ZEKİ MUT, İSMAİL SEZER, Ali GÜLÜMSER

Samsun koşullarında tritikale genotipleri ile buğday, arpa ve çavdarın verim unsurları ve bazı kalite öğeleri üzerine kıyaslamalı bir araştırma

Bu çalışma, 2001-02 ve 2002 - 03 vejetasyon döneminde Samsun koşullarında yürütülmüştür. Araştırmada, bitki materyali olarak 12 tiritikale, 2 arpa, 2 buğday ve l çavdar genotipi kullanılmıştır. Denemede incelenen tüm özellikler bakımından önemli farklar bulunmuştur, îki yıl ortalamalarına göre; başaklanma süresi 118.3 - 137.8 gün, başaklanma-erme süresi 47.5 - 60.0 gün, bitki boyu 60.8 - 136.8 cm, m2 de başak sayısı 313.5 - 477.6 adet, başakta başakcık sayısı 15.9 - 32.7 adet, başak uzunluğu 4.78 -12.6 cm, başakta tane sayısı 21.4 -64.4 adet, bin tane ağırlığı 35.8 -49.9 g, hektolitre ağırlığı 63.6 - 80.1 kg, tanede protein oranı % 9.19 - 11.86 ve tane verimi 352.2 - 468.7 kg/da arasında değişmiştir. İki yıllık bulgulara göre dekara tane verimi çeşitler ortalaması olarak; tritikalede 426.4, buğdayda 423.2, arpada 366.5 ve çavdarda 383.3 kg olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

çavdar, tritikale, genotip, buğday, arpa, verim ögeleri, verim, Samsun, karşılaştırmalar

A research on yield, yield components and some qualite characteristics of triticale, wheat, barley and rye

This study was carried out during 2001-02 and 2002-03 growing season in Samsun ecological conditions. 12 tritical, 2 barley, 2 wheat and 1 rye cultivars were used in the trial as plant material. There were statistically significant differences among species and varieties for all character studied in the research. According to two years results, these values have been determined; days to heading was 118.3 - 137.8 days, days from heading to maturity was 47.5 - 60.0, plant height was 60.8 - 136.8 cm, spike number per square meter was 313.5 - 477.6, the number of spikelets per spike was 15.9 - 32.7, spike length was 4.78 -12.6 cm, seed number per spike was 21.4 -64.4, thousand kernel weight was 35.8 -49.9 g, The test weight 63.6 - 80.1 kg,, crude protein ratios in seed was 9.19 - 11.86 % and seed yield Per decare was 352.2 - 468.7 kg. Due to the consequences of the study for two years, grain yield per decar as average of cultivars was obtained as 426.4 kg for triticale, 423.2 kg for wheat, 366.5 kg for barley and 383.3 kg for rye respectively.

Keywords:

rye, triticale, genotypes, wheat, barley, yield components, yields, Samsun, comparisons,

