Asmai’nin Eleştirel Tutumunda Yeni Bir Hiyerarşi Arayışı: Fuhûletü’ş-Şu‘arâ’da Fahl Dışında Kalan Şair Kategorileri

Klasik Arap edebiyatına dair kritik etkinliğinin icrasını kayıt altına alan numunelerden biri, Asmaî ve öğrencisi Ebû Hâtim es-Sicistânî’nin şairlere ilişkin diyaloglarını içeren Fuhûletü’ş-şu‘arâ’ adlı eserdir. Asmaî’nin edebî birikiminin bir yansıması olarak karşımıza çıkan bu diyaloglar, onun şairleri eleştirel bir zeminde değerlendirdiğine dair ipuçlarıyla doludur. Ancak mezkûr diyaloglar, belirli bir sistematik dahilinde ilerlemediğinden böyle bir eleştiri faaliyetinin şairleri sınıflandırmada belirli bir hiyerarşiyi doğurduğunu gözlemlemek güçleşmektedir. Bu nedenle günümüzde yapılan çalışmalarda Asmaî’nin Fuhûletü’ş-şu‘arâ’sı ekseninde şairlerin fuhûl ve fuhûl olmayan şeklinde iki temel kategoriye ayırıldığına yönelik yaygın bir kanaat hâkim olmuştur. Bu çalışmamızda, anılan yaygın kanaatin aksine Asmaî’nin, fahl kavramının merkezde yer aldığı bir eleştiri dairesi içerisinde şairleri hiyerarşik bir konumlandırmaya tabi tuttuğu iddiası üzerinde duracağız. Bu bağlamda sosyal bilimler araştırma yöntemlerinden nitel araştırma yönteminin içerik ve betimsel analiz araçlarını işletip Fuhûletü’ş-şu‘arâ’daki diyaloglar ekseninde, Arap edebî eleştirisinde bir şair hiyerarşisi inşa edilip edilmediğini analiz edeceğiz.

Anahtar Kelimeler:

Arap Dili ve Belâgati, Asmai, Fuhûletü’ş-Şu‘arâ, Fahl, Hiyerarşi

Seeking a New Hierarchy in Asmai's Critical Attitude: Poet Categories Excluded from Fahl in Fuhulat al-Shuara

One of the samples recording the performance of a critical activity on classical Arabic literature is Fuḥūlat al-Shuʿarā, which contains the dialogues of al-Aṣmaʿī and Abu Hatim al-Sijistani about poets. These dialogues are full of clues about a criticism activity. However, since the dialogues do not progress in a certain systematic way, it is difficult to observe whether the criticism activity based on al-Aṣmaʿī’s deep literary knowledge created a specific hierarchy in classifying poets or not. For this reason, in today’s studies, there is a common opinion that poets are divided into two main categories, champion (faḥl) or not, in Fuḥūlat al-Shuʿarā. Unlike this case, in this study, we will focus on Asmai’s classification that subjected the poets to a hierarchical positioning within a circle of criticism in which the concept of fahl is at the center. Accordingly, we mainly analyze whether a hierarchy of poets had been built in Fuḥūlat al-Shuʿarā.

Keywords:

