XVII. YÜZYILIN SON YILLARINA AİT BİR ŞER’İYYE SİCİLİNE GÖRE RUSÇUK’TA SOSYAL HAYAT
Osmanlı dönemi şer’i mahkemelerde görülen davaların tutulduğu defter demek olan ve “kadı defteri, şer’i defter, defter, defatir-i şer’iyye, şer’iyye sicili” şeklinde kullanımları bulunan belge türü, diğer birçok tarihi konu türlerini olduğu gibi içerdiği dönemin sosyal hayatını aydınlatma adına da önemli ve gerekli kaynakların başında gelmektedir. Bu defterlerden biri olan ve günümüzde Bulgaristan’da bulunan Rusçuk bölgesine ait, XVII. yüzyılının son çeyreğini kapsayan R3 numaralı kadı defterinin verileri ışığında hazırlanan bu çalışmada, söz konusu bölge halkının sosyal hayatı incelenmektedir. Bölgede işlenen cinayet, yaralama, ırza geçme gibi suçlar; aile hukukunun kapsamındaki boşanma, vasi tayini, tereke ve miras gibi kayıtların yanında satım akdi, köleler ile ilgili hüccetler ilgili kadı defterinde bulunmaktadır. Ayrıca II. Viyana Kuşatmasının reayayı ve devlet görevlilerini nasıl etkilediği merkezden (İstanbul: payitaht) gelen emir ve ferman ile buyruldulardan elde edilen bilgiler ışığında araştırılmıştır. Bu bağlamda bölgede yaşayan reayanın kendi aralarındaki, merkezi hükümet ve bu merkezi temsil görevi olan hükümet yetkililerin ilişkilerinde de savaş psikolojinin topluma sirayet ettiği gözlenmiştir. Böylelikle son zamanlarda yaygın olan yerel tarih araştırmalarına katkı sunulması hedeflenmiştir.
Anahtar Kelimeler:
Mahkeme, kadı defteri, Rusçuk, sosyal hayat
___
- R3 Numaralı Rusçuk Şer’iyye Sicili, Cyril ve Methodius Kütüphânesi Şark Kolleksiyonu, Bulgaristan’ın Milli Kütüphânesi
- Akgündüz Ahmet; Cin, Halil, Türk Hukuk Tarihi, Selçuk Üniversitesi yayınları, yayın no: 58, Konya 1995.
- Başbakanlık Osmanlı Arşiv Rehberi, https://www.devletarsivleri.gov.tr/varliklar/dosyalar/eskisiteden/yayinlar/osmanli-arsivi-yayinlar/BA%C5% 9EBAKANLIK%20OSMANLI%20AR%C5%9E%C4%B0V%20REHBER%C4%B0.pdf
- Babinger, Franz, “Rusçuk”, İslâm Ansiklopedisi (MEB), Cilt: 9, Ankara 1997, ss. 784-787.
- Bakırjieva, Teodora. Ve Yordanov, Simenov, .Rusçuk ve Bölgesinin (2 ve 19. Yy) Tarihine İlişkin Seçilmiş Kaynaklar, İzvori Kaynak Kütüphânesi, Cilt: 1, Rusçuk 1999.
- Çelebi, Evliya, Evliya Çelebi Seyahatnamesi 3. Kitap, hazırlayanlar: Dağlı, Y. Ve Kahraman S. A. Topkapı Sarayı Kütüphânesi Bağdat 305 No’lu Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2006.
- Doykov, Vasil. G, Rusçuk: Ekonomik ve Coğrafik Karakteristik, Devlet Yayını, Sofya 1959.
- Engin, Nihat, Osmanlı Devleti’nde Kölelik, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, no: 158, İstanbul 1998.
- Ertaş, Mehmet. Yaşar, “Osmanlı Devleti’nde Sefer Organizasyonu”, Osmanlı, 6, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, ss.590-597
- Ertaş, Mehmet. Yaşar, Sultanın Ordusu, Yeditepe Yayınevi, no: 55, İstanbul 2007.
- Fendoğlu, Hasan. Tahsin, İslâm ve Osmanlı Hukuknda Kölelik ve Cariyelik: Kamu Hukuku Açısından Mukayeseli Bir İnceleme, Umut Matbaacılık, İstanbul 1996.Faroqhi, Suraiya, Orta Halli Osmanlılar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, no:1795, İstanbul 2009.
- İvanova, Simenov, Aydınlanma: 17. ve 18. Yy. Ruse Belediyesi Öncesi Döneme Doğru, Ulusal Kütüphâne ‘Kiril ve Metody’, Rusçuk ?.
- Kiel, Michael, “Rusçuk”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, cilt: 35, İstanbul 1988, ss. 246-250.
- Mumcu Ahmet, Üçok Coşkun, Türk Hukuk Tarihi, yayın no: 18, Savaş yay., Ankara 1995.
- Pamuk, Bilgehan, “Zor Yılların Başlaması”, Osmanlı Tarihi El Kitabı, Grafiker Yayınları, yayın no: 73, Ankara 2012, ss. 279-344.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2018
- Yayıncı: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi