TUBA DİLMAÇÜNAL, FATMA KOYUNCU, M. Atilla AŞKIN

Bazı kiraz çeşitlerinin döllenme biyolojileri üzerine bir araştırma

Bu çalışma Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü'nde 2001 yılında yapılmıştır. Çalışmanın amacı, Eğirdir (İsparta) ekolojik koşullarında yetiştirilen bazı kiraz çeşitlerinin dölleyicilerini belirlemektir. Bu nedenle Uluborlu, Akşehir Napolyonu, Dalbastı, 0900 Ziraat ve Allahdiyen çeşitleri ile Noble, Bing, Vista, Ladan ve Merton Bigarreau tozlayıcı çeşitleri arasında tozlama denemeleri yapılmıştır. Denemede kullanılan bütün çeşitlerin çiçeklenme zamanlan karşılıklı tozlanmayı sağlayabilecek şekilde birbiriyle çakışmaktadır. Çiçek tozu çimlendirme denemelerinde %0, %5, %10, %15 ve %20 sakkaroz içeren ağar ortamları kullanılmıştır. En yüksek çimlenme oranı Larian (%61) çeşidinde ve %20 sakkaroz içeren ağar ortamında meydana gelmiştir. En düşük çimlenme oranı (%6) ise, %0 sakkaroz içeren ortamda ve yine Larian çeşidinde gerçekleşmiştir. Elde edilen sonuçlara göre, karşılıklı tozlanabilme durumları ve çiçeklenme zamanlarının uygunluğu bakımından Dalbastı kiraz çeşidi için tozlayıcı olarak Merton Bigarreau; Allahdiyen kiraz çeşidi için tozlayıcı olarak Vista ve 0900 Ziraat kiraz çeşidi için ise özellikle Vista çeşidi olmak üzere tüm tozlayıcı çeşitler önerilebilir.

Anahtar Kelimeler:

kiraz, kültür çeşitleri, çiçektozu, tozlaşma, uyuşmazlık, çapraz tozlaşma, çimlenme, çiçek tozu boruları

A research on fertilization biologies of some cherry varieties

This research has been carried out at the Süleyman Demirel University, Faculty of Agriculture, Department of Horticulture, in 2001. The aim of this research is to find out pollinizers of sweet cherry cv. which is commonly grown in Eğirdir (İsparta) and in the provinces, nearly. So that cross-pollination trials were performed between Uluborlu, Akşehir Napolyonu, Dalbastı, 0900 Ziraat, Allahdiyen sweet cherry cultivars and Bing, Noble, Larian, Merton Bigarreau, Vista (pollinizer) sweet cherry cultivars. In the all studied cultivars, blooming periods were found to be over-lapping so cross-pollination could be provided. In the pollen germination trials, agar media which consisted of O, 5, 10, 15, 20 % sucrose has been used. The highest germination rate as 61 % (Larian) among all of the pollinizer cultivars occured on agar medium containing 20 % sucrose. According to the results based on cross-compatibility and over-lapping of blooming periods, Merton Bigarreau sweet cherry cultivar can be suggested as the best potential pollinizer for Dalbastı; Vista sweet Cherry cultivar can be suggested as the best potential pollinizer for 0900 Ziraat.

Keywords:

cherries, cultivars, pollen, pollination, incompatibility, cross pollination, germination, pollen tubes,

