12 Mart Muhtırası: Vesayetin Pekişmesi ve Ara Rejim Süreci (12 Mart 1971-14 Ekim 1973)

Bu makale 12 Mart 1971 askeri muhtırasıyla başlayıp 14 Ekim 1973 genel seçimleriyle son bulan ara rejim dönemini incelemektedir. Makale muhtıranın ana sebebi olarak Ordu'nun istediği idarecileri işbaşına getirmek ve kendi reformlarını halka dayatmak amacıyla milli iradeyi bir tarafa bırakıp, ara yönetimi kurduğu tezini savunmaktadır.

Coup D'état of March 12th: The Rise of Military Tutelage and Interim Regime (12 March 1971-14 October 1973)

This article examines the interim regime period in Turkey between the March 12, 1971 military coup and the October 14, 1973 general elections. The article argues that the main cause of the military coup, which ignored people's will, was that the military aimed to fill key administrative positions with their like-minded men and impose the reforms they found suitable.

PDF

___

BCA, 30.18.1.2/252.41.11.
BCA, 30.11.1.0/357.35.6.
BCA, 30.11.1.0/393.42.1.
BCA, 30.18.1.2/264.26.12.
BCA, 30.18.1.2/264.26.13.
BCA, 30.18.1.2/266.33.13.
BCA, 30.11.1.0/393.41.20.
BCA, 30.18.1.2/286.62.6.
BCA, 30.18.1.2/295.19.6.
TC. Resmî Gazete, 12 Mart 1971, S. 13777.
TC Resmî Gazete, 27 Mart 1971, S. 13791.
TC Resmî Gazete, 12 Aralık 1971, S. 14040.
TC Resmî Gazete, 23 Mayıs 1972, S. 14194.
TC Resmî Gazete, 11 Nisan 1973, S. 14504.
TC Resmî Gazete, 16 Nisan 1973, S. 14509.
TC Resmî Gazete, 26 Ekim 1973, S. 14697.
TC Resmî Gazete, 31 Ekim 1973, S. 14698.
TBMM Tutanak Dergisi, Cilt: 12, Toplantı: 12, Tarih: 13.3.1973.
TBMM Tutanak Dergisi, Cilt: 12, Toplantı: 12, Tarih: 6.4.1973.
Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Dönem: 3, Cilt: 12, Toplantı: 2, Tarih: 26.3.1971.
Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Dönem: 3, Cilt: 12, Toplantı: 2, Tarih: 2.4.1971.
Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Dönem: 3, Cilt: 12, Toplantı: 2, Tarih: 5.4.1971.
Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Dönem: 3, Cilt: 19, Toplantı: 3, Tarih: 13.12.1971.
Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Dönem: 3, Cilt: 19, Toplantı. 3, Tarih: 22.12.1971.
Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Dönem: 3, Cilt: 24, Toplantı: 3, Tarih: 22.5.1972.
Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Dönem: 3, Cilt: 24, Toplantı: 3, Tarih: 29.5.1972.
Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Dönem: 3, Cilt: 24, Toplantı: 3, Tarih: 1.6.1972.
Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Dönem: 3, Cilt: 25, Toplantı: 3, Tarih: 5.6.1972.
Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Dönem: 3, Cilt: 36, Toplantı: 4, Tarih: 16.4.1973.
Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Dönem: 3, Cilt: 36, Toplantı: 4, Tarih: 20.4.1973.
Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Dönem: 3, Cilt: 36, Toplantı: 4, Tarih: 24.4.1973.
Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Dönem: 3, Cilt: 36, Toplantı: 4, Tarih: 26.4.1973.
Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi, Cilt: 64, Toplantı: 10, Tarih: 30.3.1971.
Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi, Cilt: 4, Toplantı: 11, Tarih: 30.5.1972.
Akşam
Cumhuriyet
Günaydın
Hürriyet
Milliyet
New York Times
Tercüman
12 Mart Sonrası Hükûmet Faaliyetleri (12 Mart 1971-12 Mart 1973), Başbakanlık Basımevi, Ankara 1973.
AHMAD, Feroz, Bir Kimlik Peşinde Türkiye, 2. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2007.
AHMAD, Feroz, Demokrasi Sürecinde Türkiye (1945-1980), 3. Baskı, Hil Yayınları, İstanbul 2007.
AKAR, Rıdvan-Can Dündar, Ecevit ve Gizli Arşivi, 2. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara 2008.
AKIN, Rıdvan, Gazi'den Günümüze Cumhurbaşkanlığı 1923-2007, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2009.
ALTUĞ, Kurtul, 27 Mayıs'tan 12 Mart'a, Koza Yayınları, İstanbul 1976.
ALTUĞ, Kurtul, 12 Mart ve Nihat Erim Olayı, Yenigün Yayınları, İstanbul 1973.