___

Akgün, İ. ve Kara, B., 2002. Alternatif Bir Yembitkisi, Tritikale. S.D.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 6-3, 84-91. İsparta.
Akulov, A.S., 1988.Variation In Certain Quantitaive Traits In Peas Grown Under Different Conditions. Horticultural Abstracts Vol. 58, No.9 Abst.No: 468.
Azman, M., Coşkun, A., B., Tekik, H., ve Aral, S., 1997. Tritikalenin Yumurta Tavuğu Rasyonlarında Kullanılabilirliği. Hayvancılık Araştırma Dergisi 7(1) s: 11-14.
Bağcı, S.A. ve Ekiz, H., 1993 Tritikalenin Problemleri, Sağlanan Gelişmeler ve Taşıdığı Potansiyel I. Un- Bulgur-Bisküvi Sempozyumu S. 77-87, Karaman.
Bağcı, S.A., Tulukçu, E., Çeri, S. ve Ekiz, H. 1999. ' Tritikale: İnsan Ve Hayvan Beslenmesi İçin Geliştirilmiş Alternatif Bir Bitki. Sayfa 126-132. Ekiz, H. (Ed) Hububat Sempozyumu, 8-11 Haziran. Sayfa 126-132. Konya.
Baier, A.C.-, Dias, J.A, ve Nedel, J.L., 1980. Triticale Research Annual Wheat Newsletter, 26:46-47.
Çakır, S., 2002. Farklı Azotlu Gübre ve Ekim t Sıklıklarının Tritikale ' nin Verim ve Verim Unsurları ve Bazı Kalite Karakterlerine Etkisi Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. OMÜ. Fen Bilimleri Enstitüsü. Samsun.
Demir, İ., Aydem, N. ve Korkut, K.Z., 1981. İleri Tritikale Hatlarının Bazı Agronomik Özellikleri Üzerinde Araştırmalar. E.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi 8:227-238. İzmir.
Demir, İ., Aydem, N., Korkut, K.Z. ve Şölen, P., 1980. Tritikale Islahında Son Gelişmeler. TÜBİTAK VII. Bilim Kongresi 187-195.
Genç I, Ülger, A.C., Yağbasanlar, T., 1988a, Tritikale. Yeni ve Yapay Bir Tahıl Cİnsİ. Bilim ve Teknik Dergisi, Cilt:21, Sayt:247, S: 40-42.
Genç, İ., 1977. Tahıllarda Tane Veriminin Fizyolojik ve Morfolojik Esasları. Ç.Ü. Ziraat Fak. Yıllığı 8, Sayı:l, Adana.
Genç, İ., Ülger, A.C., Yağbasanlar, T., Kırtok, Y., Topal, M., 1988b. Çukurova Koşullarında Triticale, Buğday ve Arpa'nın Verim ve Verim Öğeleri Üzerinde Kıyaslamalt Bir Araştırma. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, s: 1 -13. Adana.
Genç, 1, Yağbasanlar, T., Ülger, A.C., Kırtok, Y., ' 1987. Çukurova Koşullarında Triticalenin Verim ve Verim Öğeleri Üzerinde Bir Araştırma. Türkiye Tahıl Simpozyumu. 6-9 Ekim, s: 103-114, Bursa.
Gökmen, S. ve Sencar, Ö., 1994. Tokat-Kazova Bölgesinde Tritikalenin Verim ve Adaptasyon Yeteneği Üzerinde Bir Araştırma. GOÜ. Ziraat Fakültesi Dergisi 2: 131-144. Tokat
Hede, A. R., Lozono-del Rio,J., Bejar-Hinojosa, M. ve Rivadeneria,M, 2001. Triticale for Feed and Forage : Case Studies from Mexico and Ecuador. 4p
Kınacı, E., 1998. Zor Koşulların Bitkisi: Tritikalenin Yem Olarak Değeri ve Geleceği. Aylık Gıda, Tarım ve Hayvancılık Dergisi (Hasad), yıl. 14, sayı: 157.s: 17-19.
Küçükakça, M., 1995. Konya'da Sulu ve Kuru Şartlarda Kışlık Bazı Tritikaie Çeşitlerinde Önemli Tarımsal ve Kalite Özellikleri Üzerinde Araştırmalar Doktora Tezi Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Ens. Konya 98s.
Kün,E., 1996. Tahılar- I. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayın No: 1451, Ders Kitabı: 431, Ankara.
Lehman, W.F., Ovelset, CO. and Jackson, L.F., 1983. Production and Performance of Common and Durum Wheats and Tritikaie at the Univ. Of California. Imperial Valley Field Station. El Centro in 1981, 1982 and 1983, Ünv. Of California. Agric. Exp. Sta. Progress Report. 142, 20 p.
