Süfyan Es-Sevrî'nin hadistarihindeki yeri bir muhaddis olarak Süfyan Es-SEvrî
Hicrî II. asırdaki ilk tedvin faaliyetlerinin öncülerindenolan Süfyan es-Sevrî, tâbiûn ve etbâut-tâbiîndentevarüs ettiği ilim mirasını gerek tedvin gereksetedris ile sonraki nesillere aktarmış, başta hadis vefıkıh olmak üzere tefsir, akaid, rical gibi pek çok ilmeönemli katkılarda bulunmuş hadis imamlarındandır.Süfyanın eserleri doğrudan günümüze ulaşmamışolsa da talebeleri tarafından ondan aktarılan ilimhazinesi, kendi çağından itibaren hemen hemen tümrivayet ilimlerinde birincil kaynaklardan olarak kabulgörmüştür. Bu çalışmanın hedefi Süfyan es-Sevrînindünya ilimlerinin en hayırlısı olarak nitelediği hadisilmindeki konumuna dair söylenenler ile hakkındayapılan değerlendirmeleri ele almak, onun rivayet veravi bilgisinin enginliğini gösteren bir durum tespitindebulunmaktır.
Sufyan al-thawrı s place ın the history of hadith
Sufyan al-Tawri wasone of the pioneers ofcompilations of hadithin the second centuryafer hijra. He transferredthe heritage of Islamicknowledge from thestudents of the ProphetMohammad s companions(tâbiûn) and also fromtheir student (etbâ al-tâbiûn) to succeedinggenerations by bothwriting and teaching. Hewas one of the imamsof Hadith who madesignifcant contributionsto the sciences ofTafseer (commentary),Kalâm (theology),Rijâl (biography) andparticularly Hadithand Fıqh (Islamic law).Tough Sufyan s works didnot survive until today, hisrich knowledge which wastransferred by his studentswas accepted as one of theprimary sources in almostall Islamic sciences ofnarration.Te objective of thisstudy is to deal with whatwas said about Sufyanal-Tawri s place in thehadith science which hedescribed it as the mostauspicious knowledgeof the world, andassessments made abouthim. Additionally, is toshow his deep knowledgeabout narration (riwayah)and narrators (rawî).
___
- Âcurrî, Ebû Ubeyd, Suâlât fil-cerh vet-tadîl (thk. Muhammed Alî Kâsım el-Ömerî), Medine 1979.
- Ahmed b. Hanbel, el-İlel ve marifetür-ricâl (thk. Vasıyyullah b. Muhammed), el- Mektebül-İslâmî, Beyrut 1988.
- Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, I-VIII, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
- Akyüz, Vecdi, Mukayeseli İbadetler İlmihali, İz Yayıncılık, İstanbul 1995.
- Avcı, Seyit, Sûfilerin Hadis Anlayışı (Bursevî Örneği), Ensar Yay., Konya 2004.
- Aydınlı, Abdullah, Doğuş Devrinde Tasavvuf ve Hadis, Seha Neşriyat, İstanbul 1986.
- Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin, el-Esmâ ves-sıfât (thk. Abdullah b. Mu- hammed el-Hâşidî), Mektebetüs-Sevâdî, Cidde I-II, ts.
- Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin, es-Sünenül-kübrâ (thk. Meclisü Dâiratil-Meârif), Haydarâbâd 1344.
- Buhârî, Muhammed b. İsmâîl, Kitâbud-duafâ , el-Mektebetür-Rakamiyye 2005.
- Buhârî, Muhammed b. İsmâîl, Sahîhul-Buhârî, (zabt: Mahmûd Muhammed Mahmûd), Dârul-Kütübil- İlmiyye, Beyrut 2013.
- Dârakutnî, Ebul-Hasen Ali b. Ömer, el-İlelül-vâride fî ehâdîsin-nebeviyye (thk. Mahfûzurrahman Zeynullâh), Dâru Taybe, Riyâd 1985.
- Ebû Dâvud, Süleymân b. el-Eşas, Risaletü Ebî Dâvud es-Sicistânî fî vasfi telifihi li kitâbihis-Sünen (thk. Muhammed Zahid el-Kevserî), Kahire 1369.
- Ebû Dâvud, Sünenü Ebî Dâvûd, (zabt: Muhammed Abdülazîz el-Hâlidî), Dârul-Kütübil- İlmiyye, Beyrut 2005.
- Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdullah el-İsfehânî, Hilyetül-evliyâ ve tabakâtül-asfiyâ, Dârul-Kütübil-İlmiyye, Beyrut 1988.
- Ebu Zehv Muhammed, Hadis ve Hadisçiler (Hz. Peygamberin Hadislerine Müslü- manların Hizmetleri), çev. Selman Başaran, Ali Sönmez, Ensar Neşriyat, İs- tanbul 2007.
