Jewish Convert to Islam Samaw’al ibn Yahyâ al-Maghribî’s (d. 1175) Polemic Against udaism: Ifhâm al- Yahâd

İslam reddiye geleneğinin zirvede olduğu Orta Çağ'da kaleme alınan önemli reddiyelerden birisi Yahudi kökenli mühtedî bilgin Samuel el-- Mağribî'nin (ö. 1175) İfhâmu'l--Yehüd isimli eseridir. Reddiye geleneğinde önemli bir yer tutan ve Kur'ân'dan temellenen tahrif, tebdil, nesih ve beşâirü 'n-- nübüvve gibi konuları çeşitli örneklerle dile getiren eserde diğer reddiyelerde görülmeyen özgün meseleler de bulunmaktadır. Yahudi dinî ve sosyal hayatı hakkında verilen tafsilatlı malumat ve kullanılan orijinal İbranice metinlerle dikkat çeken reddiye geniş bir bölgeye yayılma imkanı bulmuştur. Bu çerçevede kendinden sonra yaşayan Müslüman ve Yahudi müelliüeri önemli ölçüde etkileyen Mağribî'nin Karaî görüşlerinden etkilendiğini gösteren söylemleri de göze çarpmaktadır. Bu makalede İfhâmu'l-Yehüd'un Yahudilik eleştirisi incelenecek ve reddiye geleneğindeki yeri değerlendirilecektir.

YAHUDİ ASILLI MÜHTEDİ BİLGİN SAMUEL BİN YAHYA EL-MAĞRİBI’NİN (Ö. 1175) YAHUDİLİĞE REDDİYESİ: İFHAMU’L-YEHÜD

In the Middle Ages, at the peak of Islamic polemical tradition, Samaw’al alMaghribî’s İfhâm al—Yahüd was one of the most important polemics. Distortion and alteration, abrogation (naskh) and predictions for the prophet Muhammed are the main issues of this polemic which were explained with various examples and also it has authentic content never before seen in other polemics. Ifhâm al—Yahüd has special place with its content about Jewish religious and social life and original hebrew texts and had spread on large area. So it had great impact on later Muslim and Jewish riters. Maghribî’s writings show that he may be influenced by Karaite thoughts. In this article, it will be examined Judaism critique of İfhâm al-Yahâd and its place in polemical tradition will be evaluated.

