İslâm Hukukunda Mislî ve Kıyemî Mal Kavramları ve Hukukî Yansımaları

İslam hukuk terminolojisinde mislî ve kıyemî ayrımı, malın sınıflandırılması içerisinde yer alan pek çok hükmün anlaşılmasında önemli rol oynayan ve üzerinde durulması gereken kavramlardandır. Kıyemî mal, çarşı pazarda benzeri bulunmayan mallar için kullanılırken mislî mal ise tam aksi için kullanılmaktadır. Bu tasnif malların mütakavvim ve gayr-ı mütakavvim tasnifinde olduğu gibi, eşyanın telef edilmesi durumunda tazmin edilip edilmeyeceği, eğer tazmin edilecekse ne şekilde tazmin edileceğiyle ilgili bir tasniftir. Ayrıca bu kavramlardan yola çıkılarak yani malın mislî veya kıyemî vasfına bakılarak yapılan muamelenin helal veya haram olduğuna hükmedilebilir. Bununla birlikte bu tasnifler meselelerin anlatımında tekrara düşmeden kavramsal atıfla konunun daha kolay anlaşılmasına katkı sunmaktadır. Bu makalede kıyemî ve mislî kavramların etimolojik tahlili yapıldıktan sonra mislî malların kıyemiye dönüşmesinin veya tam aksinin mümkün olabileceğine ve bu dönüşümün hangi şekillerde ortaya çıkacağına değinilmiştir. Buna ek olarak kıyemî ve mislî malların Riba, Selem ve Karz akdine konu olup olmayacağı meselesi mezheplerin görüşleri dikkate alınarak mukayeseli bir şekilde ele alınmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Mislî, Kıyemî, Karz, Selem, Tazmin

Concepts of Mislī and Qıyamī Goods in Islamic Fiqh and their Juridical Reflections

In the terminology of Islamic Jurisprudence, the distinction between mislī and qıyamī is vital as these two are of the terms which play an important role in understanding many provisions in terms of classifying goods, so they deserve to be elaborated. While the term qıyamī is used for goods similar of which cannot be found around easily, the term mislī goods is used for the opposite. This classification is about whether the compensation for the goods will be made or not, in case of being destructed, and if they are to be compensated, in which way this is going to be, which is quite similar to the mutaqawwim and ghair-mutaqawwim classification. In addition, moving from these concepts, and by considering the mislī and qıyamī quality of the goods, it can be adjudged whether the applied procedure is lawful (halal) or unlawful (haram). Along with that, these classifications contribute to a better understanding of the matter by using conceptual references without falling into repetition in explanations of the cases. In this article, after etymological analysis of the terms mislī and qıyamī, it was stated that mislī goods can turn into qıyamī ones and also how this could happen. Additionally, it will be tried to address whether mislī and qıyamī goods can be a subject of Ribā, Salam and Qard main topics, in a comparative way considering the views of religious schools.

Keywords:

