Nurullah ARVAS, Sevim ÖNDER

Lutfi Paşa’nın Tuhfetü’t-Tâlibîn Adlı İlmihâl Kitabı ve Sebeb-i Telif Bölümü

İnanç, ibadet, günlük yaşayış ve ahlâk gibi konulara dair dinî bilgilerin öğretiminde yaygın kullanım alanına sahip ilmihâller, Osmanlı Devleti’nin kuruluşuyla birlikte bu bilgilerin halka ulaşması adına sistemli olarak telif edilmeye başlanmıştır. Tanzimat’a kadar Arapça, Farsça ve nadiren Türkçe eserler verilerek temelde kapsamlı bir değişime uğramaksızın ilmihâl geleneği devam etmiştir. Osmanlı Devleti’nde ilmihâllerin sistemleşmeye geçiş dönemi aşamasında Kanuni Sultan Süleyman’a ithaf edilen ve veziriazamı İşkodralı Lutfi Paşa (ö. 971/1564) tarafından kaleme alınan Tuhfetü’t Tâlibîn dikkatleri çeker. Arnavut kökenli bir devşirme olan ve müellif olarak Âsafnâme ile Tevârîh-i Âl-i Osman eserleriyle tanınan Lutfi Paşa'nın Türkçe eserleri arasında Tuhfetü't-Tâlibîn’in önemli bir yeri vardır. Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih Bölümü No. 1507’de kayıtlı olan bu eserini ve Türkçe yazmasını, sebeb i telif bölümünde iki kısımda izah etmiştir: İlk olarak, kendisine gelen taliplilerin fıkh ilmi üzerine bir Türkçe kitap yazılmasını kendisinden rica etmeleri üzerine; ikinci olarak ise Hz. Peygamber’in “İnsanlara anlayışlarına göre konuşun.” hadisini örnek göstererek eserini Türkçe yazdığını açıklamıştır. Yine sebeb i telif bölümünde “müftiler fetvalarını, müderrisler derslerini, vaizler vaazlarını Türkçe verdiğini; müfessirler tefsirlerini, muhaddisler hadisleri yine Türkçe ile ifade ettiklerini” yazmış; "Her memleket halkı kendi yerlerinin elbiseleriyle giyili olması uygun" olacağını belirtmiştir. Bu bilgilerin ışığında, çalışmamızda Lutfi Paşa’nın Tuhfetü’t-Tâlibîn’i Türkçe kaleme almasının sebepleri örneklerle incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

ilmihâl, Lutfi Paşa, Tuhfetü’t Tâlibîn, sebeb i telif

Lutfi Pasha’s Cathechism Called Tuhfetü’t-Talibin and Its Section of “Sebeb-i Telif”

Keywords:

Catechism, Lutfi Pasha, Tuhfetü't Talibîn, author's statement of the reason for composing the work,

PDF

___

ARPAGUŞ, Hatice Kelptekin (2000). “İlmihal”, TDVİA, Cilt: XXII, 139-141.
İPŞİRLİ, Mehmet (2000). “Lutfi Paşa”, TDVİA, Cilt: XXVII, 234-236.
KARA, İsmail (1989). Mızraklı İlmihal, İstanbul: Çıdam Yayınları.
KÖKSAL, A. Cüneyt (2017). “Bir İslâm Alimi Olarak Lutfi Paşa”, Osmanlı Araştırmaları / The Journal of Ottoman Studies, L (2017), 29-72.
KÖPRÜLÜ, Fuat (1925). “Lutfi Paşa”, Türkiyat Mecmuası, sy. 1, 118-150.
LUTFİ PAŞA (951/1544). Tuhfetü’t-Tâlibîn, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Fatih, no. 1507.
ÖZERGİN, M. Kemal, (1971), Sultan Kanuni Süleyman Han Çağına Ait Tarih Kayıtları, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.