PDF

___

Adam, Baki (2011). Yahudilik ve Hıristiyanlık Açısından Kur’ân ’ın Tartışmalı Konuları. İstanbul: Pınar Yayınları. (2010). Yahudi Kaynaklarına Göre Tevrat. İstanbul: Pınar Yayınları. (2012). “Üzeyir”. DİA C. 42: 401-2.
Adang, Camilla (1996). Muslim Writers on Judaism and the Hebrew Bible: From Ibn Rabban to Ibn Hazm. Leiden: Brill.
Arslantaş, Nuh (2008). İslam Toplumunda Yahudiler. İstanbul: İz Yayınları.
(2011). Yahudilere Göre Hz. Muhammed ve İslâmiyet. İstanbul: İz Yayınları.
(2015). Mısır’da Türkler, Araplar ve Yahudiler, Yahudi tarihçi Yosef Sambari’nin “Sefer Divrey Yosef” isimli kroniği bağlamında bir inceleme. İstanbul: İz Yayıncılık.
Aydın, Fuat (201 1). Batı İslam Algısının Arkeolojisi. Ankara: Eskiyeni Yayınları.
Aydın, Mehmet (1998). Müslümanların Hıristiyanlara Karşı Yazdığı Reddiyeler ve Tartışma Konuları. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Benjamin, Tudelalı (2001). Ortaçağ ’da İki Yahudi Seyyahın Avrupa, Asya ve Afrika Gözlemleri. Çev. Nuh Arslantaş, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Chiesa, Bruno and Schmidtke, Sabine (2006). “The Jewish Reception of Samaw’al al-Maghribî’s (d. 570/1175) I_fhâm al-Yahüd. Some Evidence from the Abraham
Firkovitch Collection 1”. Jerusalem Studies in Arabic and İslam 32: 327-349. FATIMA BETÜL TAŞ 267
El-Belhî, Ebu’l-Hasan Mukâtil bin Süleymân el—Ezdî el-Horasânî (2006). Tefsîr—i
Kebîr. Tahk. Abdullah Mahmud Şehhate, çev. M. Beşir Eryarsoy. İstanbul: İşaret Yayınları (4 cilt).
El-Cevziyye, Muhammed bin Ebi Bekr bin Eyyub ibn Kayyım (t.y). Hidâyetu’lHayârâfi Ecvibeti ’l-Yehâd ve ’n-Nasârâ. Tahk. Osman Cuma Dümeyriyye. Dâru Alemi’l—Fevâid.
Çetin, Abdurrahman (2006). “Nesih”, DİA C. 32: 579-581.
El-İslâmî, Ebi Muhammed Abdulhak (2001). el-Husâmu’l-Memdâd Reddi ale ’l-Yehâa’. Tahk. Abdulmecid Hayali, Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-llmiyye.
El-Karafî, Şihâbu’d-Din Ebu’l-Abbas (1987). el—Ecvibetü’l—Fâhira ani ’lEs’ileti’l-Fâcira.
Tahk. Bekir Zeki Avd, y.y.
El-Kindî, Abdülmesîh bin İshak (1880). Risâletu' Abdullah bin İsmail el-Hâşimî ilâ Abdilmesîh bin İshak el—Kindî yed ’âhu' bihâ ile ’l-İslâm ve Risâletü Abdülmesîh ile ’l—Hâşimî yeruddu bihâ “aleyhi ve yed ’âhü ile ’n-Nasrâniyye. Londra.
(1882). The Apology ofal-Kindy. Çev. Sir William Muir. London: Smith, Elder Co., 15 Waterloo Place.
El-Kurtubî, Ebü Abdillâh Muhammed bin Ahmed bin Ebî Bekr bin Ferh (t.y). elİ’lâm. Tahk. Ahmed Hicâzî es—Sekkâ, Dârü’t—Türâsü’l—Arabî.
El-Mağribî, Samuel bin Yahyâ bin Abbas (1939). Bezlü’l-Mechâd İjhâmi’lYehâd. Ed. Muhammed Hamid el—Fîkkî, Kahire.
(1950?). Bezlü’l-Mechâd İfhâmi’l-Yehüd. Ed. Muhammed Ahmed eş— Şâmi (el-Yamani), Kahire.
(1964). İfhâmu’l—Yehüd ve Kıssatü İslâmi ’s-Samuel ve Ru ’yâhü. Ed.
Moshe Perlmann, New York: Proceedings of the American Academy for Jewish Research.
(1983). İfhâmu’l—Yehüd ve Kıssatü İslâmi ’s-Samuel ve Ru ’yâhü ’n-Nebi. Tahk. Muhammed Abdullah eş—Şarkâvî, Beyrut: Dâıu’l-Ciyl.
(1989). Bezlü’l-Mechâd İfhâmi’l-Yehâd. Tahk. Abdülvehhab Tavîle, Beyrut: Dâru’ş—Şâmiyye, Dimeşk: Dâru’l—Kalem.
(1995). Yahudiliği Anlamak. Çev. Osman Cilacı, İnsan Yayınları.
(2004). Bir Rüyanın İzinde. Çev. Osman Cilacı, İstanbul: İnsan Yayınları.
(2006). Samaw’al al-Maghribî’s a’. 570/1175) Ifhâm al—yahüd The Early Recension. Ed. Ibrahim Marazka, Reza Pourjavady, Sabine Schmidtke, Wiesba— den: Harrassowitz Verlag.
(2006). Gâyetü’l—maksüd fi’r-Reddi ale ’n-Nasara ve ’l-Yehüd. Tahk. Dr. İmam Haneli Seyyid Abdullah, Kahire: Dâru’l-Afakı’l—Arabiyye.
El-Muhammedî, Abdüsselâm el-Mühtedî (2009). “The rightly guiding epistle (a1- Risâla al-Hâdiya) by “Abd al-Salâm al—Muhtadî al—Muhammedî: critical edi— tion”. Ed. Sabine Schmidtke, Jerusalem Studies In Arabic and Islam 36: 439-470.
268 YAHUDİ ASILLI MÜHTEDİ BİLGİN SAMUEL BİN YAHYA ELMAĞRİBİ’NİN (o. 1175) YAHUDİLİĞE REDDİYESİ: İFHAMU’L—YEHÜD
Er-Râzî, Fahruddîn (1988). Tefsîr-i Kebir (Büyük Kur’ân Tefsiri Mefâtîha’lGayb).
Çev. Suat Yıldırım, Lütfullah Cebeci, Sadık Kılıç, C. Sadık Doğm, Ankara: Akçağ Yayınları (23 cilt).
