Selçuklular , Beylikler ve Osmanlılar döneminde Kastamonu çevresinde Ahiler

Kastamonu, Selçuklular devrinde Bizans’a karşı yürütülen gaza faaliyetlerinde askerî-siyasi-kültürel açılardan “Uc” merkezi olarak öne çıkmış önemli bir Anadolu kentidir. Selçuklulara bağlı Çobanoğulları ve bu beyliğin halefi Candaroğulları zamanında şehirleşme, nüfus ve iktisadi yapı bakımından büyümesini sürdüren Kastamonu, XIV. yüzyılda Anadolu’nun büyük ve müreffeh kentlerinden biri haline gelmiştir. Bunda bilhassa Ahilerin bölgedeki şehir ve kasaba merkezleri ile ulaşım yolları üzerinde tesis ettikleri tekke-zâviyelerin büyük rolü olmuştur.Selçuklu ve Beylikler devrinde Sinop, Çankırı ve Bolu yöreleri de Kastamonu “Uc” merkezinin etkisi altında kalmıştır. Osmanlılar XIV. yüzyıl ortasında Bolu, Zonguldak yöresine, XV. yüzyılın ilk yarısında Çankırı vilayetine ve aynı yüzyılın ikinci yarısında Candaroğulları beyliği elindeki Kastamonu ve Sinop şehirlerine hakim olarak bugünkü Batı Karadeniz topraklarında siyasi birliği kesin olarak sağlamışlardır.Bu çalışmada, bahsi geçen dönemlerde Kastamonu ve çevresinde Ahilerin faaliyetleri, kurdukları zâviyeleri, bunların işleyişleri ve gelir kaynakları üzerinde durulmuş; Ahiliğin, bölgenin sosyo-kültürel yapısına katkısı ele alınmıştır.

The Ahis in Kastamonu in the Seljuk, the Beylik and the Ottoman periods

Kastamonu was an important Anatolian city as a frontier centre in the raids against Byzantium during the Seljuk period as it wasalso important in the military, political and cultural aspects. Kastamonu developed in urban life, population and economic structure during the period of Çobanoğulları, and its successor Candaroğulları under the Seljuk Empire and it became one of the big and prosperous cities of Anatolia in the 14th century. Especially the religious orders established in the cities, and suburb centres by the Mis on the trade routes in the area had an important role in this development. During the Seljuk and Beylik period, Sinop, Çankırı and Bolu areas Remained under the influence of Kastamonu "frontier" centre. The Ottomans provided the political unity firmly as the present Western Blacksea territory by dominating Bolu and Zonguldak in the middle of 14th century, Çankırı in the first half of the 15th century and Kastamonu and the Candaroğulları's Sinop in in the second half of the same century. The Ahi activities, the religious orders they have founded, their functioning and income sources in Kastamonu and its vicinity; the contribution of Mis to the socio-cultural structure of the area will be discussed in this study.

