CUMHURİYET’İN KURULUŞ YILLARINDA BELEDİYE YAPILANMASI ÜZERİNDE OSMANLI ETKİSİ

Türkiye’de modern belediyeciliğin başlangıcı, modernleşme ve batılılaşma süreçleri ile paralellik göstermektedir. Özellikle Tanzimat Dönemi ile birlikte Batı’daki örnekleri ile desteklenmeye çalışılan belediye örgütlenmesinin Türkiye Tarihi için yeni bir deneyim olduğu söylenebilir. Cumhuriyet ile birlikte ise hızlı bir inkılap süreci yaşanmıştır. Çeşitli devrimlerle hızlı bir dönüşüm yaşayan devlet örgütlenmesinde ise belediyeler ile ilgili düzenlemelere öncelik verilmediği görülmektedir. Bu durumun bir nedeni, Türk belediye örgüt yapısının, merkezi otoritenin güçlü tutulduğu Fransa Modeline dayanmasıdır. Yeni kurulan Cumhuriyet’in de özellikle ilk yıllarında önceliği demokratikleşme ve yerel hizmetler olmamıştır. Cumhuriyet’in ilk yıllarda temel önceliği inkılapların yerleşmesi, etnik ve dini temelli isyanların önüne geçebilmesi ve merkezi otoritenin güçlendirilmesi olmuştur. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de modern belediyeciliğin ortaya çıkış sürecini incelemek, hangi temellere dayandığının anlaşılmasına yardım etmek ve yeni kurulan Cumhuriyet’e olan etkilerini ortaya koymaktır. Özellikle Cumhuriyet ile birlikte gerçekleşen, modernizmin ve demokratikleşmenin temellerini atan inkılapların, demokrasinin temel taşı olarak görülen yerel yönetimlere sıçramamasının nedenlerini anlayabilmek için çalışma önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Yerel Yönetimler, Belediyeler, Cumhuriyet Devrimleri.

OTTOMAN INFLUENCE ON MUNICIPAL STRUCTURE DURING THE FOUNDING YEARS OF THE REPUBLIC

The beginning of modern municipality in Turkey parallels the processes of modernization and westernization. It can be said that the municipal organization, which was tried to be supported by examples in the West, especially with the Tanzimat Period, was a new experience for the History of Turkey. With the Republic, a rapid revolution process took place. It is seen that regulations regarding municipalities are not given priority in the state organization, which is experiencing a rapid transformation with various revolutions. One reason for this situation is that the Turkish municipal organizational structure is based on the French Model, where the central authority is kept strong. Democratization and local services were not the priority of the newly established Republic, especially in its first years. The main priority of the Republic in the first years was to establish reforms, prevent ethnic and religious-based rebellions, and strengthen the central authority. The aim of this study is to examine the emergence of modern municipalism in Turkey, to help understand the foundations on which it is based, and to reveal its effects on the newly established Republic. The study is important to understand the reasons why the reforms that took place with the Republic and laid the foundations of modernism and democratization did not spread to local governments, which are seen as the cornerstone of democracy.

Keywords:

