Nilay Bektaş Akpınar, MERVE AŞKIN CERAN, ŞADİYE ŞAFAK, BİROL ÖZKALP

Hemodiyalız hastalarının öz yeterlilik durumu, bakım gereksinimi ve günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirebilme düzeyleri

Giriş: KBY’de uygulanan hemodiyaliz tedavisi sekonder sorunlara yol açabilen, kişilerin yaşam kalitelerini azaltan, bireyleri psiko-sosyal yönden etkileyebilmektedir. Bu nedenle hemodiyaliz hastalarının öz-bakım, öz-yeterlilik durumlarının sorgulanabilmesi ve hastaların bu yönde desteklenmesi hemşirelik açısından önemlidir Amaç: Bu araştırma hemodiyaliz hastalarının hastalığa karşı öz yeterlilik durumunu ve günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirebilme düzeylerini belirlemek ve bakım gereksinimlerini saptamak amacıyla yapılmıştır. Yöntem: Tanımlayıcı nitelikte olan bu çalışma bir numune ve bir eğitim araştırma hastanesinde Temmuz -Aralık 2016 tarihleri arasında, bu merkezlere hemodiyaliz tedavisi için başvuran 140 hasta alınarak yapılmıştır. Veriler ‘Sosyo-Demografik Özellikler Veri Toplama Formu ve Genel Öz Yeterlilik Ölçeği (GÖYÖ) ile toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde frekans, yüzde, ortalama ve standart sapma, One-Sample Kolmogorov-Smirnow test, student t testi, oneway anova, Kruskal Wallis ve Mann-Whitney U testi kullanılmıştır.Bulgular: Çalışma kapsamına alınan bireylerin %69,2’sinin erkek ve ilk teşhisin ortalama 6,4 yıl önce konulduğu saptanmıştır. Hastalık ve tedavisi nedeniyle araştırma kapsamına alınan bireylerin %34,3’nün çalışma hayatına devam edemedikleri, %64’nün günlük banyo, giyinme, ev işleri gibi aktivitelerini yerine getirmekte zorlandıkları belirlenmiştir. Hastaların öz yeterlilik düzeyini; çalışma durumu, gelir düzeyi, tanının konulma zamanı, fiziksel durumları etkilerken (p<0,05), medeni durum ve eğitim düzeyi etkilememiştir (p>0,05). Çalışma kapsamına alınan hastaların genel öz yeterlilik puan ortalamaları düşük bulunmuştur. Sonuç: Hemodiyaliz işlemi bireylerin öz yeterliliklerini ve gya gerçekleştirebilme düzeylerini etkileyerek bireylerin bakım gereksinimlerini artırmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Bakım, günlük yaşam aktiviteleri, hemodiyaliz, hemşirelik

PDF

___

Akdemir N, Birol L. İç Hastalıkları Ve Hemşirelik Bakımı. 3. Baskı. Ankara: Geliştirilmiş Baskı; 2011.
Akgöz N, Arslan S. Hemodiyaliz Tedavisi Alan Hastalarda Yaşanan Semptomların İncelenmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2017; 12(1): 20-28.
Akyol AD. Hemodiyaliz Hastalarında Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2016; 11(1): 17-33.
Alemdar H, Pakyüz SÇ. Hemodiyaliz Hastalarında Öz Bakım Gücünün Yaşam Kalitesine Etkisinin Değerlendirilmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2015. 19-30
Atashpeikar S, Jalilazar T, Heidarzadeh M. HSelf Care Abilitiy İn Hemodialysis Patients. J Caring Sci 2012; 1 (1):31-35
Bandura A. Self-Effi Cacy: Toward A Unifying Theory Of Behavioral Change. Psychological Review 1977; 84(2):191–215
Bağ E, Mollaoğlu M. Hemodiyaliz Uygulanan Hastalarda Özbakım Gücü ve Öz Yeterliliğin Değerlendirilmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2010,7(1-2):31-38
Başarır S, Pakyüz-Çınar S. Hemodiyaliz Hastalarının Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarının Değerlendirilmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2015; 1 : 19-31.
Boothby MRK, Salmon P. Öz Yeterlilik Ve Hemodiyaliz Tedavisi: Nitel Ve Nicel Bir Yaklaşım. Türk Psikiyatri Dergisi 2013; 24(2): 84-93.
Cimili C. Hemodiyalizin Psikiyatrik Yönleri. Türk Nefroloji Diyaliz, Transpalantasyon Dergisi 1994; 3(3): 88-92
Durna Z (ED) 2012. Kronik hastalıklar ve bakım. Nobel Tıp Kitapevleri. Kronik Böbrek Yetersizliği ve Bakım Kaçar G. S: 381
Kauric-Klein Z, Peters RM, Yarandi HN. Self-Efficacy And Blood Pressure Self-Care Behaviors İn Patients On Chronic Hemodialysis. Western Journal Of Nursing Research 2017; 39(7): 886-905.
Kıyak E, Ergüney S. Hemodiyaliz Hastalarının Öz Bakım Gücünün Değerlendirilmesi. Journal Of Anatolia Nursing and Health Sciences 2002; 5(1):38–44Kurbun H, Akten İM. Hemodiyaliz Hastalarında Öz-Bakım Gücü ve Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesi. Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi 2018; 27 (3): 277-287
Meriç M, Oflaz f. Hemodiyaliz Hastası Olan Bir Eşle Yaşamak: Eşlerin Yaşamlarındaki Gelgitler. Journal of Psychiatric Nursing 2013;4(1):21-26
Mollaoğlu M, Bağ E. Hemodiyaliz Uygulanan Hastalarda Öz Yeterlilik ve Etkileyen Faktörler. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi 2009; 72: 37-42
Mollaoğlu M. Diyaliz Hastalarında Yeti Yitimi, Günlük Yaşam Aktiviteleri Ve Öz Yeterlilik Durumu. TAF Preventive Medine Bulletin 2011; 10(2), 181-186.
Mollaoğlu M, Kayataş M. Disability İs Associated With Nonadherence To Diet And Fluid Restrictions İn End-Stage Renal Disease Patients Undergoing Maintenance
Hemodialysis. International Urology and Nephrology 2015; 47(11): 1863-1870
Muz G, Eğlence R. Hemodiyaliz Uygulanan Hastalarda Öz Bakım Gücü Ve Öz Yeterliliğin Değerlendirilmesi. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi 2013; 2: 15-21Özçetin A, Bicik Bahçebaşı Z, Bahçebaşı T ve Ark. Diyaliz Uygulanan Hastalarda Yaşam Kalitesi Ve Psikiyatrik Belirti Dağılımı. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2009; 10:142-150
Süleymanlar G, Utaş C, Arinsoy T ve Ark. A Population-Based Survey Of Chronic Renal Disease In Turkey. The Credit Study. Nephrology Dialysis Transplantation 2011; 26(6): 1862-1871.
Turgay G, Tutal E, Sezer S. Hemodiyaliz Hastalarının Günlük Yaşam Aktiviteleri, Yeti Yitimi, Depresyon ve Komorbidite Yönünden Değerlendirilmesi. Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi 2017; 26 (3): 311-316
T.C Sağlık Bakanlığı. Türkiye böbrek hastalıkları önleme ve kontrol programı 2014-2017. Erişim Tarihi: 10.01.2019 http://www.nefroloji.org.tr/pdf/Turkiye_Bobrek_Hastaliklari_Onleme_ve_Kontrol_Programi.pdf
Velioğlu P. 1999. Hemşirelikte kavram ve kuramlar. Alaş Ofset. İstanbul
Yeşilbalkan Ö, Karadakovan A, Ünal B. Periton Diyalizi Hastalarının Genel Öz Yeterlilikleri. Nefroloji Hemşireliği 2005; 14(2): 39-44.
Yıldırım F. Genel Öz Yeterlilik Ölçeği Türkçe Formunun Geçerlilik Ve Güvenilirlik Çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi 2010;21(4):301-8
Yun KS, Choi JY.Effects Of Dietary Program Based On Self-Efficacy Theory On Dietary Adherence, Physical İndices And Quality Of Life For Hemodialysis Patients. Journal of Korean Academy of Nursing 2016; 46(4): 598-609.
Yurtsever S, Bedük T. Hemodiyaliz Uygulanan Bireylerde Yorgunluğun Değerlendirilmesi. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi 2003; 8(2): 3-10)