ESKİ TÜRK TARİHÇİLİĞİNİN ÖTEKİSİ: KIRGIZLAR
Kırgız Kağanlığı tarihi eski Türk tarihçiliğinde en az çalışılan konulardan biri olmuştur. Ancak Kırgız Kağanlığının iyi bir şekilde anlaşılması hem Kırgız tarihinin bütünüyle anlaşılması hem de Orta Asya Türk tarihinin bütünü açısından önemlidir. Sovyet Rusya’nın dağılmasından sonra Orta Asya Türk Halklarına ilgi yeniden artmış ve çalışma yapma bakımından kısıtlamalar da bir ölçüde azalmıştır. Bu nedenle hem Türkiye’de hem de Dünya’da Orta Asya Türk tarihi ile ilişkili olduğu ölçüde Kırgız tarihinden bahsedilmiştir. Kırgız tarihi içerisinde ise Kırgız Kağanlığı önemli bir yer tutar. Bunun nedenlerinden biri Kırgız Kağanlığının, Kırgızların o döneme kadar kurmuş olduğu en güçlü devletlerden biri olmasıdır. Ayrıca Kırgızların daha fazla tanınmasını da sağlamıştır. Ancak çok çeşitli sebeplerle eski Türk tarihi eserlerinde diğer devletler kadar ilgi çekmemiştir. 18.yüzyıldaki ırkî olmayan barbar-medeni anlatısı, 19.yüzyılda emperyalist politikalar, Afyon Savaşları, Ticari çekişmeler gibi etkenler ile değişmiş ve ırkî vasıflara yapılan vurgular artmıştır. Doğal olarak bu hususlar Türkiye’deki tarihçiliği etkilemiştir. Hunlar, Avarlar gibi bozkır devletlerine karşı olan önyargı, Cumhuriyet döneminde tarihin köklülüğünü ortaya çıkarma çabası ile yok olsa da medeniyet konusundaki önyargı devam etmiştir. Ötüken’i ele geçiren, yerleşik, medeni ve güçlü bir devleti temsil eden Uygur Devleti’nin başkentini yıkarak devlete son veren Kırgızlar ve Kırgız Hanlığı bu kaygıların neticesinde ortaya çıkan anlatıdan etkilenmiştir. Cumhuriyet döneminin başlarından bu yana yazılan eski Türk tarihi eserleri incelendiğinde bu durum görülebilir. Çalışmada Kırgızlara karşı olan olumsuz bakış açısı, Cumhuriyet dönemi eski Türk tarihi eserlerinden örneklerle ortaya konulacaktır.
Anahtar Kelimeler:
Kırgız Hanlığı, Eski Türk Tarihi, Orta Asya, Tarih Yazımı, Kırgızlar
___
- Akbaba, Yusuf, Türkiye’de Eski Türk Tarihçiliği, Yazıgen Yay., İstanbul 2018.
- Atsız, Hüseyin Nihal, Türk Tarihi Üzerinde Toplamalar, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2014.
- Avcıoğlu, Doğan, Türklerin Tarihi Birinci Kitap, Tekin Yay., İstanbul 1978.
- Avcıoğlu, Doğan, Türklerin Tarihi İkinci Kitap, Tekin Yay., İstanbul 1978.
- Divitçioğlu, Sencer, Kök Türkler Kut Küç ve Ülüg, Ada Yay., İstanbul 1987.
- Said, Edward, Orientalism, Vintage Books, New York 1979.
- Gobineau, Arthur De The Inequality of Human Races, William Heineman, Londra 1915.
- Gökalp, Ziya Türk Medeniyeti Tarihi, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1925.
- Güngör, Erol, Tarihte Türkler, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1990.
- Mah, Harold, “German Historical Thought in the Age of Herder, Kant, and Hegel”, A Companion to Western Historical Thought, Blackwell, Massachusetts 2002.
- Liebersohn, Harry, “German Historical Writing from Ranke to Weber: The Primacy of Politics”, A Companion to Western Historical Thought, Blackwell, Massachusetts 2002.
- Rodgers, James Alan, “Darwinism and Social Darwinism”, Journal of History Ideas, C. 33, S. 2, 1972, ss. 265-280.Kafesoğlu, İbrahim, Türk Millî Kültürü, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara 1977.
- Köprülü, Mehmed Fuad, Türkiye Tarihi: Anadolu İstilasına Kadar Türkler, Kanaat Kitabhanesi, İstanbul 1923.
- Ranke, Leopold von, Theory and Practice of History, Routledge, Londra 2011.
- Mustafa Celaleddin Paşa, Eski ve Modern Türkler, Kaynak Yay., İstanbul 2014.
- Âsım, Necib, Orhun Abideleri, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1340 [1921].
- Ögel, Bahaeddin, İslamiyet’ten Önce Türk Kültür Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1962.
- Öztuna, Yılmaz, Başlangıcından Zamanımıza Kadar Türkiye Tarihi I, Hayat Yay., İstanbul 1963.
- Kitson, Peter J., Romantic Literature Race and Colonial Encounter, Palgrave Macmillan, New York 2007.
- Özbaran, Salih, Tarih Tarihçi ve Toplum Tarihin Çağrışımı Doğası Tarihçilik ve Tarih Öğretimi Üstüne Düşünceler, Yakın yay., İzmir, 2015.
- Taşağıl, Ahmet, Kök Tengri’nin Çocukları, Bilge Kültür Sanat, İstanbul, 2015.
- Turan, Osman, Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi I, Turan Neşriyat Yurdu, İstanbul 1969.
- Türk Tarihinin Ana Hatları (kolektif), Devlet Matbaası, İstanbul 1930.
- Freitag, Ulrike, “The Critique of Orientalism”, Companion to Historiography, Routledge, Londra 1997.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2018
- Yayıncı: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi