Osmanlı Sultanları Niçin ŞiirYazarlar?

Şiir konusunda Türklerde asırlar boyu nesilden nesile mirasyoluyla geçen büyük bir gelenek oluşmuştur. Bunda da Türkhanedan mensuplarının ve hanedan tarafından himaye edilenşairlerin çok önemli bir yeri vardır. Bu geleneği zirveye taşıyan,pek çoğu şiirle meşgul olan Osmanlı sultanları olmuştur. Dahaşehzadelik dönemlerinde çok yönlü bir eğitim alan sultanlar;dinî, ilmî, askerî, siyasî alanlarda dersler görürken aynızamanda okçuluk, kılıç kullanımı gibi savaş sporları ile hat,musikî, kuyumculuk, oymacılık gibi sanat ve zanaatlarla dailgilenmişlerdir. Osmanlı sultanlarının neredeyse tamamı şiireilgi duymuştur. Bazılarının bir şiiri tespit edilebilmişkenbazılarının divanları mevcuttur. Büyük çoğunluğu şair olanpadişahlar, kendileri şiir yazdıkları gibi dönemlerindeki şairleride himaye edip destekleyerek bu geleneğin sürdürülmesindeönemli rol oynamışlardır.Makalede Osmanlı padişahlarının şiir yazma sebepleri tespitedilmeye çalışılmıştır. Şiirlerinden örnekler verilerek busebepler alt başlıklarla değerlendirilmiştir. Örnekler verilirkenpadişahların hepsinin şiirleri verilmemiş, her başlık altındakonuyu en iyi ifade eden birkaç örnekle yetinilmiştir.

Why Do Sultans Write Poetry?

Established in centuries, a great tradition of poetry hasbeen passed on from one generation to another in Turks.The Turkish dynasties as well as the poets patronised bytheir members occupy a significant place in forming sucha deeply-rooted tradition. This tradition, however, hadbecome the most widely spread thanks to the OttomanSultans, most of whom had a strong interest in poetry. TheSultans, who were given military, religious, scholarly andpolitical training during their time as prince crown, werealsointerestedinmartial arts like archery and a number ofother crafts, including calligraphy, music, carving andjewelry. It can be suggested that virtually all of theOttoman Sultans had an interest in poetry. While someonly have one poem that survived, others are known tohave a ‘divan’ (a collection of poems). The sultans, most ofwhom were poets, played an essential role in thecontinuation of this tradition by writing poetry themselvesand protecting and supporting the poets of their time. This article seeks to determine under certain headingsthe reasons for why the Ottoman Sultans may have writtenpoetry. To this end, examples obtained from their poemswere provided to review these reasons. Not all the poems ofall of the Sultans were included in this study. A fewexamples were selected to represent each heading.

PDF

___

AK, Coşkun (1987), Muhibbî Dîvânı-İzahlı Metin-Kanûnî Sultan Süleymân, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
AKIN, Öykü (2009), Harîmî (Şehzâde Korkud) Dîvânı’nın Nesre Çevirisi ve İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
AKKUŞ, Metin (2018), Nef’i Divanı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr
ALGAR, Hamid -Ali Alpaslan (1998), “Hüseyin Baykara”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, c.18, s.530-532.
AY SAY, Ümran (2021a), Cem Cem Sultan, Osmanlı Hanedan Şairleri 4, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
AY SAY, Ümran (2021b), “Cihângîr (Sultan III. Mustafa), Osman Bey’den Vahdettin’e, Osmanlı Hanedan Şairleri I, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 315-329.
AYÇİÇEĞİ, Bünyamin (2021a), Bahtî Sultan I. Ahmet, Osmanlı Hanedan Şairleri 8, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
AYÇİÇEĞİ, Bünyamin (2021b), “Mehemmed (Sultan I. Mehmet)”, Osman Bey’den Vahdettin’e, Osmanlı Hanedan Şairleri I, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 85-91.
AYÇİÇEĞİ, Bünyamin (2015), “Bûsîrî (ö. 696/1297 ?)’nin Kasîdetü’lBürde’sinin Diyarbakırlı Mehmed Said Paşa (ö. 1308/1892) Tarafından Yapılan Mensur ve Manzum Tercümesi”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 15: 27-102.
BAYRAM, Yavuz (2018), Adlî Dîvânı (Dîvân-ı Sultân Bâyezîd-i Sânî), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları (http://ekitap.ktb.gov.tr).
BÜYÜKKAVAS KURAN, Seyma (2006), “Mesneviden Romana Uzanan Sebeb-i Telif Yolu Üst Kurmacaya mı Çıkar?”, Turkish Studies, 1-2, 172-201.
ÇELEBİOĞLU, Âmil (1994), Kanûnî Sultan Süleyman Devri Türk Edebiyatı, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
DEMİRKAZIK, Hacı İbrahim (2021a), Murâdî Sultan III. Murat, Osmanlı Hanedan Şairleri 7, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
DEMİRKAZIK, Hacı İbrahim (2021b), “Murâdî Sultan IV. Murat”, Osman Bey’den Vahdettin’e, Osmanlı Hanedan Şairleri I, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 213-231.
DEMİRKAZIK, Hacı İbrahim (2021c), “Sultan İbrahim”, Osman Bey’den Vahdettin’e, Osmanlı Hanedan Şairleri I, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 233-239.
DEMİRKAZIK, Hacı İbrahim (2021ç), “Vefâî (Sultan IV. Mehmet)”, Osman Bey’den Vahdettin’e, Osmanlı Hanedan Şairleri I, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 241-253.
DENİZ, Sebahat (2016), “ Ahmed Yesevî’den Nâbî’ye Şiirle Öğreten Bilge Şahsiyetler”, 2016 Hoca Ahmet Yesevi Yılı Anısına Uluslararası Türk Dünyası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Kongresi Bildirileri, (ed. Dr. Yılmaz Yeşil), Ankara: Türk Eğitim-Sen Genel Merkezi Yayınları, 3. Cilt (Türkoloji), 535-543.
DENİZ, Sebahat (2021a), Muhibbî Kanûnî Sultan Süleyman, Osmanlı Hanedan Şairleri 5, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
DENİZ, Sebahat (2021b), “Harîmî (Şehzade Korkut)”, Osman Bey’den Vahdettin’e, Osmanlı Hanedan Şairleri I, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 107-121.
DOĞAN Muhammed Nur (2004), Fatih Divanı ve Şerhi, İstanbul: Eminönü Belediyesi Yayını.
ERDEMİR, Avni (2018), “Sultan II. Osman (Fârisî) ve Divançesi”, Divan
Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 21, 161-234.
EROĞLU, Haldun (2001), “Şehzade, Osmanlılar’da”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, c.38, s.480-483.
EROĞLU, Haldun (2004), Osmanlı Devleti’nde Şehzadelik Kurumu, Ankara: Akçağ Yayınları.
ERSOY, Ersen (2021a), Fârisî Sultan II. Osman, Osmanlı Hanedan Şairleri 9, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
ERSOY, Ersen (2021b), “Adlî (Sultan III. Mehmet)”, Osman Bey’den Vahdettin’e, Osmanlı Hanedan Şairleri I, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık,197-205.
ERSOYLU, Halil (1989), Cem Sultan'ın Türkçe Divanı, Ankara:Türk Dil Kurumu Yayınları.
ERŞAHİN, Seyfettin (1999), “Türk Hakimiyet Geleneğinde Bilge Kişi: Osmanlı Hakimiyyetinde Şeyh Edebali Örneği”, İslami Araştırmalar Dergisi, c.12, S.3-4, s.303-308.
GEDİK, Nusret (2021a), İlhamî Sultan III. Selim, Osmanlı Hanedan Şairleri 10, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
GENÇ, Füsun Gülsüm (2015), 19. Yüzyılda Şehzade Olmak: Modernleşme Sürecinde Şehzadeler, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi (basılmamış), Balıkesir.
