Türk Halk Mutfağı Ekseninde Beslenme Alışkanlıklarının Bozuk İşlevleri Üzerine Bir Değerlendirme

Halk bilimi malzemesinin nerede ve ne zaman ortaya çıktığından ziyade, o kültür içinde üstlendiği görevi araştırmaya değer olarak gören işlevsel teori, halk bilimi çalışmalarında yaygın olarak kullanılan teorilerden birisidir. İşlevselci teorisyenlerin çalışmalarında dikkat çeken en önemli nokta, işlev ile fayda arasında kurulan ilişkidir. Diğer bir ifadeyle, bir toplumsal pratik ya da kurumun işlevinden kasıt, o pratik ya da kurumun topluma sağladığı yararın çözümlenmesidir. Oysaki işlev, topluma sadece fayda sağlayan bir anlam taşımamaktadır. Toplumdaki uyumu ve bütünlüğü azaltan ya da bozan, işlevselci teorisyenler tarafından “bozuk işlev” olarak adlandırılan işlevler de söz konusudur. Ancak halk bilimi malzemesiyle araştırmacı arasında kurulan duygusal bağ, bozuk işlevleri gündeme getirmeye engel olmaktadır. Makalede, yapısal işlevselcilerin folklorun bozuk işlevi hakkında verdikleri bazı temel bilgilere dayanarak, Türk halk mutfağının birey ve toplumun sağlıklı beslenme alışkanlıklarını pekiştirici tarzda üstlendiği olumlu işlevlerinin yanı sıra sağlığa zarar veren olumsuz etkileri konusunda tespit ve değerlendirmelerde bulunulmuştur. Bu çerçevede, zengin bir yemek kültürüne sahip Türk mutfağının beğenilerek yenilen yemeklerinin birtakım bozuk işlevleri de olduğu görülmüş ve bazı çözüm önerileri sunulmuştur. Halk bilimi ürünlerine nesnel bir mercekle yaklaşmayı gerektiren bu tür yapısal çözümlemelerin artması, toplumun aynada kendisini daha gerçekçi görmesini sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Türk halk mutfağı, beslenme alışkanlıkları, yapısal işlevselcilik

