Birinci basamak sağlık kuruluşuna başvuranların ilaç kullanımı konusundaki tutum ve davranışları

Amaç: Bu çalışma, birinci basamak sağlık kuruluşuna başvuranların ilaç kullanımı ile ilgili tutum ve davranışlarının belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Gereç ve yöntem: Tanımlayıcı tipte olan bu çalışma, Mersin merkezde bulunan üç Aile Sağlığı Merkezi\'ne herhangi bir nedenle başvuran 300 kişide yapılmıştır. Veriler anket formuyla toplanmıştır. Anket, başvuranların sosyodemografik özellikleri ve ilaç kullanımına ait tutumlarını içeren 30 sorudan oluşmuştur. Verilerin özetlenmesinde tanımlayıcı istatistikler, grup karşılaştırmalarında ki kare analizi kullanılmıştır. Bulgular: Katılımcıların yaş ortalamaları 36.19±13.27, %56.3\'ü kadın, %37.0\'ı lise mezunu, %9.3\'ünün herhangi bir sosyal güvencesi yoktu. Katılımcıların %26\'sı doktor tavsiyesi olmadan, %17.0\'ı çevre (aile/arkadaş/komşu) tavsiyesi ile ilaç kullanıyor, %31.3\'ü eczaneden reçetesiz ilaç alıyordu. Doktor tavsiyesi olmadan ilaç kullanımı lise ve üstü eğitim düzeyindekilerde, öğrenci ve bekarlarda daha fazlaydı. En fazla çevre tavsiyesi ile ilaç kullananlar; 19 yaş altındakiler, öğrenciler ve bekarlardı. Katılımcıların %37.0\'ı kullanmadıkları ilaçları evde bulunduruyordu. Evde en sık bulundurulan ilaç ağrı kesicilerdi. Sonuç: Çalışmamızda, katılımcıların önemli bir bölümü akılcı olmayan ilaç kullanımı davranışında bulunuyorlardı. Toplumda bireylerin ilaç kullanımı konusunda bilinçlendirilmeleri için sağlık çalışanlarına, medyaya ve eğitimcilere önemli görevler düşmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Akılcı ilaç kullanımı, birinci basamak sağlık kuruluşu, reçetesiz ilaç

Attitudes and behavior of drug usage in applicants to primary health care center

Objectives: The aim of the study was to determine the attitude and behavior of drug usage of participants attending to primary health care center. Materials and methods: This descriptive study was performed among 300 people who admitted at three family health centers located in Mersin city center. Data were collected by using questionnaire. The questionnaire consisted of 30 questions about the demographic characteristics and the attitudes of the applicants\' drug use. Descriptive statistics were used for summarizing the data and the chi-square test was used to compare the categorical variables. Results: The mean age of the participants was 36.19±13.27. Of the total participants, 56.3% were female, 37.0% were high school graduated, 9.3% did not have any social insurance. Participants 26% stated that they use medicines without consulting medical doctors, 17.0% of them use medicines with the advice of family/friends/neighbors and 31.3% of them take the drugs without doctor\'s prescription. The usage of drugs without consulting medical doctor was significantly higher among participants graduated of high school or university, students and unmarried person. The usage of drugs with advice of family/friends/neighbors were significantly higher among participants under the age of 19, students and unmarried person. Totally, 37.0% of the participants had drugs at home without using. Analgesics were the most frequently drugs held at home. Conclusion: Most participants of this study had the behavior of irrational drug use. Health care workers, media and teachers had an important role to ensure the rational drug use of individuals in the community.

Keywords:

Rational use of medicines, primary health care center, over-the-counter medicines,