PDF

___

A .) ARŞİV KAYNAKLARI
Başbakanlık Osmanlı Arşivi Tapu-Tahrir Defteri (BOA. TD.), Nr. 23M.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi Tapu-Tahrir Defteri (BOA. TD.), Nr. 100.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA.) A.DVN. (Sadaret Divan Kalemi), Nr. 155/56; 114/ 53/2.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA.) C.BLD. (Cevdet Belediye), Nr. 60/2988.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA.) C.EV. (Cevdet Evkaf), Nr. 150/7499; 420/21275; 35/1748; 127/6326; 522/26373, 63/3106; 578/29180.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA.) EV.D. (Evkaf Defteri), Nr. 33982, 19538. Candaroğlu İsmail Bey b. İbrahim b. İsfendiyar, Vakfiye. Milli Ktp. 06 MK. Yz. A 5538.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı- Muallim Cevdet (İBK. MCO.), Nr. 117/3.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı- Muallim Cevdet (İBK. MCO.), Nr. 75.
Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi Vakfiye Defteri (VGMA. V.D.), Nr. 582, s.227, Sıra Nr. 157.
Vakıflar GenelMüdürlüğü Arşivi Vakfiye Defteri (VGMA. V.D.), Nr. 591, s. 12, Sıra Nr. 16.
Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi Vakfiye Defteri (VGMA. V.D.), Nr. 485, s.222, Sıra Nr. 261.
Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi Vakfiye Defteri (VGMA. V.D.), Nr. 207, s.52, Sıra Nr. 222.
B.)YAYINLANMIŞ KAYNAKLAR
BOA. TD. 438 / Nşr. 438 Numaralı Muhasebe-i Vilâyet-i Anadolu Defteri (937/1530) I—II. (1993-1994), Haz. Ahmet Özkılıç, Ali Coşkun ve Başk., Ankara: BDAGM Yay.
Ebû'l-Hayr-ı Rumî (1988-1990), Saltuknâme I, Haz. Ş. Haluk Akalın, Ankara: Kültür Ba¬kanlığı Yay.
C.)ARAŞTIRMA VE İNCELEME ESERLERİ
Acun Özgünler, Seden; Gürdal, Erol (2008), "Ahi Çelebi Camiinde Kullanılan Od Taşı¬nın Konservasyon Çalışmaları", Itüdergisi/a, Cilt:7, Sayi: 2, s.52-63.
Bayram, Mikâil (1991), Ahi Evren ve Ahi Teşkilatının Kuruluşu, Konya.
Bayram, Mikâil (1987), Bacıyân-ı Rûm, Konya.
Cahen, Claude (1986): "İlk Ahiler Hakkında", Çev. Mürsel Öztürk, Belleten, L/ 197, Ankara: TTK, s.591-601.
Cunbur, Müjgan (1989), "Kastamonu Tarihinde Ahiler ve Esnaf Kuruluşları", Türk Tari¬hinde ve Kültüründe Kastamonu, Tebliğler, Ankara, s.7-15.
Çağatay, Neşet (1997), Bir Türk Kurumu Olan Ahilik, 2. Baskı, Ankara: TTK Yay.
Çifci, Fazıl (1995), Kastamonu Camileri- Türbeleri ve Diğer Tarihi Eserler, Ankara: DİB. Yay.
Demir, Galip (2003), Osmanlı Devletinin Kuruluşu ve Ahilik, İstanbul: Ahi Kültürünü Araştırma ve Eğitim Vakfı Yay.
Erken, Veysi (2008): Bir Sivil Örgütlenme Modeli Ahilik, 4. Baskı, Ankara: Kırşehir Belediyesi Yayını.
Gülerman, Adnan- Sevda Taştekil (1993), Ahi Teşkilatının Türk Toplumunun Sosyal ve Ekonomik Yapısı Üzerindeki Etkileri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
İbn Battûta Seyahatnamesi (2004), Ebû Abdullah Muhammed İbn Battûta Tancî, Çeviri, İnceleme ve Notlar. A. Sait Aykut, C.I, 1. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayını.
İbn Batuta Seyahatnamesinden Seçmeler (2000), Haz. İsmet Parmaksızoğlu, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
Koksal, M. Fatih (2006), Ahi Evran ve Ahilik, Kırşehir: Kırşehir Valiliği Yayını.
Koksal, Mustafa (2007), Ahilik Kültürünün Dünü ve Bugünü, 3. Baskı, Kırşehir: Kırşehir Belediye Yayını.
Muallim Cevdet (2008), İslâm Fütüvveti ve Türk Ahiliği: İbn-i Battuta'ya Zeyl, Çev. Cezair Yarar, 1. Baskı, İstanbul: İşaret Yayınları.
Odabaşı, Zehra (2008), Bir Ahi Dostu: Franz Taeschner- Hayatı ve Eserler-, Ankara: A.E.Ü. Ahilik Kültürünü Araştırma Merkezi Yayını.
Sarıkaya, Mehmet Saffet (2002), XIII-XVI. Asırlardaki Anadolu'da Fütüvvetnamelere Göre Dinî İnanç Motifleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
Şeker, Mehmet (1993), İbn Battuta'ya Göre Anadolu'nun Sosyal-Kültürel ve İktisadi Hayatı ile Ahilik, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını.
Şeker, Mehmet (2006), Anadolu'nun Türkleşmesi ve Kültürel Hayatı, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Uysal, Abdullah (1982), Zanaatkarlar Kanunu (Kanun-nâme-i Ehl-i Hıref), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
Yakupoğlu, Cevdet (2005), "Çankırı'da Zaviyeler ve Ahi Zaviyeleri", Yaran Kültürü ve Çan¬kırı, Çankırı Valiliği II. Çankırı Kültürü Bilgi Şöleni Bildirileri, Çankırı, 17-18 Eylül 2004, Çankırı, s.218-232.
Yakupoğlu, Cevdet (2007), Kuzeybatı Anadolu'nun Sosyo-Ekonomik Tarihi, G.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
Yakupoğlu, Cevdet (2009), Kuzeybatı Anadolu'nun Sosyo-Ekonomik Tarihi (Kastamonu-Sinop - Çankırı-Bolu) XI11-XV. Yüzyıllar, 1. Baskı, Ankara: Gazi Kitabevi.
Yaman, Bahattin (2008), Osmanlı Saray Sanatkârları: 18. Yüzyılda Ehl-i Hıref, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Yurdakök, Murat (2003), "Ahî Çelebi (1431-1524) ve Çocuk Hekimliği", Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 46, s.249-250.