Mislī, Qıyamī, Qard, Salam, Compensation,

PDF

___

Ahmet Cevdet Paşa. (1959). Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye (Ali Himmet Berki, Ed.; C. 1-1). Güzel İstanbul Matbaası.
Ali Haydar Efendi. (1438/2017). Dürerü’l-Hükkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkam (C. 1-4). Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Âmidi, S. E.-H. A. b. E. A. (2010). El-İhkâm fî Usûli’l-Ahkâm (C. 1-2). Mektebetü’l-Asriyye.
el-Aynî, E. M. B. M. b. A. (1428/2007). Fethü Babi’l-İnâye (1. bs, C. 1-3). Darü’l-Erkam b. Ebî’l-Erkam.
el-Mergînânî, E.-H. B. A. b. E. B. b. A. el-Fergānî. (1435/2014). El-Hidaye Şerhü Bidayetü’l-Mübtedi (1. bs, C. 1-8). Mektebetü’l-Büşrâ.
el-Venşerîsî, E.-A. A. b. Y. el-Venşerîsî et-Tilimsânî el-Fâsî. (1981/1401). El-Miʿyârü’l-Muʿrib ve’l-Câmiʿu’l-Muğrib ʿan Fetâvâ Ulemâʾi İfrîḳıyye ve’l-Endelüs ve’l-Mağrib. Darü’l-Ğarbi’l-İslamî.
es-Sarderî, İ. muhammed b. A. b. E. (1419/1999). El-Meâni’l-Bedia fi İhtilafi Ehli’ş-Şeria. Darü Kütübi’l-İlmiyye.
es-Serahsî, E. B. Ş. (1420/2000). El-Mebsût, (C. 1-15). Darü’l-Fikr.
es-Sübkî, E. N. T. A. b. A. b. A. (t.y.). Tabakâtü’ş-Şâfiʿiyyeti’l-kübrâ.
eş-Şâfiî, E. A. M. b. İ. b. A. (1429/2008). El-Üm (C. 1-8). Darü’l-Hadis.
Gazzâlî, E. H. (t.y.). El-Vecîz fi Fıkhi’l-İmam eş-Şâfiî.
Gazzâlî, E. H. (1439/2018). El-Vesît Fi’l-Mezheb (1. bs, C. 1-9). Darü’n-Nida.
Gönenç, H. (1433/2012). El-Mevsûatü’l-Fıkhiyye el-Müyessere (C. 1-2). Mektebetü Seydâ.
İbn Abidin, M. E. b. Ö. b. A. el-Hüseynî ed-Dımaşkī. (1436/2015). Reddü’l-Muhtâr ale’d-Dürri’l-Muhtâr (4. bs). Dârü’l-Marife.
İbn Kudame, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullāh b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme el-Cemmâîlî el-Makdisî. (1417/1997). El-Mugnî. Darü Alemi’l-Kütüb.
İbn Manzûr, E.-F. C. M. b. M. (1417/1997). Lisânü’l-Arab (6. bs, C. 1-15). Darü-Sâdır.
İbn Rüşd, E.-V. M. b. A. b. M. el-Kurtubî. (1434/2013). Bidâyetü’l-Müctehid Ve Nihâyetü’l-Muktesıd (1. bs, C. 1-1). Müessesetü’r-Risaleti Naşirûn.
Kal’acî, M. R. (1421/2000). Mevsu’atü’l-Fıkhiyye el-Müyessera (C. 1-2). Darü’n-Nefâis.
Kasânî, A. E. B. (1425/2005). Bedâʾi’u’s-Sanâʾi fî Tertîbi’ş-Şerâʾi. Darü Kütübi’l-İlmiyye.
Meydânî, A. b. T. b. H. el-Meydânî el-Guneymî ed-Dımaşkî. (1431/2010). El-Lübâb Fî Şerhi’l-Kitab (C. 1-5). Darü’s-Sirâc.
Muhammed Kadri Paşa. (1891/1308). Mürşidü’l-Hayrân ilâ Maʿrifeti Aḥvâli’l-İnsân fi’l-Muâmelâti’ş-Şerʿiyye ʿalâ Meẕhebi’l-İmâm Ebî Ḥanîfe en-Nuʿmân, (2. bs, C. 1-1). Nezzâretü’l-Meârif el-Ummumiyye.
Şîrâzî, E. İ. C. İ. b. A. b. Y. (1412/1992). El-Mühezzeb fî fıḳhi’l-İmâm eş-Şâfiʿî (1. bs, C. 1-6). Darü’lKalem.
Şirbinî, Ş. M. b. A. el-Hatîb eş-Şirbînî el-Kāhirî. (t.y.). Muğni’l-Muḥtâc ilâ Marifeti Meânî Elfâẓi’l-Minhâc (1. bs, C. 1-4). Mektebetü Mustafa el-Bâbî el-Halebî.
Zerkâ, M. b. A. b. M. (t.y.). El-Medḫalü’l-Fıḳhiyyü’l-ʿÂm. Darü’ş-Şamiyye.
Zuhaylî, M. (1434/2013). El-Mu’temed fî Fıkhi’ş-Şâfiî (4. bs, C. 1-5). Darü’lKalem.
Zuhaylî, V.