Alî Şîr Nevâî’de (ö. 1501) Yûsuf

Alî Şîr Nevâî’nin kendi zamanına kadar Türkçe yazılanYûsuf mesnevîlerinden haberdar olmadığı anlaşılmaktadır.Nevâî, Yûsuf hakkında mesnevî yazmamakla birlikte Târîhi Enbiyâ ve Hukemâ adlı kitabında peygamber Yûsufhakkındaki olayları ayrıntıları ile anlatmaktadır. Ayrıca,gazellerinde de Yûsuf'un ismi sık sık geçer. Bu yazıda,Yûsuf’un geçtiği beyitlerden seçilen örneklerinyorumlarıyla birlikte değerlendirilmesi amaçlanmaktadır.

Yusuf in Alî Şîr Nevâî

It is likely that the poet ʿAlî Şîr Nevâî was unaware of the mesnevis that recount the story of Yûsuf –poems that were written in Turkic dialects before his time. He wrote no mesnevi about Yûsuf, yet he knew Yûsuf’s story very well; he wrote about him in his book Târîh-i Enbiyâ va Hukemâ, and mentions Yûsuf frequently in his gazels. In the focus of this article is the way in which ʿAlî Şîr Nevâî portrayed Yûsuf in his gazels, and in demonstrating Nevâî’s portrayal I give examples of his poems and comment on Nevâî's perspective on Yûsuf's story..

PDF

___

Alisher Navoiy (1987a), Badâîʿ ul-bidâyâʿ, c. 1, Taşkent.
Alisher Navoiy (1987b), Navâdir un-nihâya, c. 2, Taşkent.
Alisher Navoiy (1988), Ġarâ’ib uṣ-ṣiġar, c. 3, Taşkent.
Alisher Navoiy (1989), Navâdir uş-şabâb, c. 4, Taşkent.
Alisher Navoiy (1990a), Badâîʿ ul-vasat, c. 5, Taşkent.
Alisher Navoiy (1990b), Favâîd ul-kibâr, c. 4, Taşkent.
Alisher Navoiy (1997), Mukammal asarlar toʻplami: Majolis un-nafois, c.13, Toshkent.
Alisher Navoiy(2000): Mukammal Asarlar Toʻplami: Ta’riḫ-i Anbiyâ va Ḥukamâ, c.16, Toshkent.
Alî-Şîr Nevâyî (2001), Mecâlisü’n-nefâyis I: Giriş ve Metin, haz. Kemal Eraslan, Ankara: TDK.
ALLEN, Roger (2000), “‘The Best of Stories’: Three Versions of the Joseph Narrative”, The Balance of Truth: Essays in Honour of Professor Geoffrey Lewis, İstanbul, 23-34.
BROCKELMANN, C. (1916), ʿAlî´s Qiṣṣa´i Jûsuf: Der älteste Vorläufer der Osmanischen Literatur, Berlin: Abhandlungen der Königl. Preuss. Akademie der Wissenschaften.
CİN, Ali (2011), Türk Edebiyatının İlk Yûsuf Ve Züleyhâ Hikâyesi, Ankara: TDK.
DOLU, Halide (1952), “Yûsuf Hikâyesi Hakkında Birkaç Söz ve Bazı Nüshalar”, TDED 4, 419-445.
ERTAYLAN, İsmail Hikmet (1960), Yusuf ile Züleyha, İstanbul.
GRÜNBAUM, M. (1889), “Zu “Jussuf und Suleicha”, ZDMG 43, 26.
KARAHAN, Leylâ (1994), Kıṣṣa-i Yûsuf (Yûsuf u Züleyhâ), Ankara: TDK.
KARTAL, Ahmet (2006), “Anadoluda Türk Edebiyatının Gelişimi”, Türk Edebiyatı Tarihi, editör Talât Sait Halman, c.1, Ankara.
KELLNER-HEINKELE, B. (2010) “Prophets, Kings, and Beasts: Some Glimpses of the Qiṣaṣ al-Anbiyâʼ in Arabic and Middle Turkic Versions,” Trans-Turkic Studies: Festschrift in Honour of Marcel Erdal, edited by Matthias Kappler, Mark Kirchner and Peter Zieme with the editorial assistance of Raihan Muhamedowa, İstanbul: Pandora, 329-351.
KÖKTEKİN, Kazım (1996), “Bir Yusuf ve Zeliha Şairi: Süle Fakih ve Eseri”, Atatürk Üniversitesi TAED, 4, 173-179.
MIRZAYEV, Abduġani (1972), “Jomining Yûsuf va Zulayho dostonida Alisher Navoiy obrazi”, Oʻzbek Tili va Adabiyoti, c.1, 19-25.
Qiṣaṣ al-anbiyâʾ oder ʿArâʾis al-Maǧâlis von Abû Isḥâq Aḥmad b. Muḥammad b. Ibrâhîm aṯ-Ṯaʿlabî (2006), Übersetzt und kommentiert von Heribert Busse, Wiesbaden.
AL-RABGHŪZĪ (1995), The Stories of the Prophets. Qiṣaṣ al-Anbiyāʾ: An Eastern Turkish Version, edited by H.E. Boeschoten, M. Vandamme, S. Tezcan, translated into English by H.E. Boeschoten, J. O‘Kane, M. Vandamme (II cilt), Leiden, New York, Köln: E.J. Brill.
ROSENZWEIG, Vincenz Edler von (1824), Joseph und Suleicha, Historischromantisches Gedicht aus dem Persischen des Mewlana Abdurrahman Dschami, übersetzt und durch Anmerkungen erläutert, Wien.
RYPKA, J. (1959), Iranische Literaturgeschichte, Leipzig.
SCHLECHTA-WSSEHRD, Ottokar (1889), Jussuf und Suleicha, Romantisches Heldengedicht von Firdussi. Aus dem Persischen zum ersten Male übertragen, Wien.
ŞEYYAD HAMZA (1946), Yusuf u Zeliha, Nakleden Dehri Dilçin, İstanbul: TDK.
ṬABARÎ (1987), The History of al-Ṭabarî (Taʾrikh al-Rusul waʾl-Mulûk), translated and annotated by William M. Brinner, c.2, Albany, New York.
TAGIRDŽANOV, A. T. (1948), “K voprosu o poėme Ferdousi Jusuf i Zulejcha”, Sovetskoe Vostokovedenie, c.5, 334-338.
TAGIRDŽANOV, A. T. (1970), “Vlijanie poėmy Firdousi Jusuf i Zulejcha na Ḳiṣṣa-i Jusuf Ali i Jusuf i Zulejcha Šajjad Chamzy”, Palestinskij sbornik, vyp. 21 (84): Bližnij Vostok i Iran, 46-61.
The Tales of the Prophets of al-Kisaʾi (1978), Translated from the Arabic with Notes by W.M. Thackston jr., Boston.
UYGUR, Sinan (2004), Ali‘nin Ḳıṣṣa-i Yûsuf’u: Giriş – İnceleme – Metin – Sözlük, Ankara.
ÜNVER, İsmail (2001), “Sulı, Suli, Sula, Sule, Süle ve Süli Fakih Rivayetleri Üzerine”, Türkoloji Dergisi 2, 14/ 4, 15-20.
http://www.medievalart.org.uk/chartres/41_pages/Chartres_Bay41_k ey.htm