Local Governments, Municipalities, Republican Revolutions.,

PDF

___

Akarca, A. (2023). Türkiye’de yerel yönetim reformları: belediye yönetimi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13(2), 1545-1568. https://doi.org/10.48146/odusobiad.1137782
Altan, Y. (2009). Meclis-i meb’usân zabıt cerideleri (1293=1877) üzerinden Türk belediyeciliğini anlamak. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 293-310.
Arık, F. Ş. (1997). Osmanlılarda kadılık müessesesi. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 8(8), 1-71. https://doi.org/10.1501/OTAM_0000000145
Avcı, Y. (2016). Tanzimat döneminde Osmanlı belediyeciliği üzerine karşılaştırmalı analizler. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (24), 167-180.
Bouckaertand, G. & Kuhlmann, S. (2016). Comparing local public sector reforms: institutional policies. S. Kuhlmann ve G. Bouckaert (Ed.), Local Public Sector Reforms in Times of Crisis National Trajectories and International Comparisons içinde (s. 1-20). Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1057/978-1-137-52548-2_1
Coşkun, B. & Uzun, T. (1999). Türkiye’de yerel yönetimlerin gelişimi, niteliği ve Muğla ili yerel yönetim birimlerinin uygulamada karşılaştıkları sorunlar. Muğla Üniversitesi Matbaası.
Coşkun, B., Pank Yıldırım, Ç. & Şen, E. (2021). Osmanlı belediyeciliğinin dönüm noktası: 1877 tarihli vilâyât belediye kanunu. Çağdaş Yerel Yönetimler, 30(2), 1- 20.
Çakan, I. (2006). Erken cumhuriyet döneminde Türk kamu yönetiminin modernleşmesi: merkezileşme. Amme İdaresi Dergisi, 39(4), 47-73.
Çelik, A. (2013). Yerel özerklik açısından 5393 sayılı belediye kanununun genel bir değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1), 17-28.
Çelik, B. (2004). Yüz yıllık hesaplaşma: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e merkeziyet–ademi merkeziyet tartışmaları. 1923 Aydınlanma, 8(52), 18-21.
Çiçek, Y. (2014). Geçmişten günümüze Türkiye’de yerel yönetimler. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 53-64.
Çimen, H. & Bakan, S. (2019). Türkiye’de demokrasinin gelişim süreci bakımından dönemsel kritiği. Birey ve Toplum, 9(17), 121-156. https://doi.org/10.20493/birtop.541803
Çolak, H. (2012). Türk toplumunda demokrasi ve yerel yönetimlerin tarihsel gelişimi bağlamında 1580 sayılı belediye kanunu yasama müzakereleri. Atatürk Yolu Dergisi, (13), 33-55. https://doi.org/10.1501/Tite_0000000352
Demirel, D. (2011). Tanzimat'tan Cumhuriyet'e kamu yönetiminde yeniden yapılanma (1839-1923). Türk İdare Dergisi, 83(473), 97-112.
Düzenli, K. (2020). Erken dönemden anayasal döneme Osmanlı İmparatorluğunda yerel yönetimler. Lapseki Meslek Yüksekokulu Uygulamalı Araştırmalar Dergisi, 1(2), 136-149.
Gencer, M. (2008). Osmanlı-Türk modernleşme sürecinde kültür, din ve siyaset ilişkileri. Turkish Studies, 3(2), 354-369. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.302
Göksoy, B. & Sağol, E. (2017). Demokrasi bağlamında bir değerlendirme: Türk yerel yönetim sistemi ve Osmanlı’dan Cumhuriyet’e belediyelerin kuruluşu. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(Özel Sayı 4), 1-19.
Görmez, K. (1997). Yerel demokrasi ve Türkiye. Vadi Yayınları.
Gumel, F. (2017). The effects of European negotiatory state of Turkey on local management. Journal of Humanities Insights, 1(2), 54-59. https://doi.org/10.22034/JHI.2017.59564
Güler, B. A. (2000). Yerel yönetimleri güçlendirmek mi? adem-i merkeziyetçilik mi?. Çağdaş Yerel Yönetimler, 9(2), 14-29.
Güran, T. (2006). Ekonomik ve mali yönleriyle vakıflar. Kitabevi Yayınları.