PDF

___

Referans 1. ______ (2014). Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması 2010: Beslenme Durumu ve Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi Sonuç Raporu. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Yayınları. Referans 2. ABRAHAMSON, M. (1990). İşlevselcilik (Fonksiyonalizm). (Çeviren: N. Çelebi). Konya: Sebat Ofset. Referans 3. AÇA, M. ve YOLCU, M. A. (2017). “Folklorda Örtük ve Bozuk İşlev”. Folklor/Edebiyat, 23(90), 49-60. Referans 4. AKTAŞ, A. ve ÖZDEMİR, B. (2007). Otel İşletmelerinde Mutfak Yönetimi. Ankara: Detay Yayıncılık. Referans 5. BEKAR, A. ve SÜRÜCÜ, Ç. (2017). “Mutfak Profesyonellerinin Türk Mutfağı Uygulamalarına İlişkin Görüşleri”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5 (39), 576-586. Referans 6. COLOMY, B. P. (1986). “Recent Developments in the Functionalist Approach to Change”. Sociological Focus, April, Vol. 1, 1-23. Referans 7. CİĞERİM, N. (2001). “Batı ve Türk Mutfağı’nın Gelişimi, Etkileşimi ve Yiyecek-İçecek Hizmetlerinde Türk Mutfağının Yerine Bir Bakış”. Türk Mutfak Kültürü Üzerine Araştırmalar. Ankara: Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları, 49-61. Referans 8. ÇELEBİ, N. (2007). Sosyoloji Notları. Ankara: Anı Yayınları. Referans 9. DOĞANÇ, A. (1982). “Folklora İşlevsel Yaklaşım”. Türk Folkloru, Mayıs, 34, 6-7. Referans 10. DÖNMEZER, S. (1984). Sosyoloji. Ankara: Savaş Yayınları. Referans 11. DUYMAZ, A. (1999). “Dede Korkut Kitabı’nda ‘Hüner’ ve ‘Erdem’ Kavramları Üzerine”. IV. Türk Dünyası Yazarlar Kurultayı Bildiriler (5-6 Kasım 1998). (ss. 187-198). Ankara: İLESAM Yayınları. Referans 12. ERTAŞ, Y., ve GEZMEN KARADAĞ, M. (2013). “Sağlıklı Beslenmede Türk Mutfak Kültürünün Yeri”. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(1), 117-136. Referans 13. GÜLER, S. (2010). “Türk Mutfak Kültürü ve Yeme İçme Alışkanlıkları”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26, 24-30. Referans 14. HAVİLAND vd. (2006). Kültürel Antropoloji. (Türkçesi: İ. D. Erguvan Sarıoğlu). İstanbul: Kaknüs Yayınları. Referans 15. KARABULUT, M. (1997). “Azerbaycan Toy Eğlenceleri Ve Türkiye Varyantları Üzerine Bir Değerlendirme”. V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi -Halk Müziği, Oyun, Tiyatro, Eğlence, Seksiyon Bildirileri. (ss. 214-220). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Referans 16. KONGAR, E. (2008). Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği. İstanbul: Remzi Kitabevi. Referans 17. MARTINDALE, D. A. (1960). The Nature and Types of Sociological Theory. Boston: Houghton Mifflin Company. Referans 18. MERTON, R. K. (1967). Social Theory And Social Structure. New York: The Free Pres. Referans 19. ORING, E. (1973). “Three Functions of Folklore Traditional Functionalism as Explanation in Folkloristics”. American Folklore Society Meeting, November, Nashville, Tennessee, 67-80. Referans 20. OSKAY, Ü. (1983). Geçiş Dönemi Tipi Olarak Zonguldak Kömür Havzası Maden İşçisi İhsaniye ve Gelik Ocaklarında Çalışan Maden İşçileri Üzerine Bir Araştırma. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. Referans 21. ÖGEL, B. (2001). Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları. Referans 22. ÖZDEMİR, C. (2000). Fonksiyonalizmden Neofonksiyonalizme: Klasik Teorilerin Yeniden İnşası. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı, Ankara. Referans 23. PARSONS, T. (1951). The Social System. London: Routledge & Kegan Paul Ltd. Referans 24. POLOMA, M. M. (2007). Çağdaş Sosyoloji Kuramları. (Çeviren: H. Erbaş). Ankara: Eos Yayınevi. Referans 25. SARIÖZKAN, S. (2016). “Türkiye’de Balıkçılık Sektörü ve Ekonomisi”. Turkish Journal of Aquatic Sciences, 31(1), 15-22. Referans 26. TALAS, M. (2005). “Tarihi Süreçte Türk Beslenme Kültürü ve Mehmet Eröz’e Göre Türk Yemekleri”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 18, 273-283. Referans 27. TEZCAN, M. (1997). “Yemek Kültürü Üzerine Dinsel Etkiler”. Türk Mutfak Kültürü Üzerine Araştırmalar. Ankara: Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları, 139-146. Referans 28. TÖRET, BÜYÜKOKUTAN, A. (2013). “Türkiye’de Halkbilimi Ürünlerinin İşlevselliğine Odaklanan Çalışmalar Üzerine Bir Değerlendirme”. Editör M. Arslan, Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi Bildiri Kitabı: Cilt. 1. (ss. 87-99). Sarajevo: International Burch University Publication No: 22 Referans 29. ÜNVER, A. S. (1952). Fatih Devri Yemekleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Tıp Tarihi Enstitüsü. Referans 30. WALLACE, R. A. ve WOLF, A. (2004). Çağdaş Sosyoloji Kuramları. (Çeviren: L. Elburuz ve M. R. Ayas). İzmir: Punto Yayıncılık. Referans 31. YOLDAŞ, Y. (2007). İşlevsel-Yapısal Sistem Kuramı. Bursa: Alfa Aktüel. Referans 32. YÖRÜKȂN, Y. Z. (2013). Müslümanlıktan Evvel Türk Dinleri Şamanizm (Notlarla ve Eklerle Yayıma Hazırlayan: Turhan Yörükân). Ankara: Ötüken Yayınları.