Tarihî Metinlerde Yuvarlak Ünlülerin Okunması Sorunu: Süheyl ü Nevbahâr’dan Örnekler

Arap harfli tarihî metinlerin okunma sorunlarının birkısmı yuvarlak ünlüler ile ilgilidir. Örnek olarak metindeşeklinde yazılmış olan bir biçimbirimini -anlamlıbir kelime olarak- öli, ulı, üli şeklinde okumak mümkündür.Ancak söz konusu biçimbiriminde yazılmış olan vavharfinin aynı zamanda v ünsüzünü karşıladığınıunutmamak gerekiyor. Yani söz konusu biçimbirim -anlamlı bir kelime olarak- avlı, evli şeklinde de okunabilir.Bu durumda okuma şekillerinden hangisinin okuduğumuzmetin için doğru veya geçerli olduğu, bağlama görebelirlenir veya anlaşılır. Böylece mümkün olan diğer ikiokuma şekilleri elenir.İşte bu bildiride Süheyl ü Nevbahâr’da yuvarlakünlülerin yanlış okunmuş bazı örnekleri üzerindedurulacak, ortaya çıkan karışıklıklar ile sorunlar bağlam vekelimelerin yapısı dikkate alınarak çözümekavuşturulacaktır. Daha sonra yapılan yeni okuma teklifleritanıklarla güçlendirilecektir. Böylece burada verilenörneklerden hareketle yuvarlak ünlülerin okunuşundayapılan okuma yanlışları listelenerek gösterilecek vemetinler üzerinde yapılacak çalışmalarda yuvarlakünlülerin doğru okunmasına bir katkı sunulmuş olacaktır.

The Problem Of Reading Rounded Vowels İn Historical Texts: Examples From The Süheyl Ü Nevbahâr

Some of the problems of reading the Arabic-letter historical texts are related to the rounded vowels. As an example, a grammatical morpheme written in the form of , it is possible to read in three ways: öli, ulı, üli and these are meaningful. However, it should not be forgotten that in this grammatical morpheme, the vav letter corresponds to the v consonant. In other words, the grammatical morpheme in question -as a meaningful word- can also be read as avlı, evli. In this case, it is understood or determined from context that what reading styles are true or valid for the text we are reading. Thus, the other two possible reading styles are eliminated. In this study, some misreaded examples of rounded vowels in Süheyl ü Nevbahar will be emphasized. In addition, the problems and confusion that arise will be solved by considering contexts and word structure. Later, new reading proposals will be strengthened with witnesses. Thus, from the examples given here, the reading mistakes made in the reading of the rounded vowels will be listed, and a contribution will be made to the correct reading of the rounded vowels in the text studies.