- Ebu Züra er-Râzî, Kitâbud-Duafâ , ( Ebû Züra er-Râzî ve cühûduhû fis-sünnetin- nebeviyye nin içinde), Medine 1989.
- Ertürk, Mustafa, Nebevî Sünnetin Gerçekliğinde Hadis Çözümlemeleri, Ensar Neşri- yat, İstanbul, 2007.
- Fesevî, Ebû Yûsuf Yakûb b. Süfyan, Kitâbül-marife vet-târîh (thk. Ekrem Ziya el- Ömerî), I-IV, Mektebetüd-Dâr, Medine 1410.
- Fığlalı, Ethem Ruhi, Câbir el-Cufî, DİA, VI, 532.
- Firyâbî, Muhammed b. Yûsuf, Min hadîsil-imâm Süfyan b. Saîd es-Sevrî, (thk. Âmir Hasen Sabri), Dârul-Beşâiril-İslâmiyye, Beyrut 2004.
- Hâkim, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah en-Nîsâbûrî, Marifetü ulûmil- hadîs, Dârul-Kütübil-İlmiyye, Beyrut 1977.
- Halîlî, Ebû Yalâ el-Halîl b. Abdullah, el-İrşâd fî marifeti ulemâil-hadîs (thk. Mu- hammed Saîd b. Ömer İdrîs), Mektebetür-Rüşd, Riyâd ts.
- Hansu, Hüseyin, Mutezile ve Hadis, Kitâbiyât Yay., Ank. 2004.
- Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed b. Ali b. Sâbit, el-Kifâye fî ilmir-rivâye , Müessesetür-Risâle Nâşirûn, Dımaşk-Beyrut 2009.
- Hatîb el-Bağdâdî, el-Câmi li ahlâkir-râvî, (thk. Mahmûd et-Tahhân), Mektebetü Meârif, Riyâd 1403.
- Hatîb el-Bağdâdî, Şerefu ashâbil-hadîs (thk. M. Said Hatiboğlu), DİB. Yayınları, Ankara 1991.
- Hatîb el-Bağdâdî, Târîhu Bağdâd ev Medînetüs-selâm , Dârul-Kitâbil-Arabî, Beyrut ts.
- Iclî, Ahmed b. Abdullah el-Kûfî, Marifetüs-sikât (Abdulalîm Abdulazîm), Mektebetüd-dâr, Medîne 1985.
- İbn Abdilber, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdullah, Câmiu beyânil-ilm ve fadlihi (thk. Fevvâz Ahmed Zümerlî), Dâru İbn Hazm, Beyrut 2003.
- İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullah el-Cürcânî, el-Kâmil fî duafâir-ricâl (thk. Âdil Ah- med-Ali Muavvıd), I-IX, Dârul-Kütübil-İlmiyye Beyrut, ts.
- İbn Arabî, Muhyiddîn, el-Fütühâtül-mekkiyye (thk. Osman Yahyâ), I-XIV, el- Mektebetül-Arabiyye, Mısır 1985.
- İbn Ebî Hâtim, Abdurrahmân b. Muhammed er-Râzî, el-Cerh vet-tadîl, Dârul- Kütübil-İlmiyye, Beyrut 1953.
- İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed, el-Musannef, (thk. Muhammed Avvâme), Beyrut 2006.
- İbn Hacer el-Askalânî, Tehzîbüt-Tehzîb , Dâru Sâdır, Beyrut 1907.
- İbn Hacer el-Askalânî, en-Nüket alâ Kitâbi İbnis-Salâh (thk. Rubeyyi b. Hâdî), Dârur-Râye, Riyâd 1994.
- İbn Hacer el-Askalânî, Fethul-bârî şerhi Sahîhil-Buhârî, Dârul-Marife, Beyrut 1379.
- İbn Hacer el-Askalânî, Tabakâtul-müdellisîn ev Tarîfi ehlit-takdîs merâtibel-mevsûfîne bit-tedlîs (thk. Asım b. Abdullah el-Karyûtî), Mektebetül-Minâ, Ammân ts.
- İbn Hallikân, Ebu Abbâs Şemseddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebu Bekir, Vefeyâtül- ayân ve enbâu ebnâiz-zamân (thk. İhsân Abbâs), Dâru Sâdır, Beyrut 1969.
- İbn Hıbbân, Ebû Hâtim Muhammed el-Büstî, Kitâbül-mecrûhîn minel-muhaddisîn ved-duafâ vel-metrûkîn (thk. Mahmûd İbrâhîm Zâyed), Dârul-Marife, Beyrut 1992.
- İbn Kuteybe, el-Meârif (thk. Servet Ukkâşe), Dârul-Meârif, Kâhire ts.