Arabic Language and Rhetoric, al-Aṣmaʿī, Fuḥūlat al-Shuʿarā, Faḥl, Hierarchy.,

PDF

___

Asmaî, Ebû Saîd Abdülmelik b. Kureyb. el-Asmaiyyât. thk. Muhammed Nebîl Tarîfî. Beyrut: Dâru Sâdır, 2002.
Asmaî, Ebû Sa’îd. Fuhûletü’ş-şu’arâ. thk. Ch. Torrey. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-cedîd, 1980.
Asmaî, Ebû Sa’îd. Fuhûletü’ş-Şu’arâ’. thk. Muhammed Abdülmun’im el-Hafâcî. Kâhire: Dârü’l-kalem li’t-türâs, t.y.
Cevherî, İsmâil b. Hammâd. es-Sıhâh. 6 Cilt. Beyrut: Dârû’l-’ilm li’l-melâyîn, 1990.
Cumahî, İbn Sellâm. Tabakâtu Fuhûli’ş-Şu’arâ’. thk. Mahmûd Muhammed Şakir. 2 Cilt. Cidde: Matbaatü’l-Medenî, t.y.
Cübbâî, Nâsır Tevfîk. el-Asmaî Nâkidü’ş-Şi’r. Abu Dabi: Dârü’l-kütübi’l-vataniyye, 2009
Dîneverî, İbn Kuteybe. eş-Şi‘r ve’ş-Şu‘arâ’. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 2 Cilt. Kâhire: Dârü’l-me’ârif, 1982.
Ebû Nâcî, Mahmûd Hasan. Şu’arâu’l-Arabi’l-Fursân fî’l-Câhiliyyeti ve Sadri’l-İslâm. Dımaşk: Müessesetü ulûmi’l-Kur’ân, 1984.
Ersönmez, Hüseyin. “Hicrî İkinci Asır Şairlerinin Şiirleriyle İstişhâd (Beşşâr b. Bürd Örneği)”. Hicri İkinci Asırda İslâmî İlimler. 5/240-259. Ankara: İksad Uluslararası Yayınevi, 2022.
Güler, İsmail. “Asmai’nin Şiir Eleştirisinde Fuhûle Kavramı”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi LII/2 (2011), 129-136.
Huleyf, Yusuf. eş-Şu’arâu’s-Sa’âlîk fî ’Asri’l-Câhilî. Kâhire: Dârü’l-me’ârif, 3. Basım, 1966.
Makdisî, Ziyâüddîn. el-Müntekâ min Ahbâri’l-’Asmaî’. thk. ’İzzüddîn et-Tenûhî. Dımaşk, 1936.
Matlûb, Ahmed. Mu’cemu’l-Mustalahâti’n-Nakdi’l-’Arabiyyi’l-Kadîm. Beyrut: Mektebetü Lübnân, 2001.
Merzübânî, Ebû Ubeydillâh Muhammed b. İmrân b. Mûsâ b. Saîd. el-Müveşşah fî Meâhizi’l-’Ulemâ ’ale’ş-Şu’arâ. thk. Muhammed Hüseyn Şemsüddîn. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-’ilmiyye, 1995.
Râzî, Abdulkâdir. Muhtâru’s-Sıhâh. Beyrut: Dârü’l-ma’rife, 5. Basım, 2012.
Seller, Yusuf. “İbn Sellâm el-Cumahî’nin Arap Edebi Eleştirisine Katkısı: Tabakât Özelinde Bir Analiz”. İslam Tetkikleri Dergisi / Journal of Islamic Review 12/1 (30 Mart 2022), 127-155. https://doi.org/10.26650/iuitd.2022.1030746
Sicistânî, Ebû Hâtim - Asmaî’, Ebû Sa’îd. Su’âlâtu Ebî Hâtim es-Sicistânî li’l-’Asmaî ve Radduhu ’aleyhi Fuhûletü’ş-Şu’arâ. thk. Muhammed Avde Selâme Ebû Cürey. Kâhire: Mektebetü’s-sekâfeti’d-dîniyye, 1994.
Tülücü, Süleyman. “Ükayşir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/284-285. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
Zevzenî, Ḥüseyn b. Aḥmed vd. Yedi Askı, Arap Edebiyatının Harikaları: el-Mu’allakatu’s-Seb’. çev. Nurettin Ceviz vd. Ankara: Ankara Okulu, 2. Basım, 2010.
TDV İslam Ansiklopedisi. “MÜVELLEDÛN - TDV İslâm Ansiklopedisi”. Erişim 28 Nisan 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/muvelledun--arap-edebiyati