PDF

___

AKKUŞ, Muzaffer (2004), “a / e Seslenme Edatının İşlevleri Üzerine Bir Araştırma”, V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri I (20-26 Eylül 2004), Türk Dil Kurumu Yayınları: 855/I, s. 109-118, Ankara.
AKTUNÇ, Hulki (2000), Türkçenin Büyük Argo Sözlüğü (Tanıklarıyla), Yapı Kredi yayınları, İstanbul. Almaani.com. Mucemu’l-Maani.
ALPASLAN, Sevil (2016), El-Ferec Ba‘de’ş-şidde Paris Nüshası (İnceleme - Metin), Yüksek lisans tezi, Dicle Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
ALTAYLI, Seyfettin (1994), Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü I-II, Milli Eğitim Bakanlığı yayınları: 2648, İstanbul.
ALYILMAZ, Cengiz (1999), “Ünlemleri Seslenmeleri Kuvvetlendirici İşlevleri”, Türk Gramerinin Sorunları II, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 434-540.
ARAT, Reşit R. (1992), Atebetül-Hakayık, Türk Dil Kurumu Yayınları: 32, Ankara.
ARAT, Reşit R. (1999), Kutadgu Bilig I Metin, Türk Dil Kurumu Yayınları: 458, Ankara.
ATALAY, Besim (1986), Divanü Lûgat-İt-Türk Tercümesi (4 Cilt), Türk Dil Kurumu yayınları: 524, Ankara.
AYSAN, Adviye ve TUNCAY, Selma (1993), Türkiyede Kadın-Erkek Adları Sözlüğü, Ankara.
BANGUOĞLU, Tahsin (1938), Altosmaische Sprachstudien zu Süheyl ü Nevbahar, Breslau.
BOZ, Erdoğan (2012), Risaletü’n-Nushiyye, Gazi Kitabevi, Ankara.
CANPOLAT, Mustafa; ÖNLER, Zafer (2007), İshâk bin Murad Edviye-i Müfrede, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
CİN, Ali (2012), Mesud bin Ahmed Süheyl ü Nev-Bahâr (Kenzü’l-Bedâyî‘); İnceleme- Metin- Dizin. Konya. Eğitim Yayınevi.
ÇELEBİOĞLU, Âmil (1976), Sultan II. Murad Devri Mesnevileri (Doçentlik Tezi), Atatürk Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi, Erzurum, s. 35- 39.
DANKOFF, Robert (2004), Evliya Çelebi Seyahatnamesi Okuma Sözlüğü (Katkılarla İngilizceden çeviren: Semih Tezcan), İstanbul.
DENY, Jean (1941), Türk Dili Grameri (Osmanlı Lehçesi) (Tercüme Eden: Ali Ulvi Elöve), Maarif Matbaası, İstanbul.
Derleme Sözlüğü (1965-1979) I-XI C, Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara.
DEVELLİOĞLU, Ferit (1993), Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara.
DİLÇİN, Cem (1991), Mes’ūd bin Ahmed Süheyl ü Nev-Bahâr; İnceleme- MetinSözlük, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları: 51, Ankara.
DİLÇİN, Cem (1995), Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları: 517, Ankara.
DOERFER, Gerhard (1963-1974), Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen, unter besonderer Berücksichtigung älterer neupersischer Geshichtsquellen, vor allem der Mongolen- und Timuridenzeit, I-IV: Wiesbaden. Franz Steiner Verlag.
ERCİLASUN, Ahmet Bican (ve Diğerleri) (1991), Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü, Kültür Bakanlığı yayınları, Ankara.
ERCİLASUN, Ahmet B. (2008), “La Enklitiği ve Türkçede Bir ‘Pekiştirme Enklitiği’ Teorisi”, Dil Araştırmaları, S. 2 (Bahar), s. 35-56, Ankara.
ERCİLASUN, Ahmet B. - AKKOYUNLU, Ziyat (2014), Kâşgarlı Mahmud Dîvânu Lugâti’t Türk Giriş - Metin - Çeviri - Notlar - Dizin, Türk Dil Kurumu Yayınları: 1120, Ankara.
GÜLSEVİN, Gürer (2017), “Türk Yazı Dillerinde 2. Teklik Kişi ‘SerzenişKınama’ Kipliği ve İşaretleyicileri”, Zeynep Korkmaz Armağanı, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, s.189-208.
KARA, Funda (2017), “‘Bana Seni Gerek Seni’ Yapısı Üzerine”, Yunus Emre Kitabı, Aksaray valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Kültür Yayınları: 15, s. 109-137.
KARATAŞ, Turan (2004), Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara.
KAVRUK, Hasan - Kadıoğlu, İdris (2017), Manzum Siyer-i Nebi, İnönü Üniversitesi Yayınları No: 9, Malatya.
KAYA, CEVAL (1994), Uygurca Altun Yaruk (Giriş, Metin ve Dizin), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
KÖPRÜLÜ, M. Fuad (1928), Millî Edebiyat Cereyanının İlk Mübeşşirleri, İstanbul.
KÜÇÜK, SABAHATTİN (1994), Bâkî Dîvânı Tenkitli Basım, Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara.
MA‘LUF, Lewis (1973), El-Müncid Fi’l-Luga, Beyrut.
MUHAMMED ABDÜLKADİR ER-RAZİ, (1967), Muhtaru’s-sihah, Daru’lKutubu’l-‘Arabi, Beyrut.
MÜTERCİM ASIM EFENDİ (2000), Burhân-ı Katı, (Hazırlayanlar: Mürsel Öztürk, Derya Örs), Türk Dil Kurumu Yayınları: 733, Ankara.