___

Anonymous, 1992. Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO). (www.fao.org.tr).
Anonim, 2001. Tarımsal Yapı (Üretim, Fiyat, Değer) 1999. D.İ.E. Yayınları No: 2457 Haziran 2001. Ankara.
Aşkın, A., 1989. Ege Bölgesinde Düzenli Meyve Vermeyen Bazt Kayısı Çeşitleri Üzerinde Biyolojik Çalışmalar (Doktora Tezi). E.Ü. Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, İzmir.
Aşkın, A., Hepaksoy, S., Özçağıran, R., 1990. Atonik (Sodyum Mono-Nitroguaiacol), Gibberellik Asit ve Borik Asitin Bazı Kiraz Çiçek Tozlarının Çimlenme Güçlerine Etkileri Üzerinde Araştırmalar. E.Ü. Zir. Fak. Dergisi. Cilt 27, Sayı 1. İzmir.
Ayfer, M., 1967. Antepfıstığında Megasporogenesis, "Megagatnetogenesis, Embriyogenesis ve Bunlarla Meyve Dökümleri Arasındaki Münasebetler. Tarım Bakanlığı Teknik Kitap. D-414.
Bolat, İ., Pırlak, L., 1997. An Investigation on Pollen Viability, Germination and Tube Growth İn Some Stone Fruits. Tr. J. Of Agriculture and Forestry. 23 (1999). 383-388. Ankara
Çepel, N.,1988. Toprak İlmi. İstanbul Üniversitesi, prman Fakültesi Yayınları. İ. Ü. Yayın No:3416. Orman Fak. Yayın No: 389, İstanbul.
Derin, K., Eti, S., 2001. Determination of Pollen Quality, Quantity and Effect of Cross Pollination on The Fruit Set and Quality in The Pomegranete. Tr. J. Of Agriculture and Forestry . 25, 169-173. Tübitak, Ankara.
Dokuzoguz, M., 1953. Bazı Önemli Elma ve Armut Çeşitlerimizin Sitolojik Yapıları ve Bununla Çiçek Tozu Çimlenmesi, Meyvelerde Çekirdek Teşekkülü ve Meyve Tutumu Arasındaki Münasebetler. Ankara Üniv. Basımevi.
Dokuzoğuz, M., 1957. Bazı Hormonların Elma ve Armut Türlerinde Seksüel Uyuşmazlık ve Partenokarp Meyve Teşekkülü Üzerine Tesirleri. Ankara Üniv. Zir. Fak. Yay. 127.
Dokuzoğuz, M., 1964. Bazı Önemli Armut Çeşitlerinin Döllenme Biyolojisi Üzerinde Araştırmalar. E.Ü.Z.F. Derg. Cilt: 1, Sayı: 2, İzmir.
Dokuzoğuz, M., ve R., Gülcan, 1973. Ege Bölgesinde Seçilmiş Badem Tiplerinin Döllenme Biyolojisi Çalışmalarına Ait İlk Sonuçlar. IV. Bilim Kongresi Ankara.
Eti, S., Paydaş, S., Kaşka, N., 1995. Bazı Kiraz s Çeşitlerinde Yapılan Yapay Tozlama Uygulamalarının Meyve Tutumu ve Kalitesi Üzerine Etkileri. Bahçe Dergisi, 24 (1-2): 27-35, Yalova.
Eti, S., Paydaş, S., Küden, A. B., Kaşka, N., Kurnaz, ( Ş., Ilgın, M., 1996. Adana Ekolojik Koşullarında Denenen Bazı Seçilmiş Badem Tipleri ve Teksas Çeşidinde Çiçek Tozu Canlılık, Çimlenme Yeteneği ve Üretim Miktarı ile Çiçek Tozu Çim Borusu Büyümesi Üzerinde Araştırmalar. Tr. J. Of Agriculture and Forestry. 20, 521-527. Tübitak, Ankara.
Eti, S., Kaşka, N, Küden, A., Ilgın, M., 1998. Bazı Yazlık Elma Çeşitlerinin Döllenme Biyolojileri Üzerinde Araştırmalar. Tr. J. Of Agriculture and Forestry. 22, 111-116. Tübitak, Ankara.
Gerçekçioğlu, R.; Güneş, M.; Özkan, Y.; 1999. Bazı Meyve Türlerinde Çiçek Tozu Kalitesi ve Üretim Miktarlarının Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Bahçe 28 (1-2): 57-64.
Griggs, W.H., Iwakiri, B., 1975. Pollen Tube Growth in Almond Flowers. California Agric. 29, 4-6.
Kho, Y.O., Baer, J., 1971. Fluorescence Microscopy in Botanical Research. Zeiss Information 76, 54-57.
Kiriş, N., 1992. Dalbastı Kirazının (Primus avium cv. Dalbastı) Pomolojik Özellikleri ve Dölleyicilerinin Tespiti Üzerinde Bir Araştırma. Ege Üniv. Fen Bilimleri Enst. Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı. Bornova-İzmir.
Koyuncu, F., 1992. Van ve Çevresinde Yetiştirilen Standart ve Mahalli Bazı Armut Çeşitleri Üzerinde Sitolojik ve Pomolojik Çalışmalar (Yüksek Lisans Tezi) Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı, Van.
