1914

Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin Kişi Hak ve Özgürlüklerini Korumaya Yönelik Çabası: Hürriyet-i Şahsiyye Kanunu ve Basındaki Yansımaları

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Düstur, Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerideleri gibi kaynaklar, gazeteler ile dergi ve telif eserlerden yararlanılarak hazırlanan bu makalede 12 Şubat 1923"te çıkarılan "Hürriyet-i Şahsiyye Kanunu" incelenerek bu kanunun hazırlanmasını gerektiren etkenler, kanunla ilgili meclis tartışmaları, kanunun çıkarılması ve sonrasında kamuoyunun tavrı ele alınmaktadır. 1919-1923 döneminde Türk toplumunun içinde bulunduğu savaş koşulları dikkate alındığında Hürriyet-i Şahsiyye"nin Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi"nde tartışılması ve bununla ilgili bir yasa çıkarılmış olması son derece önemlidir.

Efforts of the First Turkish Grand National Assembly to Protect the Rights and Freedoms of People: Law of Individual Freedoms and Its Reflections on the Press

Relying on primary documents from the Republican archives, Book of Laws, Proceedings of the Turkish Parliament, newspapers, periodicals and the secondary sources, this article examines the "Individual Freedoms Law" passed on February 12, 1923 along with the conditions of its creation, parliamentary debates and the public debate about it. Considering the war conditions of the period between 1919 and 1923, passing an "Individual Freedom Law" was a significant achievement of the Turkish Parliament.