MÜTERCİM ASIM EFENDİ (2014), Kâmuûs’l-Muhît Tercümesi, (Hazırlayanlar: Mustafa Koç, Eyyüp Tanrıverdi), Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları: 1, İstanbul.
MORDTMANN, J. H. (1925), Suheil und Nevbehâr, Hannover.
MÜTERCİM ASIM EFENDİ (2000), Burhân-ı Katı, (Hazırlayanlar: Mürsel Öztürk, Derya Örs), Türk Dil Kurumu Yayınları: 733, Ankara.
ÖNLER, Zafer (1996), “Türkçede -LA Zarf Eki”, Uluslararası Türk Dili Kongresi 1992, Türk Dil Kurumu Yayınları: 632, Ankara, s.9-15.
ÖZÇELİK, Sadettin (2012), “Süheyl ü Nevbahâr Üzerine Düzeltmeler”, Uluslararası VIII. Klâsik Türk Edebiyatı Sempozyumu (15-17 Kasım 2012, Diyarbakır)’nda sunulan bildiri metni.
ÖZÇELİK, Sadettin (2014), “Süheyl ü Nevbahâr Üzerine Düzeltmeler”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (TEKE), Haziran 2014, s.62-79.
ÖZÇELİK, Sadettin (2016/I), Dede Korkut -Dresden Nüshası- Giriş, Notlar I, Türk Dil Kurumu Yayınları: 1166/1, Ankara.
ÖZÇELİK, Sadettin (2016/II), Dede Korkut -Dresden Nüshası- Metin, Dizin II, Türk Dil Kurumu Yayınları: 1166/2, Ankara.
ÖZÇELİK, Sadettin (2016), “Tarihî Metin Okumalarında Kelimeyi Bölme ve Kelimeleri Birleştirme Sorunları: Süheyl ü Nevbahâr’dan Örnekler”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (TEKE), Aralık 2016, s. 1593-1602.
ÖZÇELİK, Sadettin (2017a), “Tarihî Metinlerde Yuvarlak Ünlülerin Okunması Sorunu: Süheyl ü Nevbahâr’dan Örnekler”, Uluslararası 8. Türk Dil Kurultayı’nda sunulmuş bildiri metni.
ÖZÇELİK, Sadettin (2017b), “Süheyl ü Nevbahâr’da Kafiye Tasarrufları”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 18, İstanbul, s. 425-440.
ÖZÇELİK, Sadettin (2017c), “Süheyl ü Nevbahâr ve Tarama Sözlüğünde boyla- Fiili Üzerine Düzeltmeler”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (TEKE), Aralık 2017, S. 6/4, s.2114-2121.
ÖZÇELİK, Sadettin (2017ç), “Süheyl ü Nevbahâr Üzerine Düzeltmeler (2)”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Aralık 2017, 65. Cilt - 2. Sayı, s.233-242.
ÖZÇELİK, Sadettin (2018a), “Süheyl ü Nevbahâr’da deg-, degür- Fiilleri ve +A degir / degmez Söz Kalıbının Anlaşılması Sorunu”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Güz 2018, 46. Sayı, s.181-193.
ÖZÇELİK, Sadettin (2018b), “Süheyl ü Nevbahâr’da Kafiye Tasarrufları (2)”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 21, İstanbul, s. 605-628.
ÖZÇELİK, Sadettin (2018c), “Süheyl ü Nevbahâr Üzerine Düzeltmeler (3)”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Aralık 2018/1, 66. Cilt - 1. Sayı, s. 5-62.
PALA, İskender (2004), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Kapı Yayınları, İstanbul.
SARAÇ, Yekta (2012), Klâsik Edebiyat Bilgisi - Biçim - Ölçü - Kafiye, Gökkubbe, İstanbul.
STEİNGASS, F. (1892), A Comprehensive Persian-English Dictionary, London.
Tarama Sözlüğü (1977), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
Tarama Sözlüğü VII Ekler (1974), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
TAŞ, İbrahim (2009), Süheyl ü Nevbahâr’da Eskicil Öğeler, Palet Yayınları, Konya.
TAŞ, İbrahim (2015), Süheyl ü Nevbahārda Eskicil Ögeler, Türk Dil Kurumu Yayınları: 1141, Ankara.
TATÇI, Mustafa (1990), Risaletü’n-Nushiye, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
TATÇI, Mustafa (1990), Yunus Emre Dîvânı, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
TEKİN, Talat (1989), XI. Yüzyıl Türk Şiiri, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
TEKİN, Talat (2000), Orhon Türkçesi Grameri, Sanat Kitabevi, Ankara.
TEZCAN, Semih (1994), Süheyl ü Nev-bahâr Üzerine Notlar, Simurg Yayınları, Ankara.
TEZCAN, Semih (1995a), “Süheyl ü Nev-bahâr Üzerine Notlara Birkaç Ekleme”, Türk Dilleri Araştırmaları Cilt: 5, Simurg Yayınları, s. 239- 245, Ankara.
TEZCAN, Semih (1995b), “Mes’ud ve XIV. Yüzyıl Türk Edebiyatı Üzerine Yeni Bilgiler”, Türk Dilleri Araştırmaları Cilt: 5, Simurg Yayınları, s. 65-84, Ankara.
TULUM, Mertol (1993), “-LA/ -LE Ekine Dair”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, İstanbul, C. XXVI, s.157-164.
TULUM, Mertol (2011), 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı, Türk Dil Kurumu Yayınları: 1036, Ankara.
Türkçe Sözlük (2011), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.