NİETZSCHE, HOBBES VE LOCKE MERKEZLİ METAFORİK REAKSİYON KAPSAMINDA YAŞAR KEMÂL’İN “YATAK” VE NEZİHE MERİÇ’İN “SUSUZ” HİKÂYELERİNİN MUKAYESESİ

Nietzsche (1844- 1900) kendisini filozoflar içinde ilk psikolog olarak tanımlar; bu tavrı ile şüphesiz Freud’un ve psikanalizin yolunu açan kişi olmuştur. Var oluşu reddeden ve hakikatin sağlamlığına iman eden Nietzsche kendisine kavramlardan bir dünya inşa eder. Bu dünyada yalnız bir savaşçı olarak uzun uzun yargıladıkları arasında Tanrı’yı ölüme hapsetmekle yaratıcılık üstüne de bir hükme varmış olur. Daha doğrusu onun temel problemi yoktan var etmek ile yeniden biçimlendirmek arasındaki süreç ve bunun ters (yahut en azından yanlış) anlaşılmasıdır. Metaforun bu kendi gerçeğini oluşturma refleksi Nietzsche’nin (tabiri caizse) cinlerini tepesine çıkarır. Metafor kapatan, yanıltan, büken ve örten yapısı ile kurmaca içinde sahtenin ve yanlışın sembolüdür onun için. Tam olarak ne denildiğini anlaşılmaz kılan metaforik yapı kafa karıştırıcı, gereksiz, anlamsız, engelleyici bir gösteriş budalalığı mıdır; yoksa okuru zorlayan, idrak sınırlarında gezinen, ufuk açıcı ve metnin yeniden yorumlanması (ve hatta ölümsüzlüğünü) teminat altına alan bir sistem midir? Metaforik muhalefetin kanaatimizce en belirgin isimlerinden olan Nietzsche’nin, Hobbes’un ve Locke’un muhalif tavırlarını merkeze alıp birbiri ile muhteva ve metaforik yapı bakımından farklılık arz eden Yaşar Kemâl’in Yatak ve Nezihe Meriç’in Susuz hikâyelerini mukayese etmek ile reaksiyon’un çerçevesi ana hatları ile çizilmiş olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Nietzsche, Hobbes, Locke, metafor, Yaşar Kemal, Nezihe Meriç

