Mâtürîdî’nin Siyer’e Dair Kritik Ettiği Bazı Rivayetler

Bu çalışmada Mâtürîdî’nin (ö.333/944) Hz. Peygamber ile irtibatı kurulan bazı rivayetlere yönelik özgün yorumları konu edilmiştir. Bilindiği üzere hitap, muhatabı tarafından anlaşılır. Hitabın dolaylı muhatabı, onu anlamak için ilk muhatabın açıklamalarına ihtiyaç duyar. Söz konusu Kur’ân-ı Kerîm ve onu anlama faaliyeti olunca mezkûr durum daha bir önem kazanır. Çünkü Kur’ân’ın, hitap çevresinde bilinmesi nedeniyle ayrıntılarına girmediği hususlar vardır. Bu hususlar onun ilk muhataplarının rivayetleriyle anlaşılabilecektir. Ne var ki bu rivayetlerin bazısı bünyesinde problem taşımaktadır. Rivayeti aktaran ravinin tasarrufta bulunması problemin önemli gerekçeleri arasındadır. Diğer yandan geleneğin de etkisiyle rivayetlerin taşıdığı önem, zaman içerisinde onların kritik edilmeksizin kabul edilmesine yol açmıştır. Bu ise kimi durumlarda ayetlerin anlam dünyasının daraltılmasına, kimi durumlarda da Kur’ân’ın vermek istediği mesajın anlaşılmasına mani olmuştur. İş bu makalenin amacı ise Mâtürîdî’nin mezkûr problemlere karşı sergilediği tutumu ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda mukayese yöntemi kullanılmış ve neticede onun sorunlu gördüğü rivayetleri Kur’ân’ın bütünlüğünü, vahiy ortamının genelini ve aklın verilerini dikkate almak suretiyle reddettiği anlaşılmıştır. Yine onun, ayetle irtibatlandırılan rivayetin hangi açıdan kusur barındırdığını ifade ettiği ve nihayet sahih bile olsa bazı durumlarda ayetin rivayetten bağımsız olarak okunabileceğini söylediği görülmüştür.

The Critics of al-Māturīdī About Some Narratives related to Sirah

In this study, original rewievs of al-Māturīdī (d. 333/944) about some narratives related to the Prophet were discussed. As it is known the address is first understood by the interlocutor. The indirect interlocutor needs explanations from the first hearer to understand the oratory. This situation becomes more important when it comes to the Holy Quran and its activity. Because the Qur'an does not go into details because it is known where it originated. These issues can be understood by the narrations of his first interlocutors. However, some of these narrations have some problems. The intervening of narrative narration is one of the important reasons for the problem. On the other hand, due to the influence of tradition, the importance of narratives has been accepted without criticism over time. This in some cases prevented the narrowing of the world of meaning of verses, and in some cases prevented the understanding of the message that the Qur'an wants to give. The purpose of this article is to reveal the attitude of al-Māturīdī to the aforementioned problems. For this purpose, the comparison method was used and as a result it was understood that he rejected the narratives which he deemed problematic by considering the integrity of the Qur'an, the general environment of revelation and the data of the mind. It is also seen that al-Māturīdī says that some narrative about the verse is problematic and that in some cases the verse can be read independently of the narration, even if it is true.

Keywords:

Tafsir, Sirah, Al-Māturīdī, Ta’wīlâtu’l-Qur’ân, Narration Criticism,

PDF

___

Düzenli, Yaşar. “Haberlerde Tedricilik ve Cinlerin Kulak Hırsızlığı Meselesi”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22 (Mart 2012), 125-154.
İbn Ebî Hâtim, Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdrîs. Tefsîru İbn Ebî Hâtim er-Râzî el-müsemmâ et-tefsîru bi’l-me’sûr. nşr. Ahmed Fethi Abdurrahman el-Hicâzî. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 2006.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ’ İmâdüddîn. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm. 4 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları,1986.
İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec. Zâdü’l-mesîr fî ılmi’t-tefsîr. thk. Ahmet Şemsüddîn. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
Köse, Feyza Betül. Kâhin. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2018.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhamed b. Muhammed b. Mahmûd. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. Müracaa Bekir Topaloğlu. nşr. Ahmed Vanlıoğlu vd.. 18 Cilt. İstanbul: Mizân Yayınları, 2005-2010.
Mâverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed. en-Nüket ve’l-ʿuyûn: tefsîru’l-Mâverdî. thk. Seyyid Abdu’l-Maksud. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2007.
Öz, Şaban. İlk Siyer Kaynakları ve Müellifleri. İstanbul: İSAR Yayınları, 2008.
Saʿlebî, Ebū İshâk Ahmet b. Muhammed b. İbrahim. el-Keşf ve’l-beyân. thk. Hâlit b. Avn el-Anzī. 33 Cilt. Cidde: Dāru’t-tefsīr, 2015.
Semerkandî, Ebû Bekr Alâüddîn Muhammed b. Ahmed b. Ebî Ahmed. Şerḥu teʾvîlâti’l-Ḳurʾân. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Medine 179, 1a-1034a.
Suyûtî, Celaluddîn Abdurrahman. ed-Dürru’l-mensûr fî’t-tefsîr bi’l-me’sûr. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2015.
Suyûtî, Celaluddîn Abdurrahman. Esbâbu’n-nüzûl. Kahire: Dâru’l-Fecr Li’t-Türâs, 2002.
Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmiu‘l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Mahmud Şâkir. 30 Cilt. Ürdün: Dâru’l-A‘lem, 2006.
Tirmîzî, Ebû İsa Muhammed b. İsa. Sünenu’t-Tirmîzî. thk. Beşşâr Avvâd Ma’ruf. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslam, 1996.
Vâhidî, Ali b. Ahmed. Esbâbu’n-nüzûl. nşr. Mustafa Dibboğa. Beyrut: Dâru’l-Mustafa, 2008.