Sencar, Ö., Gökmen, S. ve Kılınç, M., 1994. Tokat Koşullarında Tritikalenin Verim ve Adaptasyon Üzerinde Bir Araştırma. Tarla Bitkileri Kongresi, Cilt II, S:43-46. 25-29 Nisan 1994, îzmir.
Sencar, Ö., Gökmen, S., Sakin, M.A. ve Aslan, İ. 1998. Tokat- Artova Koşullarında Tritikaie, Buğday ve Çavdarın Verim ve Verim Unsurları Üzerinde Bir Araştırma. GOÜ. Ziraat Fak. Dergisi. 15: 113-117. Tokat.
Skowmand, B., Fox, P.N. ve Villareal, R.L., 1984. Triticale in Commercial Ariculture. Progress and Promise. Advandes in Agronomy. International Maize and wheat Improvement Center (CIMMYT) Londres 40, 45p. Mexico.
Skowmand, B., Fox, P.N., and R.L. Villareal., 1984. Tritikaie in Commercial agriculture: Progress and Promise. Advances in a Agronomy. Vol. 37,1-45.
Taşyürek, T., Gökmen, S., Temirkaynak, V. ve Sakin, M.A., 1999. Sivas-Şarkışla Koşullarında Buğday, Arpa Ve Tritikalenin Verim ve Verim Unsurları Üzerinde Bir Araştırma. S:616-620. Hububat Sempozyumu, 8-11 Haziran, 1999, Konya.
Tosun, M., Akgün,İ., Sağsöz, S. ve Taşpınar, M., 2000. Yazlık Ekilen Bazı Triticale Genotiplerinde Verim ve Verim Öğelerinin Belirlenmesi. Atatürk Üni. Zir. Fak. Derg., 31:1-10.
Tosun, M. ve Sağsöz, S., 1994. Triticalenin Yem Bitkisi Olarak Önemi ve Değerlendirilmesi. Atatürk Üni. Zir. Fak. Derg., 25(4) 655-664,Erzurum.
Ülger, A.C., Yağbasanlar, T. ve Genç, İ., 1989. Çukurova Koşularında Seçilen Yüksek Verimli Tritikaie Hatlarının Önemli Tarımsal Karakterleri Üzerinde Bir Araştırma. Doğa Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi, 13(3b), 1342-1362.
Ünver, S., 1999. Bazı Tritikaie Hatlarında Verim ve Verim Öğelerinin İncelenmesi. Tarla Bitkeileri Merkez Araştırma Enstitüsü (TARM) Dergisi. (8). 1-2, s:82-92. Ankara.
Varughese, G., Barker, T. ve Saari, E., 1987. Tritikaie CIMMYT, Mexico, D.F. 32 pp.
Varughese, G., Pheiffer, W.H., Pene, R.R.J., 1996. Specialty Grains. Triticale. A Succes Alternative Crop. Cereal Foods World, 41(6) Part 1, pp. 474-482, Part 2 pp. 635-645.
Yağbasanlar, T., 1987. Çukurova'nın Taban ve Kıraç Koşullarında Farklı Ekim Tarihlerinde Yetiştirilen Değişik Kökenli Yedi Tritikaie Çeşidinin Başlıca Tarımsal ve Kalite Özellikleri Üzerinde Araştırmalar. Doktora tezi, Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, 171 s. Adana
Yağbasanlar, T., Genç, İ. ve Özkan, H., 1994. Çukuroavanın Taban Ve Kıraç Koşullarında Bazı Tritikaie Hatlarının Verim ve Verim Unsurları Üzerinde Bir Araştırma. S:25-28. Tarla Bitkileri Kongresi, Cilt II. 25-29 Nisan 1994, İzmir.
Yağbasanlar, T., Genç, İ., Toklu, F. ve Özkan, H. 1999. Çukurova Koşullarında Fahad-1 Tritikaie Hattına Uygun Yetiştirme Tekniklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir araştırma. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-18 Kasım. Cilt:l, s: 169-173, Adana.
Yağbasanlar, T., Ülger, A.C. ve Genç, İ., 1988. Çukurova koşullarında Bazı Yabanıcı Tritikaie Çeşitlerinin Verim ve Verim Öğeleri Üzerinde Bir Araştırma. Doğa 3:1353-1362.
Yağmur, M., 1993. Çukurova'nın Taban Ve Kıraç Koşullarında Değişik Kökenli Bazı Tritikaie Hatlarının Verim ve Verim Öğeleri Üzerinde Bir Araştırma. Doktora Tezi, Ç,Ü. Fen bilimleri Enstitüsü, 91 s. Adana,
Yanbeyi, S. ve Sezer, İ., 2004. Samsun Ekolojik Koşullarında Bazı Tritikaie Çeşit ve Hatlarının Verim Ve Verim Öğeleri Üzerinde Bir Araştırma. OMÜ. Ziraat Fakültesi Dergisi. (Basımda). Samsun