Okul Öncesi Dönemde Evde Okuma Süreci: Aile Beklentilerine Yönelik Bir Durum Çalışması

Okumayı alışkanlık hâline getirmeyi sağlayan ve bunda rol oynayan birçok etken bulunmaktadır. Aile bireylerinin ve çevredeki bireylerin okumaya karşı istekli olmaları, örnek olmaları ve çocuk ile etkileşim kurmaları çocukların da olumlu olarak etkilenmelerini sağlayabilir. Okuma sürecinde önem verilen ve etkileşime girilen bu noktalar Okur Yanıt Teorisi’nin de temelini oluşturmaktadır. Bu çalışma ile okul öncesi dönemdeki çocukların evde aileleri ile gerçekleştirdikleri okuma süreçlerinin ailelerin beklentilerine göre Okur Yanıt Teorisi bağlamında incelenmesi amaçlanmaktadır. Nitel araştırma yöntemi ile gerçekleştirilen bu çalışma, durum incelemesi ile desenlenmiştir. Araştırmanın katılımcılarını, okul öncesi dönemde çocuğu bulunan 54 ebeveyn oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Çalışmada sonuç olarak ailelerin okuma süreçlerine ilişkin beklentileri ile gerçekleştirdikleri etkinliklerdeki bakış açısının tutarlılık göstermediği belirlenmiştir. Ayrıca ailelerin beklentilerinin daha çok estetik bakış açısını yansıttığı sonucuna ulaşılmıştır. Sadece okuma sonrası sürece ilişkin beklentilerde estetik amaçlı okuma ve bilgi için okuma bakış açısının öneminin aileler için eşit kabul edildiği tespit edilmiştir.

Home Reading Process in Preschool Period: A Case Study on Family Expectations

There are many factors that make reading a habit and play a role in this. The willingness of the family members and the people around them to read, to set an example and to interact with the child also ensure that children are positively affected. These points that are emphasized and interacted with in the reading process also form the basis of the Reader Response Theory. In this study, it is aimed to examine the reading processes of preschool children with their families at home in the context of the Reader Response Theory according to the expectations of the families. This study, which was carried out with qualitative research method, was designed by case study. The participants of the study are 54 parents who have children in preschool period. Semi-structured interview form was used as data collection tool. As a result of the study, it was determined that the expectations of the families regarding the reading processes and the point of view in the activities they performed were not consistent. In addition, it was concluded that the expectations of the families mostly reflected the aesthetic reading stance. It has been determined that the importance of aesthetic reading and efferent reading is regarded equally for families in the expectations regarding the post-reading process only.

PDF

___

Anderson-Yockel, J. ve Haynes, W (1994). Joint book reading strategies in working-class African American and white mother-toddler dyads. Journal of Speech and Hearing Research, 37, 583-593.
Aram, D. ve Shapira, R. (2012). Parent-child shared book reading and children’s language, literacy, and empathy development. Rivista Italiana di Educazione Familiare, 7(2), 55-65.
Arıcı, M. ve Tüfekci Akcan, A. (2019). Okul öncesi dönemde anne-çocuk birlikte hikâye kitabı okuma davranışlarının incelenmesi. Yaşadıkça Eğitim, 33 (1), 100-120.
Baker, C.E. (2014). African American fathers’ and mothers’ contribution to children’s early academic achievement: Evidence from two parent families from the Early Childhood Longitudinal Study-Birth Cohot. Early Childhood Education and Development, 25, 19-35.
Bamberger, R. (1990). Okuma Alışkanlığını Geliştirme (Çev: Bengü Çapar). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Bayraktar, V. ve Ersoy, Ö. (2018). Çocukların devam ettikleri okul türüne göre annelerin çocuk kitapları hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14 (3), 1222-1234.
Bıçakçı, M.Y., Er, S. ve Aral, N. (2017). Annelerin çocuklarına etkileşimli kitap okuma sürecine ilişkin görüşleri. Eğitim ve Bilim Dergisi, 42(191), 53-68. Doi:10.15390/EB.2017.7164.
Cengiz, Ş. ve Duran, E. (2017). Okul öncesi dönemine ait hikâye ve masallardaki değerlerin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 42 (191), 205-233.
