KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE YAZI VE KİTAP SANATLARI ÇERÇEVESİNDE KALEME BAKIŞ “ÖNCE SÖZ VARDI SONRA KALEM”

Medeniyet yolunu açan yazı, kalemin kullanılması ve kâğıdın keşfiyle birlikte önemli bir aşamaya geçmiştir. Başlangıçta sadece söz varken sonra yazı ortaya çıkar, kalem ve kâğıt ise yazının dünyanın her yerine yayılmasını sağlar. Kur’an-ı Kerim’de üzerine yemin edilmiş ve adına bir sure indirilmiş olması, dünya yaratılmadan evvel kalemin var oluşu, İslam edebiyatlarında kaleme özel önem verilmesine yol açmıştır. Kalem, İslamiyet’te bilim ile kitaba ve mushaf istinsahına verilen kıymet doğrultusunda yazı ve kitap sanatları çerçevesinde de ayrı bir önem kazanır. Bu yüzden de klasik Türk şiiri incelendiğinde kalemin farklı özellikleriyle geniş ölçüde şiirin aynasına aksettiği görülmektedir. İslam hattının temel aracı olan kamış kalemin sazdan oluşan ağaç benzeri yapısı, şiirde zengin hayaller kurulmasına zemin hazırlamıştır. Bu araştırmada başlangıcından on altıncı yüzyılın sonuna kadar Türk şiirine kalemin daha çok hangi özellikleriyle yansıdığı incelenmiştir. Dünya yaratılmadan önce var olan kalem, kamış kalem ve şairlik kalemi. Şiirde nasıl var oldular, şiirin aynasına nasıl aksettiler? Klasik Türk şairi için kalem nasıl bir anlam ifade ediyordu? Şair için şiiri kâğıda aktaran kalemin önemi neydi? Böylelikle kaleme bakış açısının ne olduğu tespit edilmeye ve dönemin düşünce yapısına ışık tutulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

klasik Türk şiiri, yazı ve kitap sanatları, kalem, kamış

PDF

___

Ahmed Paşa, Ahmed Paşa Divanı, haz. Prof. Dr. Ali Nihat Tarlan, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1966.
Redhouse, Sir James. Turkish English Lexicon, Constantinople 1890.
Tekin, Şinasi. Eski Türklerde Yazı, Kağıt, Kitap, ve Kağıt Damgaları, Eren Yayıncılık, İstanbul 1993, s.12.
Tekin, Talat. Tarih Boyunca Türkçenin Yazımı, Simurg Kitapçılık, Ankara 1997, s.7.
Bâkî, Bâkî Dîvânı (Tenkitli Basım), haz. Dr. Sabahattin Küçük, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1994.
Faulman, Carl. Yazı Kitabı (Tüm Yerkürenin, Tüm Zamanların Yazı Göstergeleri ve Alfabeleri), çev. Itır Arda, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2001.
Fuzûlî, Türkçe Divan, haz. Prof. Dr. Kenan Akyüz, Süheyl Beken, Dr. Sedit Yükseli Dr. Müjgân Cumbur, İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1958.
Derman, M. Uğur. Türk Hat Sanatından Seçmeler, Atatürk Kültür Merkezi, İstanbul 2017, s. 30.
Mesîhî, Mesîhî Dîvânı, haz. Prof. Dr. Mine Mengi, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara, 1995.
Acar, Şinasi. Türk Hat Sanatı (Araç, Gereç ve Formlar)~Turkish Calligraphy (Materials, Tools and Forms), Antik A.Ş. Kültür Yayınları, İstanbul 1999, s. 45.
İbn Kesir, Hadislerle Kur’an-ı Kerîm Tefsiri, çev. Dr. Bekir Karlığa, Dr. Bedrettin Çetiner, Çağrı Yayınları, İstanbul 1984, c. 15, s. 8523.