Kürşat YILDIRIM

TASPAR KAGAN VE "İLK TERCÜME FAALİYETLERİ" ÜZERİNE BAZI NOTLAR

Taspar Kagan devrinde Türklerde Budacılığa meyiller olduğu, Budacı keşişlerin Gök-Türk merkezinde Türkçe tercüme faaliyetleri yaptıkları, Taspar Kagan 'ın Çin'den bazı Buda sutralarını getirtip tercüme ettirdiği ile Kuzey Qi Hükümdarı'nın bir sutrayı Türkçeye tercüme ettirerek Taspar'a gönderdiği şeklinde görüşler vardır. Makalemiz Çin ana kaynaklarına, bilhassa Jinagupta'nın iki Budacı kayıtta yer alan biyografisine ve Hui Lin ile ilgili kayıtlara dayanarak böyle bir tercüme faaliyetinin varlığını sorgulayacaktır. Yine ilim âleminde "ilk tercüme" fikirlerinin teşekkül etmesini sağlayan görüşler incelenecek ve söz konusu fikirlerin aslının ortaya çıkarılmasına gayret edilecektir.

Some Notes on Taspar Kagan and "First Translation Activities

There are opinions that there were trends to Buddhism in Turks, Buddhist monks did translating activities in the center of Gok-Turk, Taspar brought some sutras from China and had these translated, monarch of Northern Qi State had a sutra translated and sent it to Taspar. Our article will interrogate the existence of such translation activity, based on Chinese main sources, especially biography of Jinagupta recorded in two Buddhist source and records about Hui Lin. Again, we will examine opinions, which caused "first translations" opinions in the world of science and try to search the origin of such opinions.

PDF

___

AYDIN, Mehmet (1997). “Türklerin Dînî Tarihi Üzerinde Bir Değerlendirme”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 4, s. 1-9.
BAZIN, Louis (1975). “Turcs et Sogdiens”, Mélanges linguistiques offerts à Emile Benveniste, Louvain, s. 37-45.
Bei Qi Shu (1997). Zhonghua Shuju Yay., Beijing.
Ce Fu Yuan Gui (1989). Zhonghua Shuju Yay., Beijing.
CHAVANNES, Edouard (1905). “Jinagupta (528-605 aprés J.-C.)”, T’oung Pao, II/6, s. 332-372.
CLAUSON, Gerard (1971). “The Foreign Elements in Early Turkish”, Researches in Altaic Languages, Budapest, s. 43-49.
Da Tang Nei Dian Lu 大唐內典錄 (1922-1933). Taishō Shinshū Daizōkyō, Tokyo, C. LV, Metin 2149, s. 276/b17-c18.
ERCİLASUN, A. Bican (2004). Başlangıcından Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Akçağ Yay., Ankara.
FRANKE, Otto (1930-1952) Geschichte des Chinesischen Reiches, C. II, Berlin.
GABAIN, A. von (1954). “Buddhistische Türkenmission”, Asiatica: Festschrift Friedrich Weller, Ed. J Schubert-U. Schneider, Leipzig, s. 161-173.
GOLDEN, Peter (1992). An Introduction to the History of the Turkic Peoples, Wiesbaden.
GOLDEN, Peter (2012). Türk Halkları Tarihine Giriş, Çev., O. Karatay, Ötüken Yay., İstanbul.
KAFESOĞLU, İbrahim (2003). Türk Millî Kültürü, Ötüken Yay., İstanbul.
KLIMKEIT, H. J. (2010). “Türk Orta Asyasında Budizm”, Çev., M. T. Berbercan, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 26, s. 93-108.
KLJAŠTORNYJ, S. G.-V. A. LİVŠİC (1972). “The Sogdian Inscription of Bugut Revised”, Acta Orientalia Hungarica, XXVI, 1, s. 69-102.
LAUT, J. Peter (1986). Der frühe türkische Buddhismus und seine literarischen Denkmäler, Wiesbaden.
LIU Mau-Tsai (1958). Die Chinesischen Nachrichten zur Geschichte der Ost-Türken (T’u-Küe), C. I, Wiesbaden.
LIU Mau-Tsai (2006). Çin Kaynaklarına Göre Doğu Türkleri, Çev., E. Kayaoğlu-D. Banoğlu, Selenge Yay., İstanbul.
ÖZÖNDER, S. Barutçu (2002). “Eski Türklerde Dil ve Edebiyat”, Türkler, C. III, Ed. H. C. Güzel-K. Çiçek-S. Koca, Ankara, s. 481-501.
SERTKAYA, Osman Fikri (1995). Göktürk Tarihinin Meseleleri, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay., Ankara.
SINOR, Denis (2003). “[Kök] Türk İmparatorluğu’nun Kuruluşu ve Yıkılışı”, Çev., T. Tekin, Erken İç
Asya Tarihi, Der., D. Sinor, İletişim Yay., İstanbul, s. 383-424.
Sui Shu (1997). Zhonghua Shuju Yay., Beijing.
TAŞAĞIL, Ahmet (1995). Gök-Türkler I, Ankara.
TAŞAĞIL, Ahmet (2002). “Göktürkler”, Genel Türk Tarihi, C. I, Ed., H. C. Güzel-A. Birinci, Ankara, s. 653-710.
TEKİN, Şinasi (1976). Uygurca Metinler II. Maytrısimit, Ankara.
Tong Dian (2003). Zhonghua Shuju Yay., Beijing.
TREMBLAY, X. (2007). “The Spread of Buddhism in Serindia: Buddhism among Iranians, Tocharians and Turks before the 13th Century”, The Spread of Buddhism, Ed., A. Heirman-S. P. Bumbacher, Leiden-Boston, s. 75-130.
TURAN, Osman (2013). Türk Cihân Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi, Ötüken Yay.
Wen Xian Tong Kao (2006). Zhonghua Shuju Yay., Beijing.
Xu Gao Seng Zhuan 續高僧傳 (1922-1933). Taishō Shinshū Daizōkyō, C. L, Metin 2060, s. 433/ b07-434a/19.
ZIEME, Peter (1992). Religion und Gesellschaft in Uigurischen Königreich von Qočo, Opladen.