Koyuncu, F., Yılmaz, H., Aşkın, M. A., 2000. Bazı Çilek Çeşitlerinde Çiçek Tozu Üretim Miktarları ve Çimlenme Oranlarının Belirlenmesi Üzerinde Bir Araştırma. Türk. J. Agriculture and Forestry. 24,699-703.
Küden, A., Kaşka, N, 1992. Çukurova Yayla Kesimlerine Verim ve Kalite Bakımından Uyabilecek Kiraz çeşitlerinin Saptanması. Türkiye 1. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Cilt 1 - (Meyve), 13-16 Ekim 1992, E.Ü.Z.F. Bornova-İzmir. S/487-490.
Oraman, N., . 1943. Ankara Armudu, Üzerinde Morfolojik, Fizyolojik ve Biyolojik Araştırmalar. Ankara Yük. Zir. Enst Derg. Cilt 8, Sayı 15.
Öz, F., 1977. Marmara Bölgesinin Yerli Kiraz Çeşitlerinin Meyve Pomolojileri, Çiçek Morfolojileri ve Döllenme Biyolojileri Üzerinde Araştırmalar (Uzmanlık Tezi). Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, Yalova.
Öz, F., 1985. Ege Bölgesi Önemli Kiraz Çeşitlerinin Döllenme Uyuşmazlık Grupları Üzerinde Araştırmalar (Doktora Tezi). Ç.Ü. Fen Bil. Enstitüsü, Adana. 144 s..
Öz, F., Kaşka, N., 1984. Ege Bölgesi Önemli Kiraz Çeşitlerinin Döllenme Uyuşmazlığı Grupları Üzerinde Araştırmalar. Bahçe, 13 (2), 45-59.
Özbek, S., 1943. Çiçek Tomurcuğu Teşekkülü Esas Tutularak Kastamonu Dolaylarındaki En Önemli Meyve Türlerinin Verimliliğine Tesir Eden Biyolojik Faktörler Üzerinde Araştırmalar. Ankara Yük. Zir. Enst. Basımevi.
Özbek, S., 1978. Özel Meyvecilik (Kışın Yaprağını Döken Meyve Türleri). Ç.Ü.Z.F. Yayınları: No: 128. Ders Kitabı: .11, Adana.
Özçağıran, R., 1965. Kemalpaşa'nın Önemli Kiraz Çeşitleri Üzerinde Pomolojik ve Biyolojik Araştırmalar (Doktora Tezi). E.Ü. Zir. Fak. Meyve-Bağ Yetiştirme ve Islahı Kürsüsü. Bornova-İzmir.
Özçağıran, R., 1966. Kemalpaşa'nın Önemli Kiraz Çeşitleri Üzerinde Pomolojik ve Biyolojik Araştırmalar. E.Ü. Zir. Fak. Yay. 115.
Özçağıran, R., 1979. Bazı Can Eriklerinin Dölleme Biyolojisi Üzerinde Araştırmalar. E.Ü.Z.F. Derg.
Özçağıran, R., Aşkın, M. A., Ülger, M., 1989. Kirazlarda Çiçek Tozu Borusunun Dişicik Borusu İçerisinde Gelişmesinin İncelenmesi. E.Ü. Zir. Fak. Derg.
Preil, Wİ, 1970. Observing The Growth of Pollen Tubes in Pistil and Ovarian Tissue By Means of Florescence Microscopy. Zeiss Information 75, 24-25.
Sedgley, M., 1977. Reduced Pollen Tube Growth and The Presence of Callose in The Pistil of The Male Floral Stage of The Avokado. Scientia Hort. 7,7-36.
Sütyemez, M., Eti, S., 1999. Pozantı Ekolojik Koşullarında Yetiştirilen Bazı Kiraz Çeşitlerinin Döllenme Biyolojileri Üzerinde Araştırmalar. Türk. J.Agriculture and Forestry. 23, 265-272. Tübitak, Ankara.
Türemiş, N., Derin, K., 2000. Bazı Böğürtlen (Rubus fruticosus L.) Çeşitlerinin Çiçek Tozu Canlılık Düzeyleri ve Üretim Miktarları ile Uygun Çiçek Tozu Çimlendirme Ortamının Saptanması. Tr. J. Agriculture and Forestry 24, 637-642. Tübitak, Ankara.
Ülger, M., 1988. Salihli Kirazının (Prunııs ctvium ev. Salihli) Pomolojik Özellikleri ve Dölleyicüerinin Tespiti Üzerinde Bir Araştırma (Yüksek Lisans Tezi).E.Ü. FenBilimleri Enst. Bornova, İzmir.
Ülger, M., Özçağıran, R., 1989. Salihli (Prunus avium c.v. Salihli) Kiraz Çeşidinin Pomolojik Özellikleri ve Dölleyicilerinin Tesbiti Üzerinde Bir Araştırma. Ege Üniv. Zir. Fak. Dergisi, 26 (2), 53-63.
Ülkümen, L., 193 8. Malatya'nın Mühim Meyve Çeşitleri Üzerinde Morfolojik, Fizyolojik ve Biyolojik Araştırmalar. Ankara Yük. Zir. Enst., Ankara.
Way, R. D., 1963. Polen incompatibility groups of sweet cherry clones. Proc. Amer. Soc. Hort. Sci. 92:199-122.