REVAN HANLIĞI’NDA RUS İDARESİNİN TEŞEKKÜLÜ [PASKEVİÇ DÖNEMİ (1827–1831)]

Güney Kafkasya’da Rusya, İran ve Osmanlı Devleti ile yaptığı savaşlar sonucunda bölgeyi bilfiil kendisine bağlamayı başardı [Gülistan (1813) , Türkmençay(1828) ve Edirne (1829) Antlaşmaları]. Bu tarihî süreç içerisinde, Rusya 1826-1828 Rus-İran savaşı neticesinde imzalanan Türkmençay Antlaşması ile Revan Hanlığı’nı kendi sınırlarına dahil ederek Revan Hanlığı, Nahçıvan Hanlığı ve Ordubad toprakları üzerinde Rus idaresinde bir Ermeni Eyaleti oluşturdu. Bunlardan birincisi, ele geçirilen topraklarda Rusya’ya yakınlık duyan Hıristiyanların siyasi, toplumsal, ekonomik gücünü artırmak suretiyle bölgenin Rusya’ya bağlanmasını sağlamak diğeri ise Müslümanlar ile Hıristiyanlar arasında dengeli politikalar izlemek suretiyle bölgenin toplumsal yapısına müdahale etmeden yapılacak düzenlemelerle asayişin sağlanması, diğer taraftan Hıristiyanların yanında Müslüman halkın da Rusya’ya sempati duymasını sağlayarak bölgenin sorunsuz bir halde Rusya’ya bağlanmak istenmesidir. Bölgenin toplumsal ve etnik yapısının sorunlara açık olması, tarihi geçmişin bir sonucu olarak bölgede oluşan idari, siyasi, toplumsal, ekonomik yapının Rus sisteminden oldukça farklılıklar arz etmesi ise Çarlık Rusya’nın bu bölgede kendi idaresini kurarken önüne çıkan en önemli sorun olarak ortaya çıktı ve bu nedenle bölgede arzu edilen Rus idaresinin kurulması uzun bir zaman aldı. İşte, bu makale ile Rus kaynakları ışığında sözkonusu dönem içerisinde Rusya’nın Revan hanlığı, Nahçıvan Hanlığı ve Ordubad toprakları üzerinde Paskeviç döneminde kurduğu idari yapı ele alınarak bölgenin Ermeni Eyaleti haline dönüştürmesi süreci irdelenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Revan Hanlığı, , Ermeni Eyaleti, Rus İdaresi, Güney Kafkasya

ESTABLISMENT OF THE RUSSIAN ADMINISTRATION IN THE REVAN KHANATE [PASKEVICH PERIOD (1827–1831)]

As a result of the wars with Iran and the Ottoman Empire in the South Caucasus, Russia was able to connect the region to himself [Gulistan (1813), Turkmençay (1828) and Edirne (1829) Treaties]. During this historical process, Russia included the Revan Khanate within its borders with the Turkmenchay Treaty signed as a result of the 1826-1828 Russian-Iran war, and established an Armenian province under Russian administration on the Revan Khanate, Nakhchivan Khanate and Ordubad lands. There were different opinions in Russia's process of establishing the Russian administration in the region. The first is to ensure that Christians who are close to Russia in the seized lands are connected to Russia by increasing the political, social and economic power of the region, and the other is to ensure order without interfering with the social structure of the region by following balanced policies between Muslims and Christians, on the other hand, It is the desire of the region to be connected to Russia without any problems by making the Muslim people sympathize with Russia. The fact that the social and ethnic structure of the region was open to problems and the administrative, political, social and economic structure formed in the region as a result of the historical past were quite different from the Russian system emerged as the most important problem that Tsarist Russia faced when establishing its own administration in this region. Therefore, it took a long time to establish the desired Russian administration in the region. Here, in this article, the administrative structure established by Russia in the Revan Khanate, Nakhchivan Khanate and Ordubad lands in the light of Russian sources is discussed in this process and the process of transforming the region into an Armenian Oblast is examined

Keywords:

Revan Khanate, Armenian Oblast, Russian Administration, South Caucasus,

PDF

___

AKAK (Aktı Sobrannıye Kavkazskoyu Arheografiçeskoyu Kommissiyeyu)
AKAK (Aktı Sobrannıye Kavkazskoyu Arheografiçeskoyu Kommissiyeyu)AKAK , (1878). T. VII, Tiflis.
AKAK (Aktı Sobrannıye Kavkazskoyu Arheografiçeskoyu Kommissiyeyu)AKAK , (1881).T. VIII, Tiflis.
KPRSA (Kolonialnaya Politika Rossiyskogo Tsarizma v Azerbaycane v 20–60-h god. XIX v.)
Bogdanova, N.G.; Pritıkin, Y. M. (1936.). Kolonialnaya Politika Rossiyskogo Tsarizma v Azerbaycane v 20–60-h gg. XIX v.,Çast I: Feodalnıye Otnoşeniya i Kolonialnıy Rejim 1827–1843 gg., Moskva-Leningrad: Akademiya Nauk SSSR.
RYPPVAR (Razvitiye Yerivana Posli Prisoyedineneiye Vostoçnoy Armenii k Rossii)
Akopyan, T. H. (1978). Razvitiye Yerevana Posle Prisoyedineniya Vostoçnoy Armenii K Rossii (Sbornik Dokumentov, 1801–1917 gg.), Yerevan: İzd.: Yerevanskiy Gosudarstvennıy Universitet.
Agayan, T. P. ( 1972). Prisoyedineniye Vostoçnoy Armenii K Rossii (Sbornik Dokumentov), T. I (1801–1813), Yerevan: Akademiya Nauk Armyanskoy SSR.
––––––––––(1978). Prisoyedineniye Vostoçnoy Armenii K Rossii (Sbornik Dokumentov), T. II (1814–1830), Yerevan, Akademiya Nauk Armyanskoy SSR.
SAOİAN (Sobraniye Aktov Otnoşihsa k Abazreniyu İstorii Armyanskogo Naroda)
SAOİAN (Sobraniye Aktov Otnoşihsa k Abazreniyu İstorii Armyanskogo Naroda), (1833). Ç. I, Moskva.
SAOİAN (Sobraniye Aktov Otnoşihsa k Abazreniyu İstorii Armyanskogo Naroda), (1838). Ç. II, Moskva,
PSZRİ,(Polnoye Sobranıye Zakonov Rossiyskoy İmperii) (1830). Sobraniye Vtoroye, T. III, Sanktpeterburg.
Şopen, İ.( 1852). İstoriçeskiy Pamyatnik Sostoyanıya Armyanskoy-Oblasti v Epohu yeya Prisoyedineniya K Rossiskoy–İmperii, Sanktpeterburg: Tipografiya İmperatorskaya Akademiya Nauk.
Adonts, M. A.,( 1957). Ekonomiçeskoye Razvitiye Vostoçnoy Armenii v XIX veke, Yerevan: Akademiya Nauk Armyanskoy SSR İnstitut Ekonomiki.
Agayan, Ts. P.,( 1978). Rol Rosii v İstoriçeskih Sudbah Armyanskogo Naroda (K 150-Letiyu prisoyedineniya Vostıçnoy Armenii k Rossii, Moskva: Nauka.
Aliyev, F.; Hesenov U. (2007). İrevan Hanlığı, Bakı: Şerq–Qerb.
Andreev, A. R. (1999). Rossiyskaya Gosudarstvennost v Terminah IX-naçalo XX veka, Moskova:Kraft+
Boryan B.A.,( 1928). Armeniya mejdunarodnaya diplomatiya i SSSR, Ç. I, Moskva–Leningrad.
Diloyan, V. A.,( 1978). “Prisoyedineniye Vostoçnoy Armenii K Rossii i Ego İstoriçeskoye Znaçeniye”, Prisoyedineniye Vostoçnoy Armenii K Rossii i Ego İstoriçeskoye Znaçeniye, ss.7–10 (6–30) Yerevan: Yerevanskiy Universitet
Glinko S., (1831). Opisanıye Pereselenıya Armyan Adderbicanskih v Predelı Rossii, Moskva: Tipografiya Lazarevıh İnstituta Vostoçnıh Yazıkov.
İvanenko V. N.,( 1901). Grajdanskoye Upravleniye Zakavkazem ot Prisoyedineniye Gruzii do Namestniçestva Velikago Knyaza Mihaila Nikolayeviça (İstoriçeskiy Oçerk), Tiflis.
Kuleşov S. V. vd., Natsionalnaya Politika Rossii: İstoriya i Sovremennost, Nauçnıy Senter Russika, Moskva, 1997.
Nersisyan M.,( 1956). İz İstorii Russko–Armyanskih Otnoşeniy, Kniga Pervaya, Yerevan: AN Armyanskoy SSR.
Nersisyan M.,(1961). İz İstorii Russko–Armyanskih Otnoşeniy, Kniga Vtoraya, Yerevan: AN Armyanskoy SSR.
Şişov, A. (2003). Polkovotsı Kavkazskih Voyn, Moskova.
Tunyan V. G.(1989). Vostoçnaya Armeniya v Sostave Rossii, Yerevan: Ayastan.
Bebutov Knez Vasiliy İosifoviç” Ruskiy Biografiçeskiy Slovar, T. II, S. Petersburg, 1900, s. 623–626.
“Bludov Kont Dimitriy Nikolayeviç” Ruskiy Biografiçeskiy Slovar, T. III, S. Petersburg, 1908, s. 94–98.
“Kankrin Graf Yegor Frantsoviç” Ruskiy Biografiçeskiy Slovar, T. VIII, S. Petersburg, 1897, s. 447–463.
“Kutaysov Kont Pavel İvanoviç” Ruskiy Biografiçeskiy Slovar, T. IX, S. Petersburg, 1903, s. 617.
İvecan R. (2007). Osmanlı Hâkimiyetinde Revan (1724–1746), Marmara Ünv. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Tarihi Anabilim Dalı Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı, İstanbul, (Yayımlanmamış Doktora Tezi)
Gazaryan İ. M. (1953). K İstorii Obrazovaniya Armyanskoy Oblasti (1828 g.), Avtoreferat Dissertatsii na Soiskanie Uçenoy Stepeni Kandidata İstoriçeskih Nauk, Yerevan.
Oktay H. (1997). Revan Hanlığı, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya, (Yayımlanmamış Doktora Tezi)