PDF

___

Dünya Sağlık Örgütü. Akılcı ilaç kullanımı. Ulusal bir ilaç politikası nasıl geliştirilir ve yürürlüğe koyulur? Ulusal İlaç Politikaları Geliştirme Rehberi. Ed: Ümit Basara. İkinci ba- sım. Cenevre: Dünya Sağlık Örgütü, 1988: 63-70. Ulaşıla- bileceği adres: http://www.tusak.saglik.gov.tr/pdf/kitaplar/ ulusalilacpolitika.pdf
T.C. Sağlık Bakanlığı Refiksaydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü. Akılcı İlaç Kullanımı Çalıştayı Sonuç Raporu. Ankara, 2006: 11.
World Health Organization. The rational use of drugs: re- view of major issues. Conference of Experts on the Ratio- nal Use of Drugs. Narrobi, Kenya, 1985. Ulaşılabileceği adres: http://whqlibdoc.who.int/hq/1985-86/WHO_CON- RAD_WP_RI.pdf
Eşkazan E. Akılcı İlaç Kullanımı. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakül- tesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri. Akılcı ilaç Kullanımı Sempozyumu. İstanbul, 1999: 9-20.
İskit A. B. Akılcı İlaç Kullanımı. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi 2006; 15(7): 4-5.
Abacıoğlu N. Akılcı (Rasyonel) İlaç Kullanımı. Bilim, Eği- tim ve Düşünce Dergisi 2005;5(4). Ulaşılabileceği adres: http://www.universite-toplum.org/text.php3?id=251
Oktay Ş. Akılcı İlaç Kullanımının Genel İlkeleri. Turkish J Geriatr 2006; Özel Sayı:15-8.
Kayaalp O. Hatalı İlaç Kullanımına Yol Açan Başlıca Et- kenler. Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri Araştırma Dergisi 1985; 3(1): 9-10.
Akıcı A, Alp Fİ, Ayanoğlu Dülger G, ve ark. Serbest Eczane- lerde İlaç Sunumu Sürecinde Karşılaşılan Sorunlar: Akılcı İlaç Kullanımı Yönünden Değerlendirme. Hacettepe Üni- versitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi. 2009; 29(1): 75-80.
Vançelik S, Çalıkoğlu O, Güraksın A, Beyhun E. Pratisyen Hekimlerin Reçete Yazımını Şekillendiren Faktörler ve Akılcı İlaç Kullanım Kriterlerini Önemseme Durumları. Eurasian J Med 2006; 38(1): 7-12.
Uzun S, Arslan F. İlaç Uygulama Hataları. Türkiye Klinik- leri J Med Sci 2008; 28: 217-22.
Özçelikay G. Akılcı ilaç kullanımı üzerinde bir pilot çalış- ma. Ankara Eczacılık Fakültesi Dergisi 2001; 30(2): 9-18.
Özkan S, Özbay OD, Aksakal FN, İlhan MN, Aycan S. Bir üniversite hastanesine başvuran hastaların hasta oldukların- daki tutumları ve ilaç kullanım alışkanlıkları. Türk Silahlı Kuvvetleri Koruyucu Hekim Bul 2005: 4(5): 223-37.
Uskun E, Uskun SB, Öztürk M, Kişioğlu AN. Sağlık ocağı- na başvuru öncesi ilaç kullanımı. Sürekli Tıp Eğitimi Der- gisi 2004; 13(12): 451-54.
Fresle DA, Wolfheim C. Akılcı İlaç Kullanımı Konusunda Halk Eğitimi. Küresel bir gözlem. Cenevre: Dünya Sağlık Örgütü; 1997. Çev: Aylin Utku. SB, RSHMB, Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü, Yayın No: 975-590-087-X, Yayın Ta- rihi: SB-2004/05: 23-24.
Önder E, Koçia O, Öztürk S, ve ark. Yunus emre sağlık oca- ğı bölgesinde yaşayan 18 yaş ve üstü bireylerin ağrı kesici kullanımı ve bu konudaki bazı bilgilerinin saptanması. Top- lum Hekimliği Bülteni 2002;1. Ulaşılabileceği adres: www. thb.hacettepe.edu.tr/arsiv/2002/sayi_1/baslik2.pdf
Karakurt P, Hacıhasanoğlu R, Yıldırım A, Sağlam R. Üni- versite öğrencilerinde ilaç kullanımı. TAF Preventive Me- dicine Bulletin 2010; 9(5): 505-12.
Göçgeldi E, Uçar M, Açıkel CH, ve ark. evlerde artık ilaç bulunma sıklığı ve ilişkili faktörlerin araştırılması. TAF Preventive Medicine Bulletin 2009; 8(2): 113-8. World Health Organization. Who Medicines Strategy Coun- tries at The Core 2004-2007. Ulaşılabileceği adres: http:// whqlibdoc.who.int/hq/2004/WHO_EDM_2004.5.pdf.
Sever L. Çocuklarda İlaç Kullanımı. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri. Akılcı İlaç Kul- lanımı Sempozyumu. İstanbul, 1999: 77-85.
Yazıcı H. Nonsteroidal antiinflamatuar (nsai) ilaçlar ve “lüsyen hanım sendromu”. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri. Akılcı ilaç Kullanımı Sem- pozyumu. İstanbul, 1999: 87-95.