GÖKBİLGİN, M. Tayyib (1979), “Süleyman I”, İA, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, XI (2. bs.), s. 152.
HORATA, Osman (2000), “Cem Şairleri: Bir Kader Birliğinin Anatomisi”, Bilig, 15:91-107.
İLHAN, Enes (2016), Lale Devrinde Gül Âşığı: III. Ahmed (Necîb) Hayatı, Sanatı ve Divançesi, İstanbul: Gece Kitaplığı.
KARTAL, Ahmet (2017), “Baykara Meclislerinden Çırağan Eğlencelerine LÂLEZÂR”, Türk Kültür ve Edebiyatı Üzerine Araştırmalar, İstanbul: Doğu Kütüphanesi, s. 13-50.
KARTAL, Ahmet (2018), “Baykara Meclisinden Yansımalar: Edebî Meclisler1”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 21, İstanbul, s.541-562.
KAYA, Hasan (2021a), Adlî Sultan II. Bayezit, Osmanlı Hanedan Şairleri 3, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
KAYA, Hasan (2021b), “Selîmî (Yavuz Sultan Selim)”, Osman Bey’den Vahdettin’e, Osmanlı Hanedan Şairleri I, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 179-195.
KAYA, Hasan (2021c), “Muhlisî (Şehzade Mustafa)”, Osman Bey’den Vahdettin’e, Osmanlı Hanedan Şairleri I, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 145-161
KAYAALP, İsa (2019), Bahtî (Sultan I. Ahmed) Divân, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları (http://ekitap.ktb.gov.tr).
KILIÇ, Filiz (1996), “Osmanlı Hanedanında Bir Şair: Şehzade Korkut”, Ahmet Yesevi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi BİLİG, 2, 203-219.
KILIÇ, Filiz (2000), Şehzade Bayezit “Şâhî” Hayatı ve Divanı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
KIRKKILIÇ, H. Ahmet (2015), Murâdî Divanı, Sultan Üçüncü Murad, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
KÖYMEN, Mehmet Altay (1992), Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi III: Alp Arslan ve Zamanı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
MİROĞLU, İsmet (1989), “Yavuz Sultan Selim Devri”, Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, (ed. Hakkı Dursın Yıldız), İstanbul: Çağ Yayınları, c.10, s.281-312.
ÖZCAN, Abdülkadir (2003), “Mahmud I”, DİA, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, c.27, s. 48-352.)
ÖZTOPRAK, Nihat (2021a), Avnî Fatih Sultan Mehmet, Osmanlı Hanedan Şairleri 2, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
ÖZTOPRAK, Nihat (2021b), “Osmanlı Hanedan Şairleri Üzerine Genel Bir Değerlendirme”, Osman Bey’den Vahdettin’e, Osmanlı Hanedan Şairleri I, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 17-36.
ÖZTOPRAK, Nihat (2021c), “Osman Bey”, Osman Bey’den Vahdettin’e, Osmanlı Hanedan Şairleri I, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 37-45.
ÖZTOPRAK, Nihat (2021ç), “Orhan Bey”, Osman Bey’den Vahdettin’e, Osmanlı Hanedan Şairleri I, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 47-57.
ÖZTOPRAK, Nihat (2021d), “Sultan I. Murat” Osman Bey’den Vahdettin’e, Osmanlı Hanedan Şairleri I, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 59-67.
ÖZTOPRAK, Nihat (2021e), “Sunuş” Osman Bey’den Vahdettin’e, Osmanlı Hanedan Şairleri I, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 9-14.
ÖZTÜRK, Murat (2013), “Klasik Türk Edebiyatında Babadan OğulaEbeveynden Çocuğa-Nasihat Geleneği”, Akademik Bakış Dergisi, S. 39, s.1-22. Pervane bin Abdullah, Nazire Mecmuası, Topkapı Sarayı Müzesi Bağdat Kitaplığı, No.406.
ŞAPOLYO, Enver Behnan (1961), Osmanlı Sultanları Tarihi, İstanbul: Rafet Zaimler Yayınevi.
ŞARDAĞ, Rüşdü (1982), Şair Sultanlar, Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.
TARLAN, Ali Nihad (1968), Zatî Divanı (Edisyon Kritik ve Transkripsiyon) Gazeller Kısmı:I, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
TURAN, Lokman (2008), “Türk Edebiyatında Şiir Yazma Sebepleri ve Edirneli Örfî Mahmud Ağa Divanı’ndaki On İki Gazelin Yazılma Sebepleri Üzerine”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12-2: 367-395.
ÜZGÖR,Tahir (1990), Türkçe Dîvân Dîbâceleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
YAVUZ, Kemal-Orhan Yavuz (2016), Muhibbî Dîvânı, Bütün Şiirleri, Kânûnî Sultan Süleyman, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
YILMAZ, Kâşif (2001), III. Selim (İlhâmî) Hayatı, Edebi Kişiliği ve Dîvânın Tenkitli Metni, Edirne: Trakya Üniversitesi Yayınları.
YILMAZ, Ozan (2021a), Şâhî Şehzade Bayezit, Osmanlı Hanedan Şairleri 6, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.