Güven, A. (2023). Türkiye’de yerel yönetimlerin modernleşmesinde Türk anayasalarının rolü. Journal of International Management Educational and Economics Perspectives, 11(1), 14-27.
Güzeldağ, F. & Akyıl, L. (2022). Osmanlı Devleti’nde demokratikleşme hareketleri. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 337-352. https://doi.org/10.52791/aksarayiibd.1133559
Kalabalık, H. (2005). Avrupa Birliği üyeleriyle karşılaştırmalı yerel yönetim hukuku. Seçkin Yayınevi.
Koçak, B. (2019). Cumhuriyetin kökenleri: on dokuzuncu yüzyılda Osmanlı modernleşmesi. İmgelem, 3(5), 207-238.
Koçak, S. Y. & Ekşi, A. (2010). Katılımcılık ve demokrasi perspektifinden Türkiye’de yerel yönetimler. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (21), 295-307.
Kohn, H. (1933). Ten years of the Turkish Republic. Foreign Affairs, 12(1), 141–155. https://doi.org/10.2307/20030569
Korkmaz, Z. (2009). Yerel yönetimlerde özerklik ve idari vesayet denetimi [yüksek lisans tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi.
Lamba, M. (2010). Osmanlı’dan günümüze Türk kamu yönetimde merkeziyetçilik-adem-i merkeziyetçilik üzerine bir inceleme. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 2(1), 131-156.
Magnarella, P. J. (1973). The reception of Swiss family law in Turkey. Anthropological Quarterly, 46(2), 100–116. https://doi.org/10.2307/3316746
Marcou, J. (1991). Les influences Ottomanes et Françaises sur le système territorial Turc. Anatolia moderna- Yeni anadolu, 1991(1), 275-287. https://doi.org/10.3406/anatm.1991.862
Mari, F. (2019). Toplumsal cinsiyet ve ulus: iki savaş arası dönemde Türkiye’de ve İtalya’da devletin toplumsal cinsiyet politikalarının karşılaştırmalı bir analizi (1923-1938) [yüksek lisans tezi]. Marmara üniversitesi.
Nuri, T. (1994). Mahalli idareler. Yargı Yayınları.
Oğuz, A. (2013). Türk demokrasi tarihinde muhalefet geleneğinin oluşması açısından sultan ıı. Abdülhamid ve dönemi. NEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 109-120. https://doi.org/10.18070/erciyesiibd.935381
Oktay, T. (2005). Osmanlı belediye tarihi araştırmaları ve kaynak malzeme üzerine notlar. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, (6), 257-282.
Oktay, T. (2010). Yerel yönetim reformu sonrasında il özel idareleri. Hayat Yayınları.
Okur Çakıcı, F. (2016). Osmanlı'dan Türkiye'ye siyasal miras: Türk siyasal kültürü üzerine bir inceleme. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 1(2), 8-15. https://doi.org/10.23834/isrjournal.251524
Ortaylı, İ. (1982). From the Ottoman experiment in local government to the first constitutional parliament of 1876-1877. The Turkish Yearbook of International Relations, (21), 17-24. https://doi.org/10.1501/Intrel_0000000159
Ökmen, M. & Yılmaz, A. (2009). Klasik dönemden Tanzimat’a Osmanlı kenti ve yerel yönetimler. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (23), 1-16.
Örücü, E. (2000). Conseil d’Etat: the French layer of Turkish administrative law. The International and Comparative Law Quarterly, 49(3), 679–700. https://doi.org/10.1017/S0020589300064447
Rivkin, M. D. (1964). Regional development in Turkey an evaluation of public policy since 1923 [doktora tezi]. Massachusetts Institute of Technology.
Saran, U. (2005). Türk kamu yönetiminde değişimin genel çizgisi: reform arayışlarının karşısındaki beklentiler ve güçlükler. A. Nohutçu ve A. Balcı (Ed.), Bilgi Çağında Türk Kamu Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması içinde (s. 37-53). Beta Basım Yayım Dağıtım.
Spencer, R. F. (1958). Culture process and intellectual current: Durkheim and Atatürk. American Anthropologist, 60(4), 640–657.
Starr, J. & Pool, J. (1974). The impact of a legal revolution in rural Turkey. Law ve Society Review, 8(4), 533–560. https://doi.org/10.2307/3052883
Sunay, C. (2002). Belediyeciliğin doğuşu sürecinde Osmanlı mirası. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (3), 113-133.
Şahin, M. & Işık, E. (2011). Osmanlı'dan Cumhuriyete mahalle yönetimi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (30), 221-230.
Şanlı, T. (2005). Avrupa Birliği yolunda geçmişten günümüze belediye personel sistemi. Türk İdare Dergisi, 77(449), 161-168.
Tanör, B. (2014). Osmanlı-Türk anayasal gelişmeleri. Yapı Kredi Yayınları.
Turc, E., Guenoun, M., Rodrigues, A. V., Demirkaya, Y. & Dupuis, J. (2016). Impacts of NPM-driven performance management reforms and ideologies in napoleonic local governments: a comparative analysis of France,
Portugal, and Turkey. S. Kuhlmann ve G. Bouckaert (Ed.), Local public sector reforms in times of crisis national trajectories and international comparisons içinde (s. 121-137). Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1057/978-1-137-52548-2_7
Türe, F. (2000). Türkiye’de Yerel Yönetimlerin Kökeni: Osmanlı İmparatorluğu’nda Yerel Yönetimler. Yerel Gündem, 2(5), 34-41.
Türkkan, H. (2018). Osmanlı Devleti’nde demokratikleşme ve Kanun-ı Esasi’nin demokratik hüviyeti. Vakanüvis, 3,(Prof. Dr. Azmi Özcan Öğrencileri Özel Sayısı), 364-379.
Uluçay, H. & Alp, Ş. (2020). Osmanlı kent yönetiminde kadı. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(2), 329-358. https://doi.org/10.32955/neu.ilaf.2020.6.2.03
Ulusoy, A. & Akdemir, T. (2005). Mahalli idareler teori- uygulama maliye. Seçkin Yayıncılık.
Ulusoy, A. & Akdemir, T. (2009). Yerel yönetimler ve mali özerklik: Türkiye ve OECD ülkelerinin karşılaştırmalı analizi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(21), 259-287.
Urhan, V. F. (2008). Türkiye’de yerel yönetimlerin yeniden yapılandırılması. Sayıştay Dergisi, (70), 85-102.
Uyar, H. (2004). Türkiye’de ve dünyada yerel yönetimler: kısa bir tarihçe. Aydınlanma 1923, 8(51), 31-38.
Uzun, H. (2005). Türk demokrasi tarihinde I. meşrutiyet dönemi. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 145-162.
Ünal, F. (2011). Tanzimattan cumhuriyete Türkiye’de yerel yönetimlerin yasal ve yapısal dönüşümü. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (30), 241-248.
Vural, T. (2004). Osmanlı İmparatorluğu'nda yerel yönetimler. Türk İdare Dergisi, (444), 179-193.
White, J. B. (2003). State feminism, modernization, and the Turkish Republican woman. NWSA Journal, 15(3), 145–159.
Yaylı, H. & Yaslıkaya, R. (2012). Türkiye’de yerel hizmetlerle ilgili yasal düzenlemelerin gelişimi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, 47(2), 65-82.
Yaylı, H. (2018). Türkiye’de yerel yönetimlerin tarihi gelişimi. K. Görmez. ve H. Yaylı (Ed.), Yerel yönetimler içinde (s. 60-119). Orion Kitabevi.
Yedek, Ş. (2022). Arşiv belgelerine göre Atatürk döneminde mahalli idareler ve imar faaliyetleri. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(3), 1725-1739. https://doi.org/10.33437/ksusbd.1140107
Yılmaz Uçar, A. (2016). Şehremini:müntehab mı?mansub mu? erken cumhuriyet döneminde merkeziyet sorunu. Çağdaş Yerel Yönetimler, 25(3), 95- 117.
Zeba, M. (2017). Local governments in Turkey: A static revolution [yüksek lisans tezi]. Università degli Studi di Trento.
Zhigulskaya, D. V. (2017). Development of democratization processes in Turkey in the late Ottoman and early republican periods. Historical and Social Educational Idea. 9(2), 37-41. https://doi.org/10.17748/2075-9908-2017-9-2/2-37-41