Creswell, J. W. (2009). Research design : qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. Thousand Oaks, Calif. : Sage Publications.
Çakmak, T. ve Yılmaz, B. (2009). Okul öncesi dönem çocuklarının okuma alışkanlığına hazırlık durumları üzerine bir araştırma: Hacettepe üniversitesi Beytepe Anaokulu örneği. Türk Kütüphaneciliği, 23 (3), 489-509.
Çocuk Vakfı Raporu (2006). Türkiye’nin okuma alışkanlığı karnesi. İstanbul: Çocuk Vakfı.
Dedeoğlu, H , Ulusoy, M . (2013). Sınıf öğretmeni adaylarının okuma tutumları / Classroom pre-service teachers' reading attitudes . Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları , 1 (2) , 80-88 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/oyea/issue/20480/218129
Dedeoğlu, H. ve Kardaş, N. (2013). İlkokullarda kitap paylaşımı ve öğrencilerin okuma alışkanlıklarının geliştirilmesi. Cito Eğitim: Kuram ve Uygulama, 20, 27-36.
Dedeoğlu,H., Ulusoy, M. ve Alıcı, M. (2013). Çocuklar için hazırlanmış biyografik eserler üzerine bir içerik analizi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 28 (2), 116-131.
Demény, P. (2012). Developing written text production competence using the reader-response method. Acta Didactica Napocensia, 5 (3), 53-60.
Demir-Lira, E., Applebaum, L.R., Goldin-Meadow, S. ve Levine, S.C. (2018). Parents’ early book reading to children: Relation to children’s later language and literacy outcomes controlling for other parent language input. Developmental Science, 2019, e12764. doi:10.1111/desc.12764.
Dixon- Krauss, L., Januszka, C.M. ve Chae, C. (2010). Development of the dialogic reading inventory of parent-child book reading. Journal of Research in Childhood Education 24(3), 266-277. Erişim adresi: http://dx.doi.org/10.1080/02568543.2010.487412.
Doyle, B. G., ve Bramwell, W. (2006). Promoting emergent literacy and socialemotional learning through dialogic reading. The Reading Teacher, 59(6), 554–564.
Duursma, E. (2014). Parental bookreading practices among families in the Netherlands. Journal of Early Childhood Literacy, 14(4), 435-458.
Ergül, C., Akoğlu, G., Sarıca, D., Tufan, M. ve Karaman, G. (2015). Ana sınıflarında gerçekleştirilen birlikte kitap okuma etkinliklerinin “etkileşimli kitap okuma” bağlamında incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 603-619. doi: 10.17860/efd.88429.
Flint, T.K. (2020). Responsive play: cerating transformative classroom spaces through play as a reader response. Journal of Early Childhood Literacy, 20 (2), 385-410.
Flint, T.K. ve Adams, M.S. (2018). “It’s like playing, but learning”: supporting early literacy through responsive play with wordless picturebooks. Language Arts, 96 (1), 21-36.
Glesne, C. (2013). Nitel Araştırmaya Giriş (Çev. A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu). Ankara: Anı Yayıncılık.
Gonzalez, J. E., Taylor, A. B., Davis, M. J. ve Kim, M. (2013). Exploring the underlying factor structure of the Parent Reading Belief Inventory (PRBI): Some caveats. Early Education and Development, 24(2), 123-137.
Gündüz, A. (2007). Anne-baba ve öğretmenlerin okul öncesi çocuk kitaplarını değerlendirmesi. Afyonkarahisar: Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Güner, H., Çelebi, N., Taşçı Kaya, G. ve Korumaz, M. (2014). Neoliberal eğitim politikaları ve eğitimde fırsat eşitliği bağlamında uluslararası sınavların (PISA, TIMSS ve PIRLS) analizi. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 3 (3), 33-75.
Hindman, A. H. , Connor, C. M., Jewkes, A. M. ve Morrison, F. J. (2008). Untangling the effects of shared book reading: Multiple factors and their associations with preschool literacy outcomes. Early Childhood Research Quarterly, 23(3), 330–350.
Hindman, A. H. , Skibbe, L. E. ve Foster, T. D. (2014). Exploring the variety of parental talk during shared book reading and its contributions to preschool language and literacy: evidence from the Early Childhood Longitudinal Study-Birth Cohort. Reading And Writing, 27(2), 287-313.
Hutton, J. S., Phelan, K., Horowitz‐Kraus, T., Dudley, J., Altaye, M., DeWitt, T. ve Holland, S. K. (2017a). Story time turbocharger? Child engagement during shared reading and cerebellar activation and connectivity in preschool-age children listening to stories. PLoS ONE, 12(5), e0177398. doi: 10.1371/journal.pone.0177398.
Hutton, J. S., Phelan, K., Horowitz‐Kraus, T., Dudley, J., Altaye, M., … ve Holland, S. K. (2017b). Shared reading quality and brain activation during story listening in preschool‐age children. Journal of Pediatrics, 191(December 2017), 204–212. doi: 10.1016/j.jpeds.2017.08.037.
Işıkoğlu Erdoğan, N. (2016). Erken çocukluk döneminde çocuk-ebeveyn birlikte okuma etkinliklerinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3), 1071-1086.
Işıkoğlu Erdoğan, N., Şimşek, Z.C. ve Canbeldek, M. (2017). Ev merkezli diyaloğa dayalı okumanın 4-5 yaş çocuklarının dil gelişimine olan etkilerinin incelenmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37 (2), 789-809.
Kakırman Yıldız, A. (2016). Okul öncesi dönem çocuklarının okuma alışkanlığı kazanmasında rol model olarak aile. Mavi Atlas, 7, 95-112.
Kaya Tosun, D. (2018). Okuma çemberlerinin okuduğunu anlama, akıcı okuma, okuma motivasyonu ve sosyal beceriler üzerindeki etkisi ve okur yanıt tepkilerinin belirlenmesi. Denizli: Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
Kıldan, A. O., ve Gümrükçü Bilgici, B. (2011). Okul öncesi eğitim alan çocukların ebeveynlerinin çocuk kitabı seçme ölçütlerine ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 41(192), 105-120.
Kim, J.E. ve Anderson, J. (2008). Mother‐child shared reading with print and digital texts. Journal of Early Childhood Literacy, 8(2), 213–245.
Kotaman, H. (2007). Turkish parents’ dialogical storybook reading experiences: A phenomenological study. Journal of Instructional Psychology, 34(4), 200-206.
Kotaman, H. (2008) Impacts of dialogical storybook reading on young children's reading attitudes and vocabulary development. Reading Improvement, 45(2), 55-61.
Levy, R. Hall, M. ve Preece, J. (2018). Examining the links between parents’ relationships with reading and shared reading with their pre-school children. International Journal of Educational Psychology, 7(2), 123-150. doi:10.17583/ijep.2018.3480.
Marhaeni, A.A.I.N. (1998). Rosenblatt’s transactional theory and its implementation in teaching of integrated reading. Jurnal Ilmu Pendidikan, 5 (4), 206-219.
Marjanovič-Umek, L., Hacin, K. ve Fekonja, U. (2017). The quality of mother–child shared reading: Its relations to child’s storytelling and home literacy environment. Early Child Development and Care. doi: 10.1080/03004430.2017.1369975.
McKay, D., Buchanan, G., Vanderschantz, N., Timpany, C., Cunningham, S. J., ve Hinze, A. (2012, November). Judging a book by its cover: interface elements that affect reader selection of ebooks. In Proceedings of the 24th Australian Computer-Human Interaction Conference (pp. 381-390). ACM.
Merriam, S. B. (2013). Nitel Araştırma Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber (Çev. S. Turan). Ankara: Nobel Yayıncılık.
Miles M. ve Huberman, M. (1994). An Expanded Sourcebook Qualitative Data Analysis (2nd. Ed.). CA: Sage Publications.
Morrow, L. ve Gambrell, L. (2005). Using children’s literature in preschool: Comprehending and enjoying books. Newark, DE: International Reading Association.
Özdemir, F. (2000). Kitapların dünyasında çocuk çocuğun dünyasında kitaplar. Türk Kütüphaneciliği, 14 (2), 226-232.
Öztürk Samur, A. ve Çiftçi, Y. (2019). Ailelerin nitelikli çocuk edebiyatı ürünlerini seçebilme yetkinlikleri. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18, 327-354.
Pancsofar, N. ve Vernon-Feagans, L. (2006). Mother and father language input to young children: Contributions to later language development. Journal of Applied Developmental Psychology, 27, 571-587.