ARCAYÜREK, Cüneyt, Çankaya'ya Giden Yol 1971-1973, (Cüneyt Arcayürek Açıklıyor- 6), Bilgi Yayınevi, Ankara 1985.
BAKŞIK, Şeref, CHP İle Bir Ömür, Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık, İstanbul 2009.
Başbakanlık O ve M Daire Başkanlığı, Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetleri (1960-1978), II. Cilt, Başbakanlık Basımevi, Ankara 1978.
Başbakanlık Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin Kuruluşundan Günümüze Hükûmetler, Ankara 1998.
BATUR, Muhsin, Anılar ve Görüşler (Üç Dönemin Perde Arkası), Milliyet Yayınları, İstanbul 1985.
BİRAND, M. Ali, Can Dündar ve Bülent Çaplı, 12 Mart: İhtilalin Pençesinde Demokrasi, 9. Baskı, İmge Kitabevi, İstanbul 2008.
CEM, İsmail, 12 Mart, 1. Cilt (Yazılar), Cem Yayınevi, İstanbul 1973.
CEM, İsmail, Tarih Açısından 12 Mart, Cilt 2, Cem Yayınevi, İstanbul 1977.
ÇAVDAR, Tevfik, Türkiye'nin Demokrasi Tarihi: 1950'den Günümüze, 4. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara 2008.
DONAT, Yavuz, Cumhuriyetin Kara Kutusu Süleyman Demirel Anlatıyor, Merkez Kitapçılık, İstanbul 2005.
ERİM, Nihat, Günlükler (1925-1979), Cilt II, Haz: Ahmet Demirel, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2005.
HEPER, Metin, İsmet İnönü, Çev: Sermet Yalçın, Türkiye iş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2008.
İNÖNÜ, İsmet, Defterler (1919-1973), Cilt II, 3. Baskı, Haz: Ahmet Demirel, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2008.
KEMAL, Mehmet, 12 Mart, Öfkeli Generaller ve İşkence, Soyut Yayınları, İstanbul 1974.
KOÇAŞ, Sadi, 12 Mart Anıları, CEM-MAY Dağıtım, İstanbul 1978.
MARAŞLI, Erol, Balans Ayarları: Cumhuriyet Döneminde Askeri Muhtıralar, Metropol Yayınları, İstanbul 2008.
ÖNGİDER, Seyfi, Çankaya'nın Bütün Adamları, 3. Baskı, Aykırı Yayıncılık, İstanbul 2006.
ÖZBUDUN, Ergun, Çağdaş Türk Politikası: Demokratik Pekişmenin Önündeki Engeller, 2. Baskı, Çev: Ali Resul Usul, Doğan Kitap, İstanbul 2007.
ÖZDEMİR, Hikmet, "Siyasal Tarih (1960-1980)", Türkiye Tarihi 4: Çağdaş Türkiye (1908-1980), 10. Baskı, Yay. Yön: Sina Akşin, Cem Yayınevi, İstanbul 2008, s. 227-292.
SOYSAL, Mümtaz, 100 Soruda Anayasanın Anlamı, 11. Baskı, Gerçek Yayınevi, İstanbul 1997.
TEKİL, Füruzan, Türk Demokrasisi İçinde Süleyman Demirel, Göktürk Yayınları, İstanbul 1976.
TOKER, Metin, Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları: İnönü'nün Son Başbakanlığı, 1961- 1965, 2. Basım, Bilgi Yayınları, İstanbul 1992.
TOKER, Metin, Not Defterinden (1973 Seçimlerinden 12 Eylüle), Milliyet Yayınları, İstanbul 1981.
TUNÇAY, Mete (Vd.), Cumhuriyet Ansiklopedisi 1923-2000, Cilt 3/1961-1980, 5. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2005.
TURAN, Ahmet, Darbe Arası Türkiye: 27 Mayıs-12 Mart-12 Eylül Anılar, Gözlemler, Tanıklıklar, Resital Yayınları, İstanbul 2007.
TÜİK, İstatistik Göstergeler 1923-2011, Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara 2011.
ZÜRCHER, Erik Jan, Modernleşen Türkiye'nin Tarihi, 23. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2009.
Bedii Faik'in 26.06.2012 Tarihli Dinleme Tutanağı, TBMM Tutanak Hizmetleri Başkanlığı [Saat: 11.30-13.15], Türkiye Büyük Millet Meclisi Darbe ve Muhtıraları Araştırma Komisyonu Raporu, 2012, s. 386.
Prof. Dr. Mete Tunçay'ın 11.10.2012 Tarihli Dinleme Tutanağı, TBMM Tutanak Hizmetleri Başkanlığı [Saat: 11.42-13.00], Türkiye Büyük Millet Meclisi Darbe ve Muhtıraları Araştırma Komisyonu Raporu, 2012, s. 417.
Rasim Cinisli'nin 11.10.2012 Tarihli Dinleme Tutanağı, TBMM Tutanak Hizmetleri Başkanlığı [Saat: 18.02-19.05], Türkiye Büyük Millet Meclisi Darbe ve Muhtıraları Araştırma Komisyonu Raporu, 2012, s. 418.
Süleyman Demirel'in 07.06.2012 Tarihli Dinleme Tutanağı, TBMM Tutanak Hizmetleri Başkanlığı [Saat: 14.45-18.55], Türkiye Büyük Millet Meclisi Darbe ve Muhtıraları Araştırma Komisyonu Raporu, 2012, s. 464-465.