Es-Safedî, Ebü’ s-Safâ (Ebü Saîd) Salâhuddîn Halîl bin İzziddîn Aybeg bin Abdillâh (2000). Kitâbü ’l-Vâfî bi ’l-Vefeyât. Tahk. Ahmed el-Arnavut Türkî Mustafa, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî (29 cilt).
Et—Taberî, Ali bin Rabban (1973). Kitâbü ’d-D’in ve ’d—Devle. Tahk. Adil Nuveyhad, Beyıut: Daru’l-Afaki’l-Cedide.
(2012). Hz. Muhammed’in (sav) Peygamberliğinin Delilleri (Kitabu ’d-Din ve ’d-Devle çevirisi). Çev. Fuat Aydın, İstanbul: Ensar Neşriyat.
Et—Taberî, Ebü Cafer Muhammed bin Cerîr (1996) Taberî Tefsiri. Çev. Hasan Karakaya, Kerim Aytekin, Hisar Yayınevi (9 cilt).
Farsi, Moşe (2010). Tora ve Aftara C. 1. İstanbul: Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın AŞ.
Goldziher, Ignaz (1980). “Ehl-i Kitaba Karşı İslam Polemiği-İ”. Çev. Cihad Tunç, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi 4: 15 1- 169.
Göregen, Mustafa (2014). Müslüman Yahudi Polemikleri. İstanbul: Hikmetevi Yayınları.
İbn Ebi Usaybia, Ahmed bin Kâsım es—Sâdi el—Hazrecî (1882). Uyünu’l-Enba’ Tabakâti ’l- Etibbâ. Ed. İmru’l-Kays bin et—Tam’an, Kahire.
İbn Hazm, Ebü Muhammed Ali bin Ahmed bin Saîd (1996). Kitâbü ’l—Faslfi ’l-Milel ve ’l-Ahvâi ven-Nihal. Ed. Muhammed İbrahim Nasr&Abdurrahman Umeyre, Beyrut: Dâru’l-Cîl (5 cilt).
İbn Kemmüne, Sa‘d bin Mansür (1967). Sa ’d bin Mansür Ibn Kammüna ’s Examination ofthe lnqairies into the Three Faiths. Ed. Moshe Perlmann, Berkeley and Los Angeles: University of California Press.
İbnü’l—İbrî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Yuhannâ Mâr Grigorius bin Tâciddîn Ehrün (Hârün—Aaron) el—Malatî (1983). Târiha Muhtasari’d—Düvel. Ed. Antuvan Sâlihânî el-Yesüî, Beyrut: Dânı’r-Râidi’l-Lübnânî.
İbnü’l—Kıftî, Ebu’l-Hasan Ali bin Yusuf (1903). Târiha ’l-Hakemâ. Ed. J. Lippert, Leipzig.
İmam Kurtubî (2006). el—Câmiu li Ahkâmi’l-Kar’ân. Çev. M. Beşir Eryarsoy, Buruc Yayınları (20 cilt).
Katar, Mehmet (2007). “Tevrat’ın Lut Kıssası Üzerine Bir Araştırma”. AÜİFD C.48, S.1: 57—76.
Kurt, Ali Osman (2007). Erken Dönem ahadi Tarihi. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
Lewis, Bernard (1996). İslam Dünyasında Yahudiler. Ankara: İmge Kitabevi. Lenowitz, Harris (2001). The Jewish Messiahs From the Galilee To Crown Heights. Oxford University Press.
FATIMA BETÜL TAŞ 269 Meral, Yasin (2012). İbn Meymun’un Eserlerinde İslam ve Müslümanlar. Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniv. SBE, Ankara.
(2013). “İbn Meymün’un Yemen Mektubu”. AÜİFD C.54, 82: 1-48.
(2012). Melammed, Uri, “Hz. Muhammed’e Dair bir Yahudi Efsanesi: Ma’ase Mahmat Adlı Risalenin Yeniden Tahkik ve Tercümesi”. AÜİFD C.53, S.2: 1-21.
(2013). “Petrus Alfonsi’nin ‘Yahudilere Reddiye’sinde İslam Eleştirisi”. DiniAraştırmalar C.16, S.43: 173-192.
Özen, Adem (2000). “İslâm-Yahudi Polemiği Ve Tartışma Konuları”. Divan İlmî Araştırmalar S. 9: 237-256. İstanbul: Bilim ve Sanat Vakfı Yayınları.
Özgüdenli, Osman Gazi (2004). “Merâga”. DİA C.29: 162-3.
Öztürk, Mustafa (2013). Kıssaların Dili. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
Poliak, Abraham N. “Alroy David”. Encyclopaedia Judaica, Second Edition, Volume 2: 5-6.
Pourjavady, Reza, Schmidtke, Sabine (2006). Jewish Philosopher of Baghdad ‘Izz Al-Dawla Ibn Kammüna (d. 683/1284) and His Writings. Leiden-Boston: Brill.
Sayar, Süleyman (2009). “Dinler Tarihçisi Olarak İbn Hazm Genel Bir Bakış”. Milel ve Nihal C.6, 5.3.
Schmidtke, Sabine (2010). “Samaw’al al—Maghribî”. Encyclopedia of Jews in Islamic Lands. 238—240.
Sharon, Moshe (2004). “People of the Book”. Encyclopaedia ofthe Qur’fin Vol— ume 2: 36—43. Leiden—Boston: Brill.
Sinanoğlu, Mustafa (2007). “Reddiye”. DİA, C.34: 516-521.
Steinschneider, Moritz (1877). Polemische and Apologetische Literatur in Arabischer Sprache zwischen Muslimen, Christen and Jaden. Leipzig.
Tarakçı, Muhammed (2011). “Tahrif’. DİA C.39: 422—4.
Taş, Fatıma Betül (2014). Samuel bin Yahya el—Mağribî, İfhâma’l-Yehâd Aa'lı Eseri ve Reddiye Geleneğindeki Yeri. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniv. SBE, Ankara.
Waardenburg, Jacques (2006). Müslümanların Diğer Dinlere Bakışı. Çev. Fuat Aydın, İstanbul: Ensar Neşriyat.