PDF

___

Bader, Günter (1990): Melancholie und Metapher: eine Skizze, Tübingen: J.C.B. Mohr.
Benne, Christian (2005): Nietzsche und die historisch-kritische Philologie, Berlin und New York: de Gruyter.
Berkeley, G. (1871): The Works of George Berkeley: Including Many of His Writings Hitherto Unpublished, Hg. A. C. Fraser, Bd. III, S.76
Black, Max ([1954]/1983): “Die Metapher”. In: Haverkamp, Anselm (ed.) (ilk baskı. 1954) (1983/1996); (1983): “Die Metapher”, In: Haverkamp, Anselm (Hg.): Theorie der Metapher, Darmstadt.
Black, Max (1955): Proceedings of the Aristotelian Society, New Series, Vol. 55 (1954 - 1955), s. 273-294.
Black, Max (1962): Models and Metaphors. Studies in Language and Philosophy. Ithaca: Cornell University Press. Deutsch (1996): Die Metapher. Üb. Margit Smuda. In: Haverkamp, s. 55-79)
Black, Max (1977/ 1996): “More about Metaphor”, in Dialectica 31 , 431-457; (Deutsch: Mehr über die Metapher, Üb. Margit Smuda, ln: Haverkamp 1996, s. 379-413)
Cicero: De Oratore III, XXXIX, 157.
Clark, S.H. (1998): “The Whole Internal World His Own: Locke and Metaphor Reconsidered”, in: Journal of the History of Ideas, Vol. 59, No:2, 1998, s.241.
Duman, M. Akif (2016): Dilde Belirsizlik ve Eş Anlamlılık, İstanbul: Litera.
Duman, M. Akif (2018a): Von der Rhetorik zum belâgat, vom mecâz zur Metapher (Die Suche nach einer terminologischen Äquivalenz zum Begriff Der Metapher im Türkischen durch Vergleich von Rhetorik und belâgat). Berlin: Logos Verlag.
Duman, M. Akif (2018b). Lacan’ın Metafor Anlayışı. İstanbul: Gece.
Duman, M. Akif (2018c): Sabahattin Kudret Aksal’ın “Vav’lar”ının Semiotik Bakımdan (Bühler’in Organon Modeli Eşliğinde), John R. Searle’ün Uyuşmazlık (Divergence) Bakışı İçinde ve Dil-Eylem Teorisi (Speech-Acts) Çerçevesinde Ele Alınması, Asobid (Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi), Cilt/Volume 2. Sayı/Issue 4. Aralık/December 2018, ss.11-36.
Duman, M. Akif (2018d): John Langshaw Austin ve Ted Cohen’in Dil-Eylem (Speech Act) Teorileri Çerçevesinde Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın “Ecir ve Sabır” Hikâyesine Atf-I Nazar. MOLESTO, Cilt:1, Sayı:4, s.38-52.
Duman, M. Akif (2019): Roman Ossipowitsch Jakobson’un “Kombinasyon- Seleksiyon” Sisteminin Refik Halit Karay’ın “Sarı Bal” Hikâyesine Tatbiki, Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi (S.17) C.7, s.121-134.
Hobbes, Thomas (1992): Leviathan, Stuttgart.
Kemal, Yaşar: (1967): “Yatak”, Başlangıcından Bugüne Türk Hikâye Antolojisi, Haz. Yaşar Nabi, Mustafa Baydar, Sunullah Arısoy, İstanbul: Varlık Yay, s.293-302.
Kofman, Sarah (1993): Nietzsche and Metaphor, Üb. Duncan Large, California, Stanford Univercity Press.
Locke, John (1968): Über den menschlichen Verstand, II, Hamburg, 11.2.
Meriç, Nezihe: (1967): “Susuz”, Başlangıcından Bugüne Türk Hikâye Antolojisi, Haz. Yaşar Nabi, Mustafa Baydar, Sunullah Arısoy, İstanbul: Varlık Yay, s.326-34
Nietzsche, Friedrich (1999): „Kommentar zu Band 1-13“, Samtliche Werke Kristische Studienausgabe in 15 Banden (KGW), Bd. 1, Hg. Giorgi Colli, Mazzino Montinari, München: Deutscher Taschenbuch Verlag de Gruyter, „Wille zur Macht“, S. 383-400; „Menscliches, Allzumenschliches“, Samtliche Werke Kristische Studienausgabe in 15 Banden, Bd. 2, s.30-31; „Nachgelassene Schriften 1870- 1873“, Samtliche Werke Kristische Studienausgabe in 15 Banden, Bd. I, „Über Wahrheit und Lüge im aussermoralischen Sinne“, S. 875-890.
Searle, J. (1975/ 1982): Indirect Speech Acts, in Peter Cole and Jerry L. Morgan (eds.), Syntax and Semantics, Vol. 3: Speech Acts, Academic Press, S.59-82; Deutsch (1982): In, Ders. Ausdruck und Bedeutung, Frankfurt a.M., S.51-79.
Searle, John R. (1969): Speech Acts- An Essay in the Philosophy of Language, Cambridge: Cambridge University Press.
Searle, John R. (1979): Expression and Meaning. Studies in the Theory of Speech Acts, Cambridge.
Searle, John R. (1979/1982): „Metaphor“. In: Ders. (1979), Cambridge University Press, S.76-116= in: Metaphor and Thought, 2.Aufl. Ed. Andrew Ortony, Cambridge: Cambridge University Press, S.83-112. Deutsch (1982): „Metapher“. In: Ders. (1982), Ausdruck und Bedeutung, Untersuchungen zur Sprechakttheorie, Frankfurt a.M., S.98-138.
Seel, Martin (1990): “Am Beispiel der Metapher. Zum Verhältnis von buchstäblicher und figürlicher Rede”, In: Forum für Philosophie Bad Homburg (Hg.): Intentionalität und Verstehen. Frankfurt a. M.: Suhrkamp, S.237-272; burada s.248.
Spivak, Gayatri Chakravorty (1976): "Translator’s Preface." Of Grammatology, By Jacques Derrida. Üb. Gayatri Chakravorty Spivak. Baltimore: Johns Hopkins.