PDF

___

Arşiv Belgeleri
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), (Fon Kodu/Yer) Nr. 30.10.0.0/45.286.2;
Nr. 30.10.0.0/99.639.5.
2.Resmî Yayınlar
"Kanun-i Esasi", Düstur, Birinci Tertip, C. 4, Matbaa-yı Amire, İstanbul 1883, s. 4-20.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMMZC), Dev. I, C. 10, İçtima 2, 23. İçtima, 21 Nisan 1921, s.54.
TBMMZC, Dev. I, C. 10, İçt. 2, 36. İçt., 19 Mayıs 1921, s.319.
TBMMZC, Dev. I, C. 16, İçt. 2, 159. İçt., 13 Şubat 1922, s.278.
TBMMZC, Dev. I, C. 26, İçt. 3, 175. İçt., 17 Ocak 1923, s.387-405.
TBMMZC, Dev. I, C. 26, İçt. 3, 176. İçt., 18 Ocak 1923, s.410, 429.
TBMMZC, Dev. I, C. 27, İçt. 3, 188. İçt., 7 Şubat 1923, s.207-208.
TBMMZC, Dev. I, C. 27, İçt. 3, 189. İçt., 8 Şubat 1923, s.223-226.
TBMMZC, Dev. I, C. 27, İçt. 3, 190. İçt., 10 Şubat 1923, s.261-262.
TBMMZC, Dev. I, C. 27, İçt. 3, 191. İçt., 12 Şubat 1923, s.283.
TBMMZC, Dev. I, C. 28, İçt. 4, 8. İçt., 21 Mart 1923, s.92.
TBMMZC, Dev. II, C. 23, İçt. 3, 64 İçt., 1 Mart 1926, Sıra Nr: 80, s. 1.
"Türk Ceza Kanunu" Resmi Ceride, 13 Mart 1926, Sene 4, Nr. 320, s.1090.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Kavanin Mecmuası, Birinci İntihab Devresi, C. I, 2. Basım, Büyük Millet Meclisi Matbaası, Ankara 1925.
Osmanlıca Gazete ve Dergiler
Ahmet Nafiz, "Hürriyet-i Şahsiyyenin Temini Masuniyeti Hakkında Kanun", Tan, 19 Şubat 1923, S. 27, s.3.
"Büyük Millet Meclisinde Hürriyet-i Şahsiyye", İkdam, 15 Şubat 1923, 30. Sene, Nr. 9310, s.2.
E.Boutmy, "Milletlerin İçtimai Tetkiki: İngiltere"de Fert ve Devlet, Hürriyet-i Şahsiyye", İçtihad, 15 Temmuz 1927, Sene 22, C. 22, S. 232, s. 4415-4418.
"Heyet-i Aliyenizin Avans Kanununu Müstacelen Müzakere Etmesi Lazımdır", İkdam, 11 Şubat 1923, 30. Sene, Nr. 9306, s. 1.
"Hürriyet-i Şahsiyye Hakkında Bazı Mütalaat-ı Esasiye", Tan, 22 Mart 1923, S. 54, s.2-3.
"Hürriyet-i Şahsiyye Kanunu", Tan, 27 Mart 1923, S. 58, s.4.
"Hürriyet-i Şahsiyye Kanununu Efkarı Umumiyemiz Nasıl Karşılıyor", Tan, 19 Mart 1923, S. 51, s.2.
"Hürriyet-i Şahsiyyenin Masuniyeti Kabul Edildi", Tevhid-i Efkar, 13 Şubat 1923, Nr. 3633-605, s.2.
"Hürriyet-i Şahsiyyenin Masuniyeti", Tanin, 13 Şubat 1923, Nr. 123, s. 1.
"Hürriyet-i Şahsiyyenin Muhafazası", Tevhid-i Efkar, 11 Şubat 1923, Nr. 3631-603, s.2.
"Hürriyet-i Şahsiyyeye Tecavüzün Men"i İçin", Tevhid-i Efkar, 9 Şubat 1923, Nr. 601- 3629, s.2.
İlm-i Hukuk ve Mukayese-i Kavanin Mecmuası (İHMKM), "Fransa Ceza Kanununun Hürriyet-i Şahsiyyeye Tecavüz Hakkındaki İkinci Fasıl", İlm-i Hukuk ve Mukayese-i Kavanin Mecmuası, C. 1, S.1, Yıl. 1326/1910, s.334-341.
Kemalpaşazade Said Bey, "Hürriyet-i Şahsiyye", Hadisatı Hukukiyye ve Tarihiyye, S. 8, C. 1, 1922, s.101-106.
Kont Usterverg, "Devr-i Sabıkta Hürriyet-i Şahsiyye", İlm-i Hukuk ve Mukayese-i Kavanin Mecmuası, C. 1, S. 1, 1910, s.334-335.
M. Eşref, "Mahbusiyyet-i Nameşruaya Karşı Hürriyet-i Şahsiyyenin Suret-i Vikayesi", Ceride-i Adliye, 17 Şubat 1325/2 Mart 1910, C. 1, S. 6, s. 212.
"Masuniyet-i Şahsiyye Hakkında Millet Meclisinde 106 Rey İle Kabul Edilen Maddei Kanuniye", İkdam, 19 Şubat 1923, 30. Sene Nr. 9314, s.2.
"Memleketimizde Kanunu Hakimiyetin Temini", İkdam, 12 Şubat 1923, 30. Sene, Nr. 9307, s.1.
Refik Şevket Bey, "203. Maddeye Zeyl 2", Hakimiyet-i Milliye, 2 Şubat 1923, Nr: 729, s.2.
Refik Şevket Bey, "203. Maddeye Zeyl 3", Hakimiyet-i Milliye, 5 Şubat 1923, Nr: 731, s.2.
Refik Şevket Bey, "203. Maddeye Zeyl 4", Hakimiyet-i Milliye, 6 Şubat 1923, Nr: 732, s.2.
Refik Şevket Bey, "203. Maddeye Zeyl 5", Hakimiyet-i Milliye, 7 Şubat 1923, Nr: 733, s.3.
Refik Şevket Bey, "203. Maddeye Zeyl", Hakimiyet-i Milliye, 1 Şubat 1923, Nr: 728, s.2.
Resimli Kitap, C. 6, S. 35, Aralık 1909, s.914-934.
Yusuf Ziya, "Artık Kanun Hakimdir", Tan, 15 Şubat 1923, S. 24, s.3.
Araştırma ve İnceleme Eserleri
AVCI, Mustafa, "Türk Ceza Kanunu, TCK Tasarıları ve Özellikle 2004 TCK Tasarısı"nın Genel Olarak Değerlendirilmesi", Türk Ceza Kanunu Reformu, İkinci Kitap, Makaleler, Görüşler, Raporlar, Ed. Teoman Ergül, Ankara 2004, s. 199-232.
ÇAVDAR, Tevfik, Türkiye"nin Demokrasi Tarihi 1839-1950, İmge Kitabevi, 3. Baskı, Ankara 2004.
DEMİREL, Ahmet, Birinci Meclis"te Muhalefet, İletişim yay., 2. Baskı, İstanbul 1995.
GÖZLER, Kemal, Türk Anayasaları, Ekin Kitabevi Yay., Bursa 1999.
GÜNEŞ, İhsan, Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi"nin Düşünsel Yapısı, Anadolu Üniversitesi yay., Eskişehir 1985.
KAYA KILIÇ, Selda, "Kanûn-i Esasinin İlanından Sonra Vilayetlerden Gönderilen Teşekkürnameler", Ankara Üniversitesi DTCF Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 18, S. 29, 1996, s.137-153.
KOCAOĞLU, A.Mehmet - S.Sinan Kocaoğlu, "İnsan Hak ve Özgürlüklerinin Uluslararası Korunması", Ankara Barosu Dergisi, Yıl 65, S. 3, 2007-Yaz, s. 105- 128.
MUMCUOĞLU, Maksut, "İnsan Hakları Alanındaki Gelişmeler", Cumhuriyetin Kuruluşundan Bugüne Türk Hukukunun Seksen Yıllık Gelişimi, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yay., Ankara 2003, s.31-41.
ÖĞÜTÇÜ, Işık, Orhan Kemal"in Babası Abdülkadir Kemalî"nin Anıları, Epsilon yay., İstanbul 2005.
SANİOĞLU, Hilal, "Avrupa Birliği Hukukunda İnsan Hakları", Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 74, 2008, s.77-111.
ÜÇOK, Coşkun -Ahmet Mumcu - Gülnihal Bozkurt, Türk Hukuk Tarihi, 9. Baskı, Savaş Yayınları, Ankara 1999.