Sâid Abdülfettâh Âşûr, yy., 1403/1982
İBN HACER, ed-Dürerü’l-kâmine fî Âyâni’l mie es-Sâmine, Nşr.: H. Nedevî, C. 1-2, Beyrut 1414/1993.
İBN KESÎR, el-Bidâye ve’n-Nihâye, Çev.: Mehmet Keskin, C. 14, İstanbul 1995.
İBN ŞIHNE, Ravzü’l-menâzir fî İlmi’l-evâil ve’l-evâhir, Tahkik: Seyyid Muhammed Muhennâ, Beyrut 1417/1997.
İBN TAĞRIBERDÎ, el-Menhelü’s-sâfî ve’l-Müstevfî bâde’i-Vâfî, Tahkik Dr. Muhammed Muhammed Emin, C. 6, Kahire 1410/1990.
İBN TAĞRIBERDÎ, el-Menhelü’s-sâfî ve’l-Müstevfî bâde’i-Vâfî, Tahkik: Dr. Nebil Muhammed Abdülaziz, C.3, yy., 1985.
İBN TAĞRIBERDÎ, el-Menhelü’s-sâfî ve’l-Müstevfî bâde’i-Vâfî, Tahkik Dr. Muhammed Muhammed Emin-Dr. Sâid Abdulfettâh Âşur, C.1, yy., 1984.
İBN TAĞRIBERDÎ, el-Menhelü’s-sâfî ve’l-müstevfî bâde’l-Vâfî, Tahkik: Dr. Muhammed Muhammed Emin-Dr. Sâid Abdülfettâh Âşûr, C. 2, 1994.
İBN TAĞRIBERDÎ, el-Menhelü’s-sâfi ve’l-Müstevfî bâde’l-vâfî, Tahkik: Dr. Nebil Muhammed Abdülâziz, C.5, yy., 1988.
İBN TAĞRIBERDÎ, en-Nücûmu’z-zâhire fî Mülûk-ı Mısr ve’l-Kâhire, Tahkik: Muhammed Hüseyin Şemseddin, C. 9, 10, Beyrut 1413/1992.
İBNÜ’L-VERDÎ, Târih-i İbnü’l-Verdî, C. 2, Beyrut 1418/1996.
KADI ŞUHBE, Tarih-i İbn-i Kadı Şuhbe, Tahkik: Adnan Derviş, C. 1, Dımaşk 1994.
KALKAŞANDÎ, Kitab-ı Subhü’l-âşâ, C. 8, Kahire 1334/1915.
KOPRAMAN, Kazım Yaşar, “ Bahriyye”, Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. IV, İstanbul 1991, 512.
KOPRAMAN, Kazım Yaşar, “Burciyye”, Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. VI, İstanbul 1992, 419-420.
KORTANTAMER, Samira, Agypten und Syrien zwischen 1317 und 1341 in der Chronik des Mufaddal b. Abi’l-Fada’il, Freiburg 1973.
MAKRİZÎ, el-Mevâiz ve’l-itibar bi Zikri’l-hıtat ve’l-âsâr, Tahkik: Dr. Muhammed Zeynuhum-Mediha eş-Şarkâvî, C. 1, Kahire 1998.
MAKRİZÎ, es-Sülûk li-Marifet-i Düveli’l-mülûk, Tahkik: Muhammed Abdülkadir Âta, C. 3, 4, Beyrut 1418/1997.
MAZOR, Amir, “The “Mansuriyah Legacy”:The Mansuri Amirs, Their Mamluks, and Their Descendants during al-Nasir Muhammad’s Third Reign and After”, Mamluk Studies Review, C. XVIII, 2, 2014-2015, s. 1-56.
SAFEDÎ, Âyânü’l-asr ve Âvânü’n-nasr, Tahkik: Amr Muhammed Abdülhamid, C. 1,2 4, 5, Lübnan 2009.
SAFEDÎ, Kitab-ı el-Vâfî bi’l-Vefiyât, Tahkik: Ahmed el-Arnavut-Türkî Mustafa, C. 9, 10, 11, 16, 24, 26, 29, Lübnan 1420/2000.
STEENBERGEN, Jo Van, “Mamluk Elite on the Eve of Nāsir Muhammad’s Death (1341): A Look behind the Scenes of Mamluk Politics”, Mamluk Studies Review, C. IX, 2, 2005, s. 173-199.
STEENBERGEN, Jo Van, “The Amir Qawsūn, Statesman and Courtier? (720-741 AH/1320-1341)”, Egypt and Syria in The Fatimid, Ayyubid and Mamluk Eras III, Ed.: U. Vermeulen and J. Van Steenbergen, Leuven 2001, s. 449-466.
STEENBERGEN, Jo Van, Order Out of Chaos Patronage, Conflict and Mamluk SocioPolitical Culture, 1341-1382, Brill Leiden 2006.
ŞÂKİR EL-KUTUBÎ, Fevâtü’l-vefiyât, Tahkik: Şeyh Ali Muhammed Muavvez-Şeyh Âdil Ahmed el-Mahmûd, C. 2, Beyrut 1421/2000.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti Teşkilâtına Medhal, TTK., Ankara 1988. YÂKÛT EL-HAMEVÎ, Mûcemü’l-büldân, C. 4, Beyrut 1397/1997.
YİNANÇ, Refet, Dulkadir Beyliği, TTK., Ankara 1989.
YÛSUFÎ, Nüzhetü’n-nâzır fî Sîreti’l-Melikü’n-nâsır, Tahkik: Dr. Ahmed Hutayt, Beyrût 1406/1986.
ZENGİN, Murat, “Sultan Hasan Dönemi Memlûk Türk Devleti Tarihi: Genel Bir Değerlendirme”, INIJOSS, C. V, S. 1, 2016, s. 79-90.