- İbn Maîn, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Maîn, et-Târîh (thk. Ahmed Muhammed Nur Seyf), c. III, Mekke 1979.
- İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd, Sünenü İbn Mâce , (zabt: Ahmed Şemseddin), Dârul-Kütübil-İlmiyye, Beyrut 2004.
- İbn Receb, el-Hanbelî, Fethul-bârî, Mektebetür-Dâru İbnil-Cevzî, Demmâm 1422.
- İbn Receb, el-Hanbelî, Şerhu İlelit-Tirmizî (thk. Hemmâm Abdurrahîm Saîd), Mektebetür-Rüşd, Ri- yad 2001.
- İbn Sâd, Muhammed ez-Zührî, et-Tabakâtul-kübrâ , Dâru Sâdır, Beyrut 1968/1388.
- İbnül-Cevzî, Cemaluddîn Ebil-Ferac, Sıfatüs-safve (thk. Mahmud Fâhûrî), Dârul- Marife, Beyrut 1979/1399; (çev: Abdülvehhab Öztürk), Kahraman Yay., İst. 2006.
- İbnül-Cevzî, ed-Duafâ vel-metrûkîn (thk. Abdullah el-Kâdî), Dârul-Kütübil-İlmiyye, Beyrut 1406.
- İbnül-Cezerî, Şemseddîn Ebul-Hayr Muhammed b. Muhammed, Ğâyetün-nihâye fî tabakâtil-kurrâ , nşr: G. Bergstraesser, Dârul-Kütübil-İlmiyye, Beyrut 2006.
- İbnül-Esîr, Mecdüddîn el-Mübârek b. Muhammed, en-Nihâye fî ğarîbil-hadîs (thk. Mahmûd Muhammed et-Tanâhî-Tâhir Ahmed ez-Zâvî), Müessesetüt- târîhil-Arabî, Beyrut ts.
- İbnül-Medînî, Ebû Abdullah Ali, el-İlel (thk. Muhammed Mustaaf el-Azamî), el- Mektebül-İslâmî, Beyrut 1980.
- İbnül-Medînî, Ebû Abdullah Ali, Suâlâtu Muhammed b. Osmân b. Ebî Şeybe (thk. Muvafak b. Abdullah b. Abdulkâdir), Mektebetül-meârif, Riyad 1984.
- İbnün-Nedîm, Muhammed b. İshâk Ebul-Ferec, el-Fihrist, Dârul-Marife, Beyrut 1978/1398.
- İbnüs-Salâh, Ebû Amr Osmân b. Abdurrahmân eş-Şehrazûrî, Mukaddimetü İbnis- Salâh fî ulûmil-hadîs, (thk. Abdullah el-Minşâvî), Dârul-Hadîs, Kahire 2010.
- İzmirli, İsmail Hakkı, Hadis Tarihi, Tenkitli Neşir: İbrahim Hatiboğlu, Dârulhadis, İst. 2002.
- Kâdî, Abdulcebbâr el-Hemdânî, el-Münye vel-emel (nşr. Ahmed b. Yahyâ el- Murtazâ), Dârul-marife, 1985.
- Karahan, Abdullah, Hadis Ravilerinin Güvenilirliği (Tespiti, İmkânı, Hadisin Sıhha- tine Etkisi), Sır Yay., İst. 2005.
- Kâsımî, Cemâleddin ed-Dımaşkî, Kavâidüt-tahdîs min fünûni mustalahil-hadîs (thk. Muhammed Behçet), Dâru İhyâil-Kütübil-Arabiyye, 1971.
- Koçyiğit, Talat, Hadis Usulü, TDV Yayınları, Ankara 2006.
- Koçyiğit, Talat, Hadislerin Toplanması ve Yazı İle Tespiti, Hüner Yayınları, Konya 2007.
- Küçük, Raşit, Abdullah İbnül-Mübârek ve Hadis İlmindeki Yeri, MÜİFD , sayı 3, s.277-293, İstanbul 1985.
- Leknevî, Ebul-Hasenât Muhammed Abdulhay, er-Raf vet-tekmîl fil-cerh vet-tadîl (thk. Abdulfettah Ebû Ğudde), Halep 1407.
- Mekkî, Ebû Tâlib Muhammed b. Alî, Kûtul-kulûb fî muâmeletil-mahbûb (thk. Âsım İbrâhîm el-Kiyâlî), Dârul-Kütübil-İlmiyye, Beyrut 2005.
- Mizzî, Cemâleddîn Ebul-Haccâc Yûsuf, Tehzîbül-kemâl fî esmâir-ricâl (thk. Beşşâr Avvâd Marûf), Müessesetür-Risâle, Beyrut 1996.
- Muâfâ b. İmrân el-Mevsılî, Kitâbüz-zühd, (thk. Âmir Hasen Sabrî), Dârul-Beşâiril- İslâmiyye, Beyrut 1999.
- Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî, Sahîhu Müslim, Dârul-Kütübil-İlmiyye, Beyrut 2003.
- Nevevî, Ebû Zekeriya Muhammed b. Şeref, Tehzîbül-esmâ vel-lüğât, Dârul- Kütübil-İlmiyye, Beyrut ts.
- Özafşar, Mehmet Emin, Hadisi Yeniden Düşünmek: Fıkhî Hadisler Bağlamında Bir İnceleme , Ankara Okulu yay., Ank. 1998
- Özdirek, Recep - Çavuşoğlu, Ali Hakan, Süfyan es-Sevrî, DİA , XXXVIII, s. 23-28.
- Özpınar, Ömer, Hadis Edebiyatının Oluşumu, Ankara Okulu Yay., Ank. 2005.
- Plessner, M., Süfyan-üs-Sevrî, İA, XI, 83-86, İstanbul 1979.
- Râmehürmüzî, el-Hasen b. Abdurrahmân, el-Muhaddisül-fâsıl beyner-râvî vel-vâî (thk. Muhammed Acâc Hatîb), Dârul-Fikr, Beyrut 1971.
- Hüseyin b. Alî es-Saymerî, Ahbâru Ebî Hanîfe ve ashâbih, Beyrut 1976.
- Semanî, Ebû Saîd Abdülkerim b. Muhammed (562/1166), Edebül-imlâ vel-istimlâ (thk. Saîd Mücemmed el-Lehhâm), Dâru Mektebetil-Hilâl, Beyrut 1989.
- Sevrî, Süfyan b. Saîd b. Mesrûk, Tefsîru Süfyan es-Sevrî, Dârul-Kütübil-İlmiyye, Beyrut 1983/1403.
- Sezgin, M. Fuat, Buhârînin Kaynakları, Kitâbiyât Yayınları, Ankara 2000.
- Süyûtî, Celaleddîn Abdurrahman, Tedrîbür-râvî fî şerhi takrîbin-nevevî (thk.
- Abdulvehhâb Abdullatîf), I-II, Mektebetür-Riyâd el-Hadîsiyye, Riyâd ts.
- Abdulvehhâb Abdullatîf), Tenvîrul-havâlik şerhu Muvattai Mâlik (thk. İşrâf Sıdkî Muhammed), Dârul- Fikr, Medine 2005.
- Şevkânî, Muhammed b. Alî, Neylül-evtâr şerhu Müntekal-ahbâr min ehâdîsil- seyyidil-ahyâr , Mektebetü Mustafa el-Halebî, Mısır ts.
- Tekineş, Ayhan, Geleneğin Altın Zinciri: Bilgi Aktarım Yöntemi Olarak İsnad, Ensar Neşriyat, İstanbul 2006.
- Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ, Sünenüt-Tirmizî ve hüve el-Câmius-Sahîh, nşr: Hâlid Abdülğanî Mahfûz, Dârul-Kütübil-İlmiyye, Beyrut 2006.
- Uğur, Mücteba, Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü, TDV Yayınları, Ankara 1992.
- Ukaylî, Ebû Cafer Muhammed b. Amr, Kitâbüd-duafâul-kebîr (thk. Abdulmutî Emîn Kalacî), Dârul-Kütübil-İlmiyye, Beyrut ts.
- Uysal, Muhittin, Tasavvuf Kültüründe Hadis (Tasavvuf Kaynaklarındaki Tartışmalı Rivayetler), Yediveren Yayınları, Konya 2001.
- Yıldırım, Enbiya, Geleneksel Hadis Yorumculuğu, Rağbet Yayınları, İstanbul 2007.
- Zehebî, Ebu Abdullah Şemsuddîn, Tezkiratül-hufâz , Dâru İhyâit-Türâsil-Arabî, Beyrut 1347.
- Zehebî, Ebu Abdullah Şemsuddîn, Mîzânül-itidâl fî nakdir-ricâl (thk. Alî el-Becâvî ve kızı), Dârul-fikr, Mısır ts.
- Zehebî, Ebu Abdullah Şemsuddîn, Siyeru alâmin-nübelâ, (ed. Şuayb Arnavud, thk. Ali Ebu Zeyd) Mevsûatür- Risâle, Beyrut 1985.
- Zerkeşî, Bedreddin, Hz. Aişenin Sahabeye Yönelttiği Eleştiriler (el-İcâbe), (çev. Bün- yamin Erul), Kitâbiyât Yay., Ank. 2002.
- Ziriklî, Hayreddîn, el-Alâm kâmus terâcim li eşherir-ricâl ven-nisâ minel-arab vel- müstaribîn vel-müsteşrıkîn, Dârul-İlm lil-Melâyîn, Beyrut 1984.