Bu makale, yazar tarafından yürütülen ve İstanbul Teknik Üniversitesi Güzel Sanatlar, Jeoloji ve Jeofizik Bölümlerinden araştırmacılarca Elazığ Hazar Gölü ve güneybatısındaki batık ortaçağ yerleşimi hakkında gerçekleştirilen sualtı araştırmasının sonuçlarını kapsamlı bir biçimde sunmayı hedeflemektedir. Bu çalışma, Yukarı Fırat Bölgesinde yeterince araştırılamamış bir bölgeye ait ortaçağ mimari ve seramiklerine ait önemli bir örnek teşkil etmektedir. Hazar Gölü’ndeki batık yerleşimle ilgili bilgiler, efsaneler, coğrafyacıların incelemeleri ve gezginlerin yazdığı kitaplardan derlenebilir. Ancak bu bölgede daha önce herhangi bir arkeolojik araştırma yapılmamış olması bu konuda literatürü kısıtlamaktadır Bu çalışma kapsamında şehir duvarları ile çevrili batık yerleşim araştırılmış ve rölöveleri çıkartılmıştır. Tümüyle tuğla ve harç ile inşa edilmiş şehir duvarları, kuleler ve bunlara bağlı yapılar inşa malzemesi açısından bu bölgede tek örnektir. Çesitli zamanlarda gezginler tarafından yazılmış kaynaklardan burada önemli bir dini merkez bulunduğu, hatta 11. ve 12. yy.da katholikosluk makamı olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır. Batık yerleşimin kuzeydoğusunda kalan Kilise Adası üzerindeki toprak kayması yüzünden çok çeşitli dönemlere ait seramik parçaları bir arada bulunabilmektedir. Tespit ettiğimiz bazı 11.-13.yy.a ait olabilecek seramikler ve 19.yy. seramikleri buranın uzun süren tarihine işaret ederler. Savunma duvarlarının bir kısmının ise 6.yy.a kadar dayanabileceği düşünülmektedir. Şehrin bugün neden sular altında kaldığı bilinmemekle birlikte aktif bir fay sistemi üzerinde yer alması yüzünden tektoniğin bu konuda etkili olduğu kabul edilmektedir. Bu proje ile elde edilecek veriler sonucunda uluslararası turizm potansiyeli olan bu gölün su altı yapıları açığa çıkartılırken bölgenin depremselliğine de ışık tutulmuştur. Bu araştırma Doğu Anadolu’daki eklesiastik ve savunma amaçlı ortaçağ mimarisi konusunda ve 11. Yüzyıl Bizans Türk güçlerinin ilişkisi konusundaki araştırma eksikliğini doldurmaya katkı sağlamaktadır.

This paper aims to present the results of the underwater research conducted by the author and researchers from Istanbul Technical University Fine Arts, Geology and Geophysics Departments on the Elazığ Hazar Lake and submerged medieval settlement located on its southwest. This study is an important example of medieval architecture and ceramics belonging to a region that has not been sufficiently investigated in Upper Euphrates region in Eastern Anatolia. The information about the sunken settlement of the Hazar Lake-Elazığ, can be compiled from the legends, georaphers' analysis and the books written by travelers. However, the lack of prior archaeological researches belonging to the area, restricts the literature on this subject. Through this study, the submerged settlement surrounded by the city walls are investigated and the measured drawings are prepared. This settlement is an unique example for  the usage of all brick construction technique which can be observed through the cicuit walls and towers. It is understood from various sources written by travelers that this settlement had been used for ecclesiastical purposes in 11-12 th centuries becoming the seat of the Armenian catholicos. Due to the landslide on the Kilise (Church) Island which is located to the north of the submerged area, ceramic fragments of various periods are found together. Some of the ceramics that we may have belonged to the 11th- 13th centuries and the 19th century. ceramics point to the long history of this place. A part of the defense walls could to be dated to back till 6th century. The reason of the submergence of the settlement is accepted as the fact that its location over the active full line. The signs of earthquakes and the restorations are also observed over the structures under water. Elazığ Hazar Lake has a noticeable touristical potential for Eastern Anatolia. The archaeological heritage is under danger because of its vulnerable character. This Project is a contribution to document the underwater area from all aspects. It also fills a lack about medieval architecture in the Eastern Anatolia and contributes our knowledge about the relation between Byzantine and Turkish forces after 11th century.