Dobruca- Köstence Ağzı Zarf-Fiilleri ve Anadolu Ağızları Zarf-Fiilleri Üzerine Değerlendirmeler

Fiilimsiler, Türkçeye birden fazla eylemi bir cümle ile ifade edebilme özelliği katar. Bu nedenle fiilimsi eklerini ve bu eklerin farklı zaman, farklı coğrafyalarda ve farklı boylardaki kullanımlarını karşılaştırmak gerekir. Türkçede fiilimsi ekleri içerisinde Zarf-fiil eklerinin çok özel bir yeri vardır. İsim-fiil ekleri ve sıfat-fiil eklerinde lehçeler arasında çok büyük farklılık görülmediği gibi, tarihi gelişim sürecinde bu eklerin çok büyük değişiklik geçirmedikleri söylenebilir. Ancak zarf-fiil ekleri için aynı şeyler söylenemez. Türkçe sürekli zarf-fiil eki üretmeye devam etmekte en az çaba yasasının tersine birden fazla eki, ek ve edatı birleştirerek yeni zarf-fiil ekleri veya birleşik zarf-fiiller üretmektedir. Yazı dili olmayan, Türkiye Türkçesiyle bağları çok sıkı olmayan fakat zengin bir kültüre sahip olan Dobruca-Köstence bölgesi ağızlarında 'bolgannan sebep' (olduğu için) gibi farklı zarf-fiil ekleri görülmektedir. Bu sebeple bu çalışmada Dobruca-Köstence bölgesinde konuşulan Türkçedeki zarf-fiil ekleri ve bu eklerin işlevleri incelenmiştir. Çalışma için Dobruca ve Köstence ağızları üzerine yapılmış tezlerde yer alan metinlerden yararlanılmıştır

An Examination of Verbal Adverbs in the Dobruca-Köstence Dialect and Anatolian Dialects

Gerundials enable Turkish to indicate more than one action in a single sentence. For this reason, it is necessary to compare the adverbial suffixes and their uses at different times, in different regions, and in different tribes. Among the Turkish gerundial suffixes, adverbial suffixes occupy a very unique position. It can be said that there is not a big difference among the dialects in terms of the verbal noun suffixes and participle adjective suffixes, and that these suffixes have not undergone a substantial change during the period of historical evolution. However, it is not possible to say the same for the verbal adverb suffixes. Turkish continues to produce verbal adverbs, and contrary to the law of minimum effort, it produces new adverbial suffixes or compound gerundial verbs by combining more than one affix with prepositions and affixes. Different verbal adverb suffixes such as ‘bolgannansebep exist in the dialects of the Dobruca-Köstence region, which do not have a written form and do not have strong ties with Turkey Turkish but have a rich culture. Therefore, in this study, the suffixes of the verbal adverbs in Turkish dialect spoken in the Dobruca-Köstence territory and the functions of those suffixes were examined. For the study, texts in the theses that studied the Dobruca and Köstence dialects were used

PDF

___

Arat, R. R. (1955). “Kıpçak maddesi”, İslam ansiklopedisi C VI, İstanbul: MEB Yayınları, 713-716.
Balcı, İ. (1996). Kars yerli ağzında cümle ve cümle yapıları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı.
Banguoğlu, T. (2015). Türkçenin grameri. Ankara: TDK yayınları, 427-440.
Buran, A. ve Alkaya E. (2010 ). Çağdaş Türk lehçeleri. Ankara: Akçağ Yayınevi.
Caferoğlu, A. (1984).Türk dili tarihi I-II. İstanbul: Enderun Kitabevi, 156.
Ediskun, H. (1985). Türk dilbilgisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Eker, S. (2006). Ekstra Küçük bir dil olarak Romanya Tatar Türkçesi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi C.23, S.2.
Ergin, M. (2009). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım/ Yayım/ Tanıtım.
Gencan, T. N. (1975). Dilbilgisi. Vol. 418. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Gabain, A. M. (1988). Eski Türkçenin grameri-Çev. Mehmet Akalın. Ankara: TDK Yayınları.
Gülsevin, G. (2000). Türkiye Türkçesinde birleşik zarf-fiiller. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi S.5, 122-143.
Gülsevin, G. (2002). Uşak ili ağızları. Ankara: TDK Yayınları, 15-16.
Gülsevin, G. (2010). Anadolu ağızlarında etnik (boysal) özellikler ve Çepni ağızları üzerine. I. Uluslararası Türk Diyalektolojisi Çalıştayı, 15-20 Mayıs 2008, Gazi Magosa/Kıbrıs Türk Dilleri Araştırmaları, 20, 139-152.
Gültekin, M. (2011). Kırgız Türkçesinde zarf-fiiller ve Türkiye Türkçesinde karşılıkları üzerine bir araştırma. TÜBARXXX-/2011-Güz. 99-126.
Günay, T. (1978). Rize ili ağızları. Ankara: Kültür Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, 187.
Haşimi, A. (2016). Kırıkkale ili ağızları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Hatiboğlu, V. (1969). Dilbilgisi terimleri sözlüğü. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Karaağaç, G. (2012). Türkçenin dil bilgisi. Ankara: Akçağ Yayınları, 376.
Karahan, L. (2011) Anadolu ağızlarında kullanılan bazı zarf-fiil ekleri. Türk dili üzerine incelemeler. Ankara: Akçağ Yayınları, 345- 373.
Karamanlıoğlu, A. F. (1994). Kıpçak Türkçesi grameri. Ankara: TDK Yayınları, XIX-XX.
Korkmaz, Z. (2005). Türkiye Türkçesindeki –madan/-meden <-matın/metin Zarf-Fiil (Gerundium) Ekinin Yapısı Üzerine. Türk dili Üzerine araştırmalar C.I.
Korkmaz, Z. (2014). Türkiye Türkçesi- şekil bilgisi. Ankara: TDK Yayınları,.841-883.
Korkmaz, Z. (2015). Anadolu ve Rumeli ağızları. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Anadolu ve Rumeli Ağızları Paneli Konuşmaları.
Menabit, C. S. (2006). Yazılı ve sözlü kaynaklara dayalı Romanya Türklerinin dili ve söz varlığı. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
Murtazayeva, N. (2010). Kırım Türkçesi Romanya Köstence ağzı – ses bilgisi, metin, sözlük. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Öztürk, J. (2006). Antakya ağzında -ºk ve -ºşkAn eklerinin kullanımı, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi Haziran 2006, C: XCI, S: 654, 530-535.
Öztürk, J. (2009). Hatay ağzı. Adana: Karahan Kitabevi,230-239.
Öztürk, J. (2015). Antakya merkez ağzı. İskenderun: Color Ofset.
Özyetgin, A. M. (2006). Tarihten bugüne Türk dili alanı. Chinese Acedemy of Social Science, Sino-Foreign Relationship Department of Institute of History. www.eurasianhistory.com adresinden alınmıştır.
Tekin, A. (2006). Kazak Türkçesinde sıfat-fiil ve zarf-fiil ekleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Vardar, B. (1980.). Dilbilim ve dilbilgisi terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Yıldırım, F. (2004 ). -(y)XşXn zarf-fiili üzerine. V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri, 20-26 Eylül 2004, Ankara: TDK Yayınları, 207-218.