Patton, M. Q. (2014). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri (çev. Mesut Bütün ve Selçuk Beşir Demir). Ankara: Pegem Akademi.
Raikes, H., Pan, B.A., Luze, G., Tamis-LeMonda, C.S., Brooks-Gunn, J., … ve Rodriguez, E.T. (2006). Mother-child bookreading in low‐income families: Correlates and outcomes during the first three years of life. Child Development, 77(4), 924-953.
Rosenblatt, L. (1994). The transactional theory of reading and writing. In R. B. Rudell,M. R. Rudell, ve H. Singer (Eds.). Theoretical models and processes of reading (4thed., Vol. III, pp. 1363–1398). Newark, DE: International Reading Association.
Rosenblatt, L. M. (1938). Literature as exploration. New York: Modern Language Association of America.
Rosenblatt, L. M. (1978). The reader the text the poem: The transactional theory of the literary work. Carbondale, IL: SIU Press.
Rosenblatt, L. M. (2005a). Making meaning with texts: Selected essays. Portsmouth, NH: Heinemann.
Rosenblatt, L. M. (2005b). From "Viewpoints: Transaction versus interaction". Voices from the Middle, 12(3), 56—58
Sanacore, J. (2006). Nuturing lifetime readers. Childhood Education, 83 (1), 33-37.
Scherer, L. (2020). Where would you be in the Picture: using reader-response with children in primary school. Journal of Early Childhood Literacy, 0 (0), 1-25.
Sever, S. (2003). Çocuk ve edebiyat. (1.Baskı). Ankara: Kök Yayıncılık.
Sevim, O. (2003). Kitap okuma alışkanlığı kazandırma projesi. İstanbul: Bilge Sanat.
Shahaeian, A., Wang, C., Tucker-Drob, E., Geiger, V., Bus, A.G. ve Harrison, L.J. (2018). Early shared reading, socioeconomic status, and children’s cognitive and school competencies: Six years of longitudinal evidence. Scientific Studies of Reading, 22(6), 485-502. doi: 10.1080/10888438.2018.1482901.
Sınar Çılgın, A. (2006). Çocuğa büyülü bir dünyanın kapılarını açmak. Milli eğitim Dergisi, 172, 175-182.
Sipe, L. R. (2008). Storytime: Young children’s literary understanding in the classroom. NY: Teachers College Press.
Tanju, E.H. (2010). Çocuklarda kitap okuma alışkanlığına genel bir bakış. Aile ve Toplum, Nisan-Mayıs-Haziran, 31-41.
Tercanlı Metin, G. ve Gökçay, G. (2014). Bebeklik ve erken çocukluk döneminde kitap okuma: Çocuk sağlığı izlemlerinde etkili bir gelişim önerisi. Çocuk Dergisi, 14(3), 89-94.
Tezel Şahin, F., ve Tutkun, C. (2016). Okul Öncesi Dönemde Anne, Baba, Çocuk ve Kitap. Kastamonu Education Journal, 24(5), 2373- 2390.
Tipton, L. A. (2014). The parent’s role: Shared book reading and the child with asd. Riverside: University of California, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
Vandermaas-Peeler, M., Sassine, B., Price, C. ve Brilhart, C. (2011). Mothers ‘and fathers’ guidance behaviours during storybook reading. Journal of Early Childhood Literacy, 12(4), 415–442.
Whitehurst, G. T. ve Lonigan, C. J. (1998). Child development and emergent literacy. Child Development, 69(3), 848-872.
Wollman-Bonilla, J., & Werchadlo, B. (1995). Literature response journals in a first-grade classroom. Language Arts, 72, 562-570.
Wuryaningrum, R., Suyitno, I., Suyono, S., & Sunaryo, S. (2017). Efferent-Aesthetic Reading in Reading across Curricula (An Implementation at Living Environment Education in Islamic Elementary School As-Salam, Malang, Indonesia). The International Journal of Social Sciences and Humanities Invention, 4(9), 3975-3982.
Yin, R. K. (2009). Case study research: Design and methods (4th ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
Yurtseven, L. (2011). Annelerin çocuklarına hikâye okumasının çocukların sosyal beceri gelişimine etkisinin